Xe tải “rùa bò” ở làn sát dải phân cách trên cao tốc

Tôi vốn được bạn bè nhận xét là tài xế “lành tính”: không lái ẩu, không lạng lách, và hầu như không bao giờ bấm còi inh ỏi khi tham gia giao thông. Nhưng lành tính đến mấy, tôi không tránh khỏi bức xúc mỗi lần chạy xe trên cao tốc gặp tình huống phía trước là một đến hai chiếc xe container hoặc xe tải bám làn trong cùng sát dải phân cách, che kín tầm nhìn và bóp nghẹt mọi lối vượt.

Một lần từ TPHCM về miền Tây qua cao tốc Trung Lương, tôi phải “bấm bụng” chạy dưới 60km/h trên tuyến đường có giới hạn tối đa lên đến 100km/h, chỉ vì phía trước là một xe tải lớn chở hàng chạy bên phải và một xe container khác ở làn trái, cả hai xe này đều di chuyển với tốc độ thấp hơn so với quy định về tốc độ trên cao tốc.

Phía sau tôi là hàng chục chiếc xe con khác cũng đang nhích từng mét, không ai dám mạo hiểm vượt vào làn khẩn cấp vì biết rõ hậu quả nếu có va chạm hoặc bị phạt nguội. Tôi nhìn đồng hồ, mỗi phút trôi qua là một phút mình mất cơ hội về sớm để kịp ăn cơm với gia đình và nghỉ ngơi sau chặng đường dài.

Có lẽ bất cứ ai cầm lái suốt mấy tiếng đồng hồ trong điều kiện nắng gắt trên cao tốc, mà lại bị cản trở bởi những chiếc xe tải “rùa bò” như vậy đều bức xúc như tôi. Trên các diễn đàn tài xế, không ít người đã ví tình huống này là “gặp trùm cuối trên cao tốc”. Bởi khi đã bị “chặn” phía trước bởi hai xe container hay xe tải lớn chạy song song, hoặc xe tải chạy chậm chiếm làn xe sát dải phân cách, dù bạn đi xe bình thường hay siêu xe đều bất lực như nhau.

Tôi từng tự hỏi: vì sao lại có quá nhiều xe tải, xe container chạy kiểu như thế trên cao tốc? Về phía tài xế, đối với lái xe chuyên nghiệp thì không thể nói rằng không nắm rõ quy định hay không hiểu biết về văn hóa giao thông, chỉ có thể là vấn đề nằm ở ý thức, ở lối suy nghĩ “chỉ cần không vượt quá tốc độ tối đa là được”, “giữ làn vượt để đỡ phải nhường đường, mặc kệ phía sau ùn ứ”…

Về phía doanh nghiệp vận tải, tôi từng nghe một người bạn làm trong ngành chia sẻ rằng: “Nhiều khi bên công ty yêu cầu tài xế chạy chậm để tiết kiệm dầu, hoặc kéo dài thời gian vì điểm giao hàng chưa mở cửa”. Tôi không dám “vơ đũa cả nắm” song nếu quả thật có hiện tượng này thì rất đáng phê phán, vì doanh nghiệp đang vì lợi ích nhỏ của mình mà làm ảnh hưởng đến lợi ích lớn hơn của xã hội.

Về phía hệ thống quản lý, tôi nghĩ cần có chế tài mạnh với lỗi chạy dưới tốc độ tối thiểu hoặc chiếm làn vượt bất hợp lý trên cao tốc. Lâu nay chúng ta thường nhấn mạnh đến việc xử phạt trực tiếp (và phạt nguội) tài xế vì lỗi chạy quá tốc độ; còn hiện tượng chiếm làn sát dải phân cách, hai xe chạy song song quá lâu trên cao tốc cũng như chạy với tốc độ “rùa bò” thì còn bị xem nhẹ.

Mới đây, Cục Cảnh sát giao thông đề nghị Cục Đường bộ Việt Nam phối hợp triển khai tổ chức lại giao thông, phân làn tốc độ, phân luồng phương tiện trên tuyến cao tốc Hà Nội – Hải Phòng và Pháp Vân – Cầu Giẽ.

Theo đó, ở giai đoạn 1, trên tuyến cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, đối với làn trái trong cùng sát dải phân cách quy định tốc độ tối đa 120km/h, tốc độ tối thiểu 90km/h, cấm ô tô tải hoạt động trên làn này.

Tương tự, trên cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ (từ km182+300 đến km211+250) đối với làn trái trong cùng sát dải phân cách (làn 1) quy định tốc độ tối đa 100km/h, tốc độ tối thiểu 80km/h, cấm ô tô tải hoạt động trên làn này.

Sang giai đoạn 2, trên cao tốc Hà Nội – Hải Phòng giữ nguyên việc phân làn tốc độ như giai đoạn 1 nhưng cấm xe tải, xe khách hoạt động trên làn trái trong cùng sát dải phân cách. Đối với cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ giữ nguyên việc phân làn tốc độ như giai đoạn 1 nhưng cấm xe tải, xe khách hoạt động trên làn trái trong cùng sát dải phân cách (làn 1).

Theo tôi đề xuất trên là cần thiết, nên triển khai sớm và dần mở rộng ra các tuyến cao tốc khác trên toàn quốc.

Tôi từng có dịp lái xe hoặc đi trên cao tốc ở một số quốc gia như Mỹ, Nhật Bản và Thái Lan. Ở Mỹ, luật giao thông tại nhiều bang quy định rất rõ ràng: làn trái trên cao tốc là làn vượt, và phương tiện đi chậm bắt buộc phải giữ ở làn bên phải. Nếu xe tải hoặc bất kỳ phương tiện nào chiếm làn trái mà không vượt, hoặc vượt quá chậm gây cản trở, tài xế có thể bị cảnh sát giao thông phạt nặng.

Một số bang như California còn cắm biển “Trucks must use right lanes” (Xe tải đi làn bên phải), và thường có biển điện tử cảnh báo trực tiếp nếu phát hiện xe tải chạy sai làn.

Tại Nhật Bản, hệ thống cao tốc được quản lý bằng mạng lưới camera và cảm biến tự động cực kỳ hiện đại. Xe tải chỉ được phép chạy ở làn ngoài cùng bên phải và chỉ được phép vượt khi đủ điều kiện, tức là không gây cản trở cho các phương tiện khác, và việc vượt phải hoàn tất nhanh chóng. Cảnh báo điện tử liên tục hiển thị trên bảng điện tử treo trên đường, yêu cầu tài xế giữ đúng làn và tốc độ. Không hiếm gặp các bảng LED lớn hiện dòng chữ kiểu: “Tránh chạy song song”, “Giữ làn phải trừ khi vượt”, và các xe vi phạm sẽ bị truy xuất ngay lập tức qua hệ thống kiểm soát hành trình.

Còn ở Thái Lan, một quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, họ đã triển khai quy định hạn chế xe tải lưu thông trên cao tốc vào một số khung giờ cao điểm ở thủ đô Bangkok hoặc trên các tuyến vào đô thị lớn. Đồng thời, Thái Lan áp dụng biển chỉ dẫn rất rõ ràng yêu cầu xe tải chỉ được chạy ở hai làn ngoài cùng bên phải. Những tuyến đường mới đều có camera giám sát và trạm kiểm soát tốc độ tự động với cả tốc độ tối đa và tối thiểu.

Điểm chung của nhiều quốc gia là không chấp nhận tình trạng “tùy tiện” khi tham gia giao thông trên cao tốc. Để đảm bảo dòng chảy giao thông nhanh và an toàn, thì không thể để một vài phương tiện đặc biệt là xe tải lớn làm chậm cả hệ thống. Các nước đầu tư không chỉ vào hạ tầng, mà còn vào công nghệ quản lý, luật pháp rõ ràng và ý thức thực thi nghiêm túc.

Việt Nam đang đầu tư nguồn lực lớn để xây dựng và mở rộng cao tốc, không thể chấp nhận để một bộ phận phương tiện “rùa bò” làm chậm các xe khác và làm lãng phí nguồn lực đầu tư của đất nước.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!