Hành trình từ tài phiệt xây dựng đến tân Thủ tướng Thái Lan

311 trong tổng số 490 nghị sĩ Thái Lan hôm nay bầu ông Anutin Charnvirakul, 58 tuổi, giữ cương vị Thủ tướng, thay thế lãnh đạo tiền nhiệm Paetongtarn Shinawatra, người bị Tòa Hiến pháp Thái Lan phế truất hồi cuối tháng 8.

Ông Anutin, 58 tuổi, lãnh đạo đảng Bhumjaithai (BJT), sẽ trở thành Thủ tướng thứ 32 của Thái Lan, chấm dứt vài tháng hỗn loạn trên chính trường nước này. Đây được coi là đỉnh cao trong sự nghiệp của Anutin, người từ một tài phiệt ngành xây dựng tham gia vào chính trường và dần chinh phục các nấc thang danh vọng.

Anutin xuất thân từ một gia đình danh giá, là con trai của Chavarat Charnvirakul, bộ trưởng nội vụ dưới chính phủ của thủ tướng Abhisit Vejjajiva. Gia đình ông xuất thân là người Thái gốc Hoa, với tổ tiên đến từ Quảng Đông.

Ông tốt nghiệp ngành kỹ thuật tại Đại học Hofstra ở Mỹ, sau đó tiếp tục theo học ngành thương mại và kế toán tại Đại học Thammasat ở Thái Lan. Kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh tế, kỹ thuật và quản trị kinh doanh đã giúp ông điều hành Sino-Thai Engineering and Construction (STECO), công ty xây dựng hàng đầu Thái Lan mà Anutin thừa kế từ gia đình.

STECO đã thi công nhiều siêu dự án cho chính phủ Thái Lan, như sân bay Suvarnabhumi ở thủ đô Bangkok.

Năm 1996, ông bước chân vào chính trường khi trở thành cố vấn cho ngoại trưởng Thái Lan lúc bấy giờ Prachuap Chaiyasan và giữ chức thứ trưởng y tế từ năm 2004 đến 2005, cũng như thứ trưởng thương mại năm 2004.

Khi đảng Thai Rak Thai (TRT) bị giải tán vào năm 2006, Anutin nằm trong nhóm 111 cựu thành viên ban chấp hành đảng này bị cấm hoạt động chính trị 5 năm. Lệnh cấm kéo dài đến ngày 30/5/2012, ngăn ông nắm giữ bất kỳ chức vụ chính trị nào.

Trong thời gian bị cấm hoạt động chính trị, Anutin quay lại với lĩnh vực xây dựng. Đến tháng 2/2012, ông trở thành chủ tịch của STECO. Cùng năm này, người sáng lập đảng bảo thủ BJT, chính trị gia Newin Chidchob, tuyên bố nghỉ hưu. Là một cộng sự thân thiết với Anutin, Newin đã đề cử ông làm người đứng đầu đảng.

Lúc bấy giờ, tỷ phú Anutin đang là một nhà tài trợ quan trọng cho đảng. Ông gia nhập đảng sau khi lệnh cấm hoạt động chính trị hết hiệu lực và được bầu làm lãnh đạo BJT vào ngày 14/10/2012.

Trong cuộc khủng hoảng chính trị Thái Lan 2013-2014, các thành viên đảng BJT đã ủng hộ phong trào chống chính phủ của Ủy ban Cải cách Dân chủ Nhân dân (PDRC). Anutin, người đang ở Trung Quốc vào thời điểm đó, không hài lòng với quyết định trên. Một phần quan trọng trong cương lĩnh của PDRC là phản đối ảnh hưởng từ cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra đối với chính trường Thái Lan, song Anutin lại có mối quan hệ gần gũi với ông.

Trước cuộc tổng tuyển cử Thái Lan năm 2019, đảng BJT tiếp tục bầu Anutin làm lãnh đạo vào tháng 10/2018 và ông trở thành ứng viên thủ tướng của đảng. Hệ thống bầu cử mới được quy định trong hiến pháp năm 2017 được cho là đã mang lại lợi thế cho BJT và các đảng bảo thủ khác. Từ một đảng có quy mô trung bình, BJT đã trở thành một thế lực lớn trên chính trường, tuyên bố có 3 triệu đảng viên vào cuối năm 2018.

Cuối cùng, BJT đã giành được 51 ghế quốc hội trong cuộc tổng tuyển cử. Anutin tuyên bố trước những người ủng hộ rằng BJT sẵn sàng liên minh với tất cả các đảng để thành lập chính phủ, miễn là họ trung thành với chế độ quân chủ, có khả năng đưa người dân đến với thịnh vượng và không dẫn đất nước vào xung đột.

Tổng thư ký đảng Pheu Thai Phumtham Wechayachai khi đó cho biết Pheu Thai sẵn sàng đề cử Anutin làm thủ tướng, mặc dù kế hoạch xây dựng liên minh ban đầu của họ không bao gồm BJT. Tuy nhiên, thủ tướng Prayut Chan-ocha sau đó vẫn được bầu tiếp tục nắm giữ chức vụ, còn Anutin giữ cương vị phó thủ tướng và bộ trưởng y tế.

Trong đợt bùng phát Covid-19 ở Thái Lan, ông đã đưa ra một loạt nhận xét mang tính miệt thị người nước ngoài trên mạng xã hội Twitter, nay là X. Ban đầu, Anutin phủ nhận đó không phải tài khoản của mình và ông không đăng những bài viết như vậy, nhưng sau đó đã xin lỗi vì những phát ngôn này.

Anutin là người ủng hộ hàng đầu đối với chính sách sử dụng cần sa trong lĩnh vực y tế. Tháng 5/2022, ông tuyên bố Bộ Y tế sẽ tặng một triệu cây cần sa cho các hộ gia đình Thái Lan để họ trồng mà không cần giấy phép. Từ tháng 9/2023, ông giữ ghế phó thủ tướng kiêm bộ trưởng nội vụ trước khi xin từ chức vào ngày 19/6/2025.

Anutin có sở thích sưu tầm bùa hộ mệnh Phật giáo, thích thiền và cầu nguyện. Ông cũng có niềm đam mê với ẩm thực đường phố và từng nói rằng "ăn uống luôn là một niềm vui lớn với cuộc sống của tôi". Trong một cuộc phỏng vấn năm 2012 với Bangkok Post, Anutin cho biết ông thường xuyên đọc báo và rất thích các chuyên mục đánh giá nhà hàng.

Được đặt biệt danh là "Noo", tức "chuột" trong tiếng Thái, Anutin tự nhận mình là một người khá dân dã. Trên mạng xã hội, ông thường xuất hiện với áo phông và quần short, vừa xào nấu trên chảo vừa biểu diễn các bản nhạc pop Thái Lan thập niên 1980 bằng kèn saxophone hoặc piano.

Lái máy bay là một sở thích khác của ông trong thời gian bị cấm hoạt động chính trị. Đến thời điểm lệnh cấm kết thúc, Anutin đã sở hữu 4 máy bay và mở công ty cho thuê máy bay riêng mang tên AC Aviation. Ông cũng sở hữu sân bay tư nhân Khanong Phra ở Pak Chong, huyện cực tây của tỉnh Nakhon Ratchasima, thuộc vùng đông bắc Thái Lan.

Anutin thường dùng máy bay riêng để chở gia đình đi thưởng thức đồ ăn ở những nơi rất xa thủ đô Bangkok. Ngoài ra, ông còn lái máy bay thực hiện hoạt động tình nguyện cho Hội Chữ thập đỏ Thái Lan. Hồi tháng 10/2022, ông đã dùng máy bay riêng chở một nhóm nhân viên y tế đến thành phố Udon Thani để hỗ trợ các trường hợp hiến tạng.

Với sự ủng hộ từ các nghị sĩ đảng Nhân dân và liên minh của mình, ông Anutin dễ dàng giành chiến thắng áp đảo trong cuộc bầu cử ngày 5/9 tại quốc hội. Điều nhiều người quan tâm hiện nay là ông có thể chấm dứt tình trạng hỗn loạn trên chính trường Thái Lan suốt thời gian qua hay không và tân Thủ tướng sẽ mang lại những thay đổi như thế nào đối với đất nước.

Theo Mark S. Cogan, phó giáo sư về nghiên cứu hòa bình và xung đột tại Đại học Kansai Gaidai, Nhật Bản, Thái Lan dưới thời Anutin sẽ cố gắng tránh những sai lầm của đảng Pheu Thai. Ông nhiều khả năng sẽ tập trung vào cải cách cơ sở hạ tầng và các quan hệ đối tác khu vực. Cogan cho hay chính quyền Anutin cũng có thể rút lại các chính sách dân túy như chương trình ví điện tử được quảng bá rầm rộ của Pheu Thai để thay thế bằng một chương trình nghị sự thực dụng hơn.

Napon Jatusripitak, chuyên gia tại Chương trình Nghiên cứu Thái Lan thuộc Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, một lĩnh vực chính sách có thể được ưu tiên dưới thời Anutin là quy định về cần sa. Anutin, khi còn là bộ trưởng y tế, đã thúc đẩy việc hợp pháp hóa cần sa, trong khi chính phủ đảng Pheu Thai lại cố gắng đảo ngược điều này.

Một lĩnh vực khó có khả năng được cải cách là luật phỉ báng hoàng gia gây tranh cãi do khuynh hướng bảo hoàng của Anutin. Nhìn chung, Napon Jatusripitak cho rằng chính phủ của Anutin có thể sẽ nghiêng về cách tiếp cận phi tập trung hóa, tăng quyền hoặc ngân sách cho chính quyền các địa phương để bắt đầu xây dựng nền tảng ủng hộ cho những cuộc bầu cử trong tương lai.

Vũ Hoàng (Theo Bangkok Post, AFP, Reuters)