Động lực thúc đẩy thanh niên Nga tham chiến ở Ukraine

Khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh phát động chiến dịch ở Ukraine vào tháng 2/2022, Ivan Chenin đã từ bỏ cuộc sống sinh viên thoải mái ở Moskva để đến vùng Donbass ở miền đông Ukraine làm tình nguyện viên cung cấp hàng viện trợ nhân đạo tại Donetsk và Lugansk, những vùng đất mà Nga gọi là "lãnh thổ mới".

Sau khi trở về từ Donbass vào năm ngoái, Chenin quyết định nhập ngũ vào đơn vị tình nguyện "Thác Sấm" dưới dạng quân nhân chuyên nghiệp. "Tôi làm phi công điều khiển máy bay không người lái (UAV) trinh sát", anh kể. "Nhiệm vụ của tôi là cảnh giới và trinh sát lãnh thổ đối phương".

Chenin là một trong gần nửa triệu người đã quyết định tham gia quân đội Nga vào năm 2024 với tư cách lính hợp đồng hoặc thành viên các đơn vị tình nguyện. Trong khi Ukraine đang phải chật vật với tình trạng thiếu nhân lực trên tiền tuyến và phải tăng cường "vét quân" ở hậu phương, Nga hiện dường như không gặp phải vấn đề này. Hồi tháng 3, Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố tại một cuộc họp rằng Moskva đang tuyển mộ tân binh với tốc độ gấp đôi Kiev.

Các quan chức Ukraine hồi tháng 4 cho hay quân đội Nga có kế hoạch tăng số lượng binh lính tham chiến ở nước này thêm 150.000 người trong năm nay. Hồi đầu tháng, Phó cục trưởng Cục Tình báo Quân sự Ukraine Vadym Skibitsky đánh giá "kế hoạch tuyển quân của Nga đang được thực hiện với tốc độ ít nhất từ 105 đến 110% mỗi tháng" nhằm hoàn thành chỉ tiêu vào cuối năm.

Quân đội Nga và Ukraine được cho là đã tổn thất hàng trăm nghìn binh sĩ trong hơn ba năm xung đột, khi chiến trường trở nên bế tắc và hai bên tăng cường tập kích nhau bằng các vũ khí tầm xa cũng như drone tự sát, khiến sinh mạng lính bộ binh trở nên mong manh hơn bao giờ hết.

Trong năm đầu tiên chiến sự, hàng nghìn thanh niên Nga đã vượt biên sang các nước láng giềng như Gruzia hay Mông Cổ để tránh nhập ngũ. Cảnh sát phải tuần tra tàu điện ngầm và đột kích khu nhà của người di cư để bắt những người trong độ tuổi nhập ngũ, thúc ép họ tham gia tòng quân.

Nhưng tâm lý lo ngại trong thanh niên Ukraine về việc bị ép buộc tòng quân này phần lớn đã biến mất sau ba năm chiến sự, khi Nga ngày càng giảm tổn thất trên chiến trường và duy trì đà tiến trước lực lượng Ukraine.

"Trên thực tế, Nga không cần phải phát lệnh gọi nhập ngũ theo lệnh động viên một phần nữa", một luật sư nhân quyền tại Nga cho hay. "Thay vì phát lệnh gọi nhập ngũ bắt buộc theo lệnh động viên, chính quyền nhiều tỉnh ở Nga đã chuyển sang tuyển mộ lính hợp đồng. Chỉ lính chuyên nghiệp ký hợp đồng phục vụ mới có thể tham chiến ở Ukraine".

Tổng thống Putin năm ngoái ký một sắc lệnh quy định khoản phụ cấp một lần 400.000 rouble (gần 5.000 USD) cho những binh sĩ ký hợp đồng phục vụ. Các địa phương được khuyến khích tăng ít nhất gấp đôi khoản này, cộng với mức lương tối thiểu hàng tháng khoảng 2.500 USD, cùng những đặc quyền bổ sung như hỗ trợ cho vay.

Thu nhập này được coi là hậu hĩnh với những thanh niên có hoàn cảnh khó khăn hoặc đến từ những khu vực nông thôn nghèo, kém phát triển, thiếu việc làm, khiến tài chính trở thành một động lực quan trọng để họ ký hợp đồng nhập ngũ.

Nhiều binh sĩ Nga đang chiến đấu ở Ukraine vì một thứ còn hấp dẫn hơn cả tiền bạc: Tự do.

Nga từ lâu áp dụng chính sách tuyển mộ tù nhân vào lực lượng vũ trang, một số được cam kết ân xá hoàn toàn sau 6 tháng chiến đấu. Hàng chục nghìn tù nhân Nga được cho là đã tham gia các trận đánh khốc liệt nhất với Ukraine.

Tổng thống Putin cho hay các phạm nhân đăng ký tham chiến ở Ukraine như một hình thức "chuộc tội" với xã hội. "Tất cả chúng ta đều là con người và có thể phạm sai lầm. Họ cũng từng phạm nhiều sai lầm, nhưng đã hy sinh tính mạng cho Tổ quốc và lập công chuộc tội", ông nói trong sự kiện cuối năm 2023, tưởng niệm những tù nhân đã nhập ngũ và tử trận tại Ukraine.

Nếu những tù nhân này sống sót trong thời gian chiến đấu theo hợp đồng, họ sẽ trở về Nga với tư cách những người tự do. Năm ngoái, chính phủ Nga mở rộng chương trình để tuyển mộ cả những người đang chờ xét xử hoặc đang bị điều tra.

"Trung bình, 50 người rời khỏi các nhà tù trong một đợt, khoảng một lần mỗi tuần. Vì vậy, bạn có thể hình dung được quy mô của lực lượng này lớn như thế nào", Ivan Chuviliaev, phát ngôn viên của Go By The Forest, tổ chức hỗ trợ những người Nga muốn tránh lệnh tổng động viên, ước tính.

Số phạm nhân trong các nhà tù Nga đã giảm 120.000 người trong hai năm qua, xuống mức thấp kỷ lục 313.000 người, theo một bài viết trên nhật báo MK hồi tháng hai. Hàng loạt cơ sở cải huấn trên khắp cả nước hiện đóng cửa.

Theo Oleg Ignatov, nhà phân tích cấp cao về Nga tại tổ chức tư vấn Crisis Group, ngoài nguồn tân binh tuyển mộ dồi dào, Nga có thể duy trì thế áp đảo về binh lực trước Ukraine nhờ những thay đổi chiến thuật giúp họ chịu ít tổn thất hơn.

"Nga gần như đã ngừng sử dụng các phương tiện hạng nặng trên chiến trường vì chúng rất dễ bị tổn thương trước UAV. Lần cuối cùng Nga sử dụng các thiết bị hạng nặng trên quy mô lớn là trong chiến dịch Kursk hồi mùa đông", Ignatov nói.

Chuyên gia này cho hay quân đội Nga giờ đây không còn sử dụng các nhóm binh sĩ lớn để tấn công vào phòng tuyến Ukraine. Thay vào đó, họ chia nhỏ đội hình thành nhiều nhóm nhỏ, đôi khi chỉ một hoặc hai người, để dần dần xâm nhập vào phòng tuyến Ukraine dưới yểm trợ từ UAV và pháo binh.

Sau khi tiến sâu vào phòng tuyến Ukraine, họ sẽ tập hợp lại, phối hợp với mũi chính diện để tấn công lực lượng phòng thủ từ nhiều hướng, giúp giảm thương vong đáng kể, Ignatov giải thích.

Một cuộc khảo sát hồi đầu năm của hãng thăm dò độc lập Levada cho thấy 75% người dân Nga ủng hộ chiến dịch ở Ukraine, trong đó có những người như Chenin, sẵn sàng nhập ngũ và chiến đấu mà không cần biện pháp thúc ép nào. "Điều đầu tiên và quan trọng nhất là tình yêu với đất nước. Mọi thứ khác chỉ là thứ yếu", Chenin nói.

Vũ Hoàng (Theo Al Jazeera, AFP, Reuters)