Hai đề xuất quan trọng nâng cao hiệu quả kiểm soát tài sản, thu nhập

Luật Phòng, chống tham nhũng hiện hành là Luật số 36/2018/QH14, được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2018 và có hiệu lực từ 1/7/2019. Đạo luật này là bước tiến lớn trong hoàn thiện thể chế pháp lý về phòng, chống tham nhũng (PCTN) ở Việt Nam, khi mở rộng phạm vi đối tượng, hành vi tham nhũng sang cả khu vực tư, tăng cường kiểm soát tài sản, thu nhập với nhiều quy định mới, chi tiết, đầy đủ hơn, bổ sung khái niệm “xung đột lợi ích” để giúp các cán bộ, đảng viên và cả những người có thẩm quyền hiểu được trách nhiệm của mình, có thái độ ứng xử phù hợp trong quá trình thực hiện công vụ…

Tuy nhiên, qua thực tiễn triển khai cho thấy vẫn còn những vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện, bao gồm việc xác định thẩm quyền của cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập trong điều kiện thể chế chính trị Việt Nam: cán bộ, đảng viên được phân cấp quản lý theo các quy định của Đảng và Nhà nước. Ngoài ra, ngưỡng kê khai biến động tài sản trong năm cũng cần được sửa đổi cho phù hợp với yêu cầu của tình hình hiện nay.

Trong Luật PCTN năm 2018, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong công tác kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn chủ yếu thuộc về cơ quan thanh tra Chính phủ và thanh tra cấp tỉnh cũng như thuộc thẩm quyền của các cơ quan nhà nước khác là tòa án, viện kiểm sát… Tuy nhiên, với các đảng viên giữ chức vụ, quyền hạn trong hệ thống chính trị, đặc biệt ở cấp ủy, cơ quan kiểm tra đảng, thì việc xác minh, kiểm soát tài sản, thu nhập gặp khó khăn do chưa có quy định rõ trong Luật rằng cơ quan kiểm tra Đảng các cấp được giao thẩm quyền kiểm soát tài sản, thu nhập.

Thực tế cho thấy việc phối hợp giữa cơ quan Đảng và cơ quan Nhà nước trong kiểm soát tài sản thu nhập đã xảy ra một số vấn đề cần được quy định rõ hơn trong quá trình xác định đối tượng và chủ thể kiểm soát.

Việc sửa đổi Luật lần này quy định rõ ràng hơn rằng cơ quan kiểm tra Đảng các cấp có thẩm quyền tham gia hoặc chủ trì kiểm soát tài sản, thu nhập đối với đảng viên giữ chức vụ, quyền hạn theo phân cấp quản lý cán bộ của Đảng. Việc này đặt cơ quan kiểm tra Đảng vào đúng vị trí của mình trong hệ thống chính trị của nước ta, từ đó nâng cao hiệu quả kiểm soát.

Quy định này sẽ mang đến nhiều tác động tích cực: Tăng cường vai trò, trách nhiệm của tổ chức Đảng trong công tác PCTN. Khi cơ quan kiểm tra Đảng được giao thẩm quyền rõ ràng, việc kiểm tra, xác minh tài sản, thu nhập cán bộ đảng viên sẽ có nền tảng pháp lý chắc chắn hơn, không chỉ dựa vào quy định nội bộ của Đảng mà còn dựa vào Luật; đồng thời tạo ra sự thống nhất giữa quy định Đảng và quy định Nhà nước, giảm rủi ro chồng chéo, nâng cao hơn nữa tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý. Về khoa học quản trị, đề xuất sửa đổi Luật theo hướng nêu trên cũng tăng khả năng phát hiện, xử lý sớm tài sản, thu nhập bất minh của người có chức vụ, quyền hạn (nếu người đó có vi phạm liên quan), không để trường hợp “rơi vào vùng trống” trong thực tế.

Theo quy định hiện hành, người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập phải kê khai bổ sung khi có biến động tài sản, thu nhập trong năm từ 300 triệu đồng trở lên. Ở thời điểm Luật được ban hành (năm 2018), mức này là phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, sau nhiều năm, do sự trượt giá, tăng giá nhà đất, kim loại quý, thu nhập bình quân tăng, chi phí sinh hoạt tăng, giá trị tương đương của 300 triệu đồng đã giảm đáng kể về “thực chất”, nghĩa là nhiều biến động cộng vào khiến giá trị thực tế đã lớn hơn rất nhiều.

Nếu giữ nguyên mức 300 triệu đồng, có thể dẫn tới các hậu quả: việc người có chức vụ phải kê khai quá nhiều biến động nhỏ (tạo áp lực hành chính lớn); cơ quan kiểm tra bị phân tán nguồn lực phải xem xét nhiều biến động nhỏ; dẫn tới “bội thực” thông tin, làm giảm hiệu quả kiểm soát.

Dự thảo Luật đề xuất tăng mức biến động tài sản phải kê khai từ 300 triệu đồng lên 1 tỷ đồng, đây là một biện pháp điều chỉnh hợp lý trong hoàn cảnh hiện nay. Mức này phản ánh thực tế giá trị tài sản, thu nhập hiện nay tốt hơn, đồng thời tập trung nguồn lực kiểm soát vào những biến động lớn, có dấu hiệu rủi ro tham nhũng cao hơn. Qua điều chỉnh quy định giảm gánh nặng hành chính cho người kê khai: Khi ngưỡng thấp, người có chức vụ phải kê khai rất nhiều biến động nhỏ, đôi khi là biến động thông thường, không có dấu hiệu bất minh. Việc nâng ngưỡng giúp tiết kiệm công sức kê khai, thời gian cho cá nhân và cơ quan kiểm soát.

Theo tôi, dự kiến sửa đổi Luật lần này giúp tăng tính khả thi và hiệu quả của công tác kiểm soát: Cơ quan kiểm tra, thanh tra sẽ không bị quá tải bởi việc kiểm tra nhiều biến động nhỏ mà ít rủi ro; từ đó tập trung vào kiểm soát những trường hợp có biến động lớn, bất thường, có nguy cơ tham nhũng cao. Cùng với đó bảo đảm tính phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội hiện nay. Nâng ngưỡng biến động tài sản phải kê khai giúp phản ánh đúng hơn mức cần giám sát thực chất. Việc nâng ngưỡng không phải là nới lỏng kiểm soát, mà là “lựa chọn trọng tâm, trọng điểm” – phù hợp với nguyên tắc quản lý rủi ro.

Việc sửa đổi hai nội dung như đã nêu là rất cần thiết, hướng tới mục tiêu phòng, chống tham nhũng thực chất hơn, phản ánh thực tiễn cuộc sống và đáp ứng với những biến đổi của tình hình. Những sửa đổi này sẽ góp phần tạo nên bước đột phá mới trong công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!