Ông Trump đã làm gì để gây áp lực với ông Putin?

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 3/9 tỏ ra bực tức khi một phóng viên Ba Lan cho rằng ông chưa làm hết sức để gây áp lực buộc Tổng thống Nga Vladimir Putin chấm dứt xung đột Ukraine. Ông Trump lập tức đáp trả, liệt kê loạt biện pháp ông đã thực hiện đối với Nga và lời đe dọa về hậu quả nếu Moskva không chấp nhận đàm phán hòa bình.

"Bất kể quyết định của ông ấy là gì, chúng tôi sẽ hài lòng hoặc không. Và nếu chúng tôi không hài lòng, các bạn sẽ thấy nhiều điều xảy ra", ông Trump nói, nhưng không nêu cụ thể.

Ông Trump trong chiến dịch tranh cử từng tuyên bố sẽ giải quyết xung đột Nga - Ukraine trong vòng 24 giờ sau khi nhậm chức. Tuy nhiên, nhiều nỗ lực của ông cùng đội ngũ cộng sự sau khi trở lại Nhà Trắng chưa thể giúp chấm dứt cuộc chiến.

Sau vài cuộc điện đàm và cuộc gặp trực tiếp của ông Trump với ông Putin cũng như Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, khả năng Moskva và Kiev đạt đồng thuận về lệnh ngừng bắn còn xa vời, khi hai bên còn nhiều bất đồng về nhượng lãnh thổ. Ông Trump cũng đã cố thúc đẩy cuộc gặp trực giữa ông Putin và ông Zelensky, nhưng chưa thành công.

Ukraine cáo buộc Nga đang né tránh cuộc gặp thượng đỉnh giữa hai lãnh đạo để kéo dài xung đột. Trong chuyến thăm Trung Quốc ngày 3/9, ông Putin nói không phản đối cuộc gặp, nhưng cho rằng điều này có thể không mang lại kết quả gì. Ông đề nghị lãnh đạo Ukraine đến Moskva, nhưng Ngoại trưởng Ukraine Andrii Sybiha kịch liệt phản đối ý tưởng này.

Khi được phóng viên hỏi có gửi thông điệp nào tới lãnh đạo Nga vào thời điểm này hay không, ông Trump ngày 3/9 nói: "Tôi không có thông điệp nào. Ông ấy biết lập trường của tôi và ông ấy sẽ đưa ra quyết định theo cách này hay cách khác". Ông chủ Nhà Trắng tin mình đã làm rất nhiều để giải quyết xung đột.

Ông viện dẫn động thái áp thuế 50% với Ấn Độ vì mua dầu Nga là cách Mỹ đang gây áp lực gián tiếp với Nga. Washington ban đầu áp thuế 25% với hàng hóa Ấn Độ, nền kinh tế lớn thứ năm thế giới và là đồng minh của Nga, hồi tháng 7. Tuy nhiên, Mỹ sau đó đã tăng gấp đôi mức thuế với Ấn Độ như biện pháp trừng phạt vì New Delhi vẫn tiếp tục giao dịch với Moskva.

Mức thuế 50%, có hiệu lực từ ngày 27/8, đã ảnh hưởng nặng nề tới New Delhi. Giới chuyên gia cho rằng chúng sẽ làm giảm đáng kể lượng hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ, vốn là đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ. Điều này sẽ có nguy cơ tác động tới hàng nghìn việc làm và thiệt hại đối với nền kinh tế nước này có thể lên tới hàng tỷ USD.

Các mặt hàng xuất khẩu chính của Ấn Độ sang Mỹ gồm dược phẩm, đá quý, thảm, hàng may mặc và đồ trang sức. Mức thuế mà Washington áp với New Delhi là một trong những mức cao nhất mà ông Trump đã sử dụng tới nay.

Ấn Độ không đáp trả động thái của ông Trump. Tuy nhiên, New Delhi đã bày tỏ bất bình với Washington bằng cách thắt chặt quan hệ với Moskva và Bắc Kinh, được xem là đối thủ của Mỹ. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tuần này thăm Trung Quốc và đi chung xe với Tổng thống Putin ở đó.

Tổng thống Trump ngày 3/9 nói không lo lắng về một liên minh Nga - Trung chống lại Mỹ, nhưng bày tỏ thất vọng với lãnh đạo Nga và thêm rằng Mỹ muốn "giúp mọi người được sống" ở Ukraine.

Ông chủ Nhà Trắng đã gợi ý rằng sẽ có thêm "các biện pháp trừng phạt thứ cấp" đối với các đồng minh khác của Nga, như những gì Mỹ đã làm với Ấn Độ. "Các bạn sẽ thấy nhiều hơn nữa. Đây chỉ là ví dụ", ông nói tại Phòng Bầu dục ngày 8/8.

Giới chuyên gia nhận định Trung Quốc có thể là mục tiêu tiếp theo. Mỹ và Trung Quốc đã trải qua cuộc đối đầu thương mại căng thẳng gần đây, khi cả hai bên áp mức thuế hơn 100% đối với hàng hóa của nhau. Sau các cuộc đàm phán, Mỹ hiện áp thuế 57,6% với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, trong khi mức thuế trung bình chiều ngược lại là 32,6%.

Tổng thống Mỹ cũng đe dọa áp đặt thêm biện pháp trừng phạt với Nga nếu ông Putin không đồng ý chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine. Ông đã tái khẳng định lời đe dọa vào ngày 22/8, một tuần sau khi đón tiếp người đồng cấp Nga tại Alaska.

"Tôi sẽ đưa ra quyết định về những gì chúng ta sẽ làm. Đó sẽ là một quyết định rất quan trọng. Liệu đó có phải là các biện pháp trừng phạt lớn hay thuế quan lớn, hay cả hai, hay sẽ không làm gì và chỉ nói rằng 'đó là cuộc chiến của các vị'", ông nói.

Kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, chính phủ Mỹ chưa áp đặt thêm biện pháp trừng phạt nào với Nga. Tuy nhiên, Washington từ lâu đã có những biện pháp hạn chế sâu rộng với Moskva.

Một số lệnh cấm đi lại và giao dịch kinh doanh với các cá nhân, quan chức và thực thể Nga được Mỹ áp đặt từ năm 2014, khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea. Cơ quan tình báo Nga, Tổng cục Tình báo (GRU), Cơ quan An ninh Liên bang (FSB), 4 cá nhân và 3 công ty đã bị liệt vào danh sát trừng phạt vì được cho là tham gia can thiệp bầu cử Mỹ năm 2016.

Sau khi xung đột Ukraine bùng phát tháng 2/2022, chính quyền tổng thống Joe Biden đã tăng cường các biện pháp trừng phạt như cấm mua dầu Nga và giao dịch với ngân hàng Nga, cũng như đóng băng tài sản của Moskva ở nước ngoài. Ngoài ra, họ cũng hạn chế xuất khẩu vật liệu công nghệ cao sang Nga để giảm khả năng tiếp cận của Moskva với công nghệ phương Tây.

Hồi tháng 7, ông Trump đạt thỏa thuận bán vũ khí với các nước thành viên NATO ở châu Âu. Ông nói vũ khí sẽ nhanh chóng được gửi tới chiến tuyến của Ukraine và các đồng minh châu Âu sẽ trả tiền cho Mỹ.

Ngày 28/8, Bộ Ngoại giao Mỹ xác nhận Washington sẽ gửi gói vũ khí trị giá 825 triệu USD cho Ukraine như một phần thỏa thuận. Trong đó, họ cho biết Ukraine đã yêu cầu được cấp 3.500 tên lửa hành trình tầm xa và 3.350 hệ thống định vị GPS.

"Thỏa thuận sẽ cải thiện năng lực quân sự của Ukraine để đối phó với các mối đe dọa hiện tại và tương lai bằng cách trang bị thêm cho họ", tuyên bố của Mỹ có đoạn.

Tuy nhiên, bất chấp những sức ép này, Nga dường như không có dấu hiệu cho thấy sẽ nhượng bộ. Tổng thống Nga hôm 3/9 cho rằng những nỗ lực "chân thành" của Mỹ nhằm tìm giải pháp cho cuộc chiến là "ánh sáng cuối đường hầm", nhưng kết quả ra sao còn tùy thuộc vào diễn biến tình hình.

"Nếu không đạt được giải pháp, chúng tôi sẽ buộc phải hoàn thành các nhiệm vụ đề ra bằng sức mạnh quân sự", ông Putin nhấn mạnh.

Thùy Lâm (Theo Al Jazeera, AFP, Reuters)