Cách NATO huy động lực lượng bắn hạ UAV trên bầu trời Ba Lan

Khoảng 22h ngày 9/9, Bộ Chỉ huy Tác chiến Ba Lan kích hoạt hệ thống cảnh báo sớm mang tên Chiến dịch Eastern Aurora. Hệ thống cho phép Ba Lan lập tức yêu cầu các đồng minh NATO đặt các tiêm kích cùng vũ khí phòng không vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu ngay khi phát hiện dấu hiệu xâm nhập trái phép không phận.

Một tiếng rưỡi sau, khi chiếc máy bay không người lái (UAV) đầu tiên bị phát hiện tiến vào không phận Ba Lan, tiêm kích và trực thăng của NATO nhanh chóng xuất kích tới vùng trời phía đông nước này.

Đội hình NATO được triển khai gồm hai chiến đấu cơ F-16 của Ba Lan, hai chiếc F-35 của Hà Lan, vốn đã tới Ba Lan ngày 1/9 để thực hiện nhiệm vụ tuần tra không phận khu vực trong 3 tháng. Các trực thăng MI-24, MI-17 và Black Hawk cũng tham gia hoạt động đánh chặn.

Hai tổ hợp phòng không Patriot mà Đức bố trí ở Ba Lan được đặt trong tình trạng báo động cao. Giới chức Pháp cho hay hai chiếc tiêm kích Rafale của Pháp ở Ba Lan cũng được yêu cầu sẵn sàng chiến đấu nếu cần.

Không giống những lần xâm nhập trước đây, các UAV lần này không chỉ đi vào không phận Ba Lan từ Ukraine, mà còn từ Belarus. Bộ Quốc phòng Belarus cho biết các UAV đã bay chệch hướng vào không phận Ba Lan do bị gây nhiễu điện tử. Họ nói đã chủ động bắn hạ một số UAV và gửi cảnh báo cho Warsaw lúc 23h rằng một số chiếc sẽ sớm đi vào không phận Ba Lan.

Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho biết máy bay cảnh báo sớm trên không Saab 340 của Ba Lan cùng máy bay cảnh báo và chỉ huy trên không (AWACS) của Italy đã gửi thông tin tình báo về mối đe dọa tiềm tàng cho các chuyên gia phân tích. Hệ thống radar mặt đất cũng cung cấp thêm thông tin để họ đánh giá tình hình.

Ít nhất ba UAV đã bị tiêm kích Ba Lan và đồng minh NATO khai hỏa bắn hạ, số UAV còn lại lao xuống đất.

Các UAV xâm nhập không phải lúc nào cũng cần bị bắn hạ, đặc biệt nếu chúng chỉ di chuyển trên khu vực không có dân cư. Khi đó, giới chức có thể chọn cách theo dõi và để chúng tự rơi.

Phát biểu trước quốc hội Ba Lan sáng 10/9, Thủ tướng Tusk cho hay cuộc xâm nhập không phận bắt đầu từ 23h30 đến 6h30 sáng hôm sau. Ông xác nhận có 19 lần vi phạm không phận trong khoảng thời gian đó.

"Điều đó cho thấy quy mô của sự việc lần này. Nó đã kéo dài suốt đêm", ông nói. "Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, UAV không chỉ bay sang từ Ukraine mà một số xâm nhập từ Belarus".

Khi các UAV tiếp tục bay tới vào rạng sáng 10/9, Ba Lan đã ra lệnh hạn chế hoạt động hàng không dân sự và đóng cửa sân bay để tạo điều kiện cho máy bay quân sự tác chiến.

Đến giữa trưa 10/9, các mảnh vỡ của 12 UAV và một tên lửa hành trình được tìm thấy ở Ba Lan, theo Bộ trưởng Nội vụ Ba Lan. Một số mảnh vỡ nằm cách biên giới khoảng 160 km.

Văn phòng công tố khu vực Lublin, miền đông Ba Lan, cho hay mảnh vỡ thuộc về các UAV Gerbera vốn được lực lượng Nga sử dụng, có thể được trang bị camera để trinh sát nhưng không mang theo thuốc nổ.

Bộ Quốc phòng Nga xác nhận đã triển khai UAV tấn công các cơ sở quốc phòng Ukraine gần biên giới Ba Lan, nhưng khẳng định "không có kế hoạch tấn công mục tiêu nào ở Ba Lan". Cơ quan này cũng cho rằng phạm vi hoạt động của các UAV chỉ trong vòng 700 km, không vượt qua giới hạn lãnh thổ Ba Lan.

Giới quan sát cho rằng bên phóng những UAV này dường như đang thăm dò NATO bằng cách buộc Ba Lan và đồng minh phải điều động lực lượng ứng phó, qua đó đánh giá tốc độ và hiệu quả tác chiến của liên minh.

Đây là lần đầu tiên chiến đấu cơ của NATO trực tiếp khai hỏa bắn hạ vũ khí được cho là của Nga trên lãnh thổ một nước thành viên kể từ khi xung đột Ukraine bùng phát.

Kaja Kallas, người đứng đầu chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), cáo buộc đây là "vụ vi phạm không phận châu Âu nghiêm trọng nhất của Nga kể từ khi chiến tranh Ukraine bắt đầu và các dấu hiệu cho thấy nó là hành động cố ý, không phải tai nạn".

Tuy nhiên, đại biện lâm thời của Nga tại Ba Lan Andrei Ordash bác bỏ, cho rằng cáo buộc này "vô căn cứ". "Không có bằng chứng nào cho thấy UAV này là của Nga", ông nói.

Nga gần đây tăng cường không kích Ukraine bằng cả tên lửa và UAV tầm xa, với cường độ ngày càng dữ dội. Ngày 7/9, Moskva tiến hành cuộc tấn công lớn nhất từ trước đến nay khi triển khai hơn 800 UAV và 13 tên lửa tập kích nước láng giềng. Cuộc tấn công kéo dài hàng giờ đã nhắm vào cả tòa nhà chính phủ ở Kiev.

Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha viết trên X rằng sự xuất hiện của các UAV ở Ba Lan cho thấy Nga ngày càng hành động quyết liệt hơn. "Một phản ứng yếu ớt sẽ chỉ khích lệ Nga hơn nữa, sau đó tên lửa và UAV Nga sẽ bay xa hơn trên lãnh thổ châu Âu", ông nói.

Trong khi đó, giới chuyên gia và quan chức quốc phòng phương Tây chỉ ra rằng nỗ lực của NATO đối phó UAV đêm 9/9, rạng sáng 10/9 cho thấy liên minh quân sự này đang quá phụ thuộc vào các loại vũ khí tối tân, trong đó có tiêm kích F-35 và tên lửa phòng không Patriot, để đối phó với khí tài tấn công giá rẻ. Họ đánh giá đây không phải giải pháp bền vững trong xung đột cường độ cao và cần kết hợp những phương án rẻ tiền hơn.

Thanh Tâm (Theo WSJ, Washington Post)