Đơn vị Israel bị cáo buộc 'tạo cớ để hạ sát' nhà báo ở Gaza

Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) ngày 10/8 tập kích vào một căn lều dành cho truyền thông ở Gaza City, thành phố lớn nhất Gaza, khiến 5 nhà báo thiệt mạng, trong đó có phóng viên Anas al-Sharif của Al Jazeera. Vụ tấn công gây chấn động dư luận và làm dấy lên làn sóng phản đối từ các cơ quan truyền thông, tổ chức quốc tế và nhiều quốc gia.

Trước phản ứng dữ dội từ dư luận, IDF tìm cách biện minh cho hành động của mình rằng họ "có thông tin al-Sharif là thành viên Hamas và nhận lương từ nhóm này". IDF cũng từng đưa ra lập luận tương tự khi hạ sát nhà báo người Palestine Ismail al-Ghoul cùng quay phim vài tháng 7/2024, cáo buộc nhà báo này là "thành viên lực lượng đặc nhiệm của Hamas".

Nhà báo điều tra Israel Yuval Abraham hôm 11/8 cho hay tình báo quân đội Israel đã thành lập một đơn vị đặc biệt có tên "Tổ hợp thức hóa" để biện minh cho các vụ tấn công ở Gaza, đặc biệt là những vụ hạ sát nhà báo.

"Tổ hợp thức hóa được thành lập thuộc biên chế của Tổng cục Tình báo Quân đội (AMAN)", Abraham cho biết. "Các thành viên của tổ tìm kiếm mọi thông tin để 'hợp thức hóa' hành động quân sự ở Gaza... Nhiệm vụ chính của họ là tìm ra các nhà báo Gaza có thể bị mô tả trên truyền thông là đặc vụ náu mình của Hamas".

Theo giới phân tích, đây dường như là chiến lược quân sự có chủ đích của Israel, nhằm "hình sự hóa" hoạt động đưa tin của người Palestine. "Tôi cho rằng họ hạ sát Anas al-Sharif chỉ vì anh ấy là một nhà báo. Đó cũng là lý do họ ngăn cấm truyền thông quốc tế đến Gaza, để các tội ác được che giấu kỹ hơn", Abraham cho hay.

Trang tin độc lập +972 Magazine của Israel cho biết "Tổ hợp thức hóa" được thành lập sau sự kiện ngày 7/10/2023, khi Hamas ở Gaza tấn công Israel gây thương vong lớn và bắt cóc hơn 250 người. Israel sau đó mở chiến dịch vào dải đất để đáp trả, mục tiêu xóa bỏ hoàn toàn nhóm vũ trang và giải cứu con tin.

Động lực thúc đẩy Israel thành lập "Tổ hợp thức hóa" không phải là an ninh, mà là truyền thông. IDF coi truyền thông là một phần nối dài của chiến trường, giúp họ đưa các thông tin nhạy cảm tới công chúng. Giới chức Israel cho rằng các nhà báo ở Gaza "đang bôi nhọ hình ảnh Israel trước thế giới" và cần được xử lý, các nguồn thạo tin cho biết.

Do đó, nhiệm vụ chính của "Tổ hợp thức hóa" là thu thập tin tình báo từ Gaza có thể giúp củng cố hình ảnh Israel với quốc tế, thường là về việc Hamas dùng cơ sở dân sự cho mục đích quân sự, những lần nhóm phóng rocket thất bại gây hại cho người dân.

"Nhiệm vụ chính của 'Tổ hợp thức hóa' là phá hoại công việc của các nhà báo Palestine, tạo cớ để hạ sát họ", nhà khoa học chính trị Ahron Bregman nói với France 24.

Những thông tin mà "Tổ hợp thức hóa" tìm thấy thường xuyên được chuyển cho phía Mỹ thông qua các kênh trực tiếp, mục tiêu là giúp IDF tiếp tục tác chiến mà không đối mặt áp lực từ quốc tế, và các đồng minh như Mỹ sẽ không dừng cung cấp vũ khí.

Đơn vị còn theo dõi các bản tin từ Gaza, sau đó đưa ra phản bác trên mạng xã hội và truyền thông quốc tế. "Nếu truyền thông quốc tế bàn về Israel hạ sát nhà báo, họ sẽ nỗ lực tìm ra một người 'có tội', và bằng cách nào đó, khiến việc hạ sát 20 người khác là có thể chấp nhận được", một nguồn tin tình báo nói.

IDF không bình luận về các thông tin liên quan đến "Tổ hợp thức hóa". Trong trường hợp al-Sharif, lực lượng này công bố tài liệu khẳng định nhà báo trên là thành viên Hamas từ năm 2013. Thế nhưng, ngay cả khi tài liệu đó là thật, chúng cũng chỉ cho thấy lần liên hệ cuối cùng của al-Sharif với Hamas là từ năm 2017, nhiều năm trước khi chiến sự Gaza xảy ra.

Al-Sharif, 28 tuổi, đã đưa tin nhiều tháng ở miền bắc Gaza về tình trạng đói khát và những đợt tập kích không ngừng nghỉ của Israel. "Tôi chưa từng do dự, dù chỉ một ngày, trong việc truyền tải sự thật vốn có, không bóp méo hay xuyên tạc", anh viết trong tin nhắn trước khi thiệt mạng.

Với al-Ghoul, IDF dẫn các tài liệu họ tuyên bố là thu thập từ máy tính của Hamas, ghi al-Ghoul là thành viên đặc nhiệm của nhóm vũ trang từ năm 2007, nhưng khi đó nhà báo này chỉ mới 10 tuổi.

"Những bằng chứng mà Israel đưa ra thường rất lỏng lẻo, nhưng trong Hasbara, như vậy là đủ để biện minh cho việc hạ sát họ", Bregman lý giải. Hasbara là chiến dịch truyền thông, với các thông báo do IDF hoặc văn phòng thủ tướng Israel đưa ra.

Năm 2024, tổ chức Forbidden Stories, tập hợp nhiều nhà báo trên thế giới, đã mở cuộc điều tra, sau khi gần 100 nhà báo Palestine bị IDF hạ sát.

"Israel đã tung tin rằng tất cả nhà báo tác nghiệp ở Gaza đều là thành viên Hamas", Laurent Richard, giám đốc điều hành Forbidden Stories, nói với Radio France. "Mọi thứ bắt đầu từ những tin đồn và bài viết trên các trang tin thân chính phủ Israel, cáo buộc nhà báo nào đó là khủng bố. Vài tuần hoặc vài tháng sau, nhà báo ấy trở thành mục tiêu của máy bay không người lái".

Các nguồn tin nói "Tổ hợp thức hóa" ít nhất một lần đã đưa ra những thông tin sai lệch khiến một nhà báo bị hiểu nhầm là thành viên Hamas.

"Đơn vị này cho rằng người đó ban ngày là nhà báo, ban đêm là một chỉ huy của Hamas. Nhưng đã có loạt sai sót và cắt xén quy trình", một nguồn tin kể lại. "Sau cùng, họ mới thực sự coi người đó là nhà báo, và không nhắm mục tiêu nữa".

Israel còn siết kiểm soát thông tin về Gaza từ bên ngoài, chỉ cho phép nhà báo quốc tế vào dải đất nếu họ đi cùng lực lượng của Tel Aviv.

"Đây là trường hợp hiếm hoi trong lịch sử hiện đại, cuộc xung đột với quy mô như vậy lại không thể đưa tin trực tiếp từ hiện trường", Richard cho biết. "Khi một quốc gia từ chối cho phóng viên nước ngoài tiếp cận vùng chiến sự, điều đó tạo ra vấn đề nghiêm trọng về dân chủ, liên quan quyền tiếp cận thông tin".

Một nhà báo ẩn danh ở Gaza nói chiến thuật của "Tổ hợp thức hóa" là "đáng lo ngại". Người này cho biết họ vốn phải làm việc với nỗi lo thường trực là bị không kích hoặc mất đồng nghiệp, giờ lại thêm nguy cơ mất danh dự, bị tước đi sự ủng hộ và bảo vệ từ quốc tế.

"Đây là nỗ lực có hệ thống nhằm tước bỏ tính chính danh của chúng tôi và ngăn sự thật về Gaza đến với thế giới. Chúng tôi bị tô vẽ thành mục tiêu, không phải nhà báo chuyên nghiệp đang đưa tin sự thật", nhà báo giấu tên chia sẻ. "Làm nhà báo không có nghĩa là trở thành mục tiêu, nhưng thật đáng tiếc, Israel lại cố gắng quy kết như vậy cho chúng tôi".

Ngày 25/8, IDF tiếp tục khiến dư luận quốc tế phẫn nộ khi tập kích kép bằng đạn pháo xe tăng vào bệnh viện Nasser ở Khan Younis, miền nam Gaza, khiến ít nhất 20 người thiệt mạng, trong đó có 5 nhà báo đang đưa tin ở hiện trường.

IDF nói rằng xe tăng của họ đã nhắm mục tiêu vào "camera do Hamas lắp đặt để giám sát hoạt động và ra lệnh tấn công binh sĩ Israel" từ bệnh viện Nasser. Họ cũng công bố danh tính 6 người được cho là "thành viên của Hamas và tổ chức Jihad Hồi giáo Palestine" thiệt mạng ở Nasser, nhưng danh sách này đã bị Hamas và truyền thông quốc tế phản bác.

Văn phòng Thủ tướng Benjamin Netanyahu sau đó cho biết Israel "vô cùng tiếc nuối về sự cố bi thảm" tại bệnh viện Nasser. Ông khẳng định Tel Aviv "trân trọng công việc của nhà báo, nhân viên y tế và dân thường", đồng thời tuyên bố quân đội sẽ mở một cuộc điều tra toàn diện.

"Nếu thật sự có camera được gắn ở bệnh viện Nasser, có nhiều cách để vô hiệu hóa mà không cần để xe tăng nã đạn vào cơ sở y tế", Bassem Naim, thành viên cánh chính trị của Hamas, nhấn mạnh.

Như Tâm (Theo France 24, +972 Magazine, ABC)