Kỷ vật của Tổng biên tập Báo Quảng Trị đầu tiên

Ông Trần Trọng Tốn, Tổng biên tập đầu tiên của Báo Quảng Trị, không còn nữa nhưng chiếc máy ảnh cũ, máy ghi âm nhỏ và những tấm thẻ nhà báo của ông vẫn còn ở lại, kể tiếp câu chuyện về một thời báo chí sôi nổi.

ĐI LÀM BẰNG XE ĐẠP 20 KM MỖI NGÀY

Báo Quảng Trị ra đời sau khi tỉnh Quảng Trị tái lập vào ngày 1.7.1989. Ông Trần Trọng Tốn, quê ở làng Cam Lộ, xã Cam Thành (nay là TT.Cam Lộ, H.Cam Lộ), được bổ nhiệm làm Tổng biên tập đầu tiên vào ngày 11.9.1989. Trước đó, ông là Ủy viên thường trực Hội Nhà báo Bình Trị Thiên và được giao nhiệm vụ "triệu tập viên" Báo Quảng Trị từ tỉnh Bình Trị Thiên ra.

Báo Quảng Trị số đầu tiên ra ngày 27.7.1989, với bài xã luận "Kính chào đất mẹ anh hùng" do ông chấp bút. Câu chữ hừng hực khí thế nhưng vẫn đầy cảm xúc và khiêm nhường. Cả tòa soạn ngày ấy chỉ vài ba người, nhiều đêm phải tự dàn trang, in bản thô rồi sửa lại bằng tay…

Trong những năm đầu khó khăn, ông Tốn thường xuyên đi làm bằng xe đạp, mỗi ngày đi về khoảng hơn 20 km giữa Cam Lộ và Đông Hà. Mãi đến năm 1992, ông mới mua được chiếc xe máy cũ hiệu Honda để đi làm. Nhà báo Hoàng Nam Bằng, nguyên Trưởng phòng Văn hóa - xã hội Báo Quảng Trị, nhớ lại: "Ông Tốn sống giản dị, hòa đồng với anh chị em trong cơ quan. Là thủ trưởng, ông không bao giờ nặng lời, la mắng ai nhưng rất kiên quyết trong đấu tranh chống tiêu cực".

Thời kỳ đầu, cơ quan Báo Quảng Trị làm việc trong một ngôi nhà cấp 4 trên đường Trần Hưng Đạo. Nhiều cán bộ, phóng viên còn trẻ, độc thân, hoặc nhà ở xa, đi lại khó khăn nên thường ăn cơm tập thể. Ông Tốn nhà ở H.Cam Lộ đi về khá xa nên buổi trưa cũng ăn cơm với anh em, có gì ăn nấy.

Hồi đầu những năm tái lập, tỉnh có chủ trương cấp đất làm nhà ở cho lãnh đạo các sở, ban, ngành chuyển từ tỉnh Bình Trị Thiên (cũ) ra Đông Hà. Báo được cấp đất 2 suất, ông Tốn là cán bộ chuyển từ tỉnh Bình Trị Thiên ra, là thủ trưởng cơ quan được ưu tiên số một nhưng ông từ chối không nhận mà nhường suất cấp đất ở mặt tiền đường Lê Lợi cho một chị cấp dưỡng có 3 con nhỏ.

Báo Quảng Trị trong những năm 1990 là một trong những tờ báo địa phương có tiếng nói mạnh mẽ trong phong trào đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Nhiều bài viết của phóng viên tạo được tiếng vang lớn, giúp lãnh đạo tỉnh, các ngành, địa phương khắc phục những hạn chế, thiếu sót. Người tiếp sức, đồng hành đường dài để phóng viên mạnh dạn đi trên con đường đầy chông gai ấy là Tổng biên tập Trần Trọng Tốn.

Theo nhà báo Đào Tâm Thanh, một nhà báo kỳ cựu của Báo Quảng Trị, ông Tốn luôn ủng hộ phóng viên viết bài phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, phê phán cái xấu. Đấu tranh chống tiêu cực bằng phương tiện báo chí, những người viết báo và người lãnh đạo cơ quan báo chí chịu không ít sự phiền hà, nhưng với tấm lòng trong sáng, không vụ lợi, quyết tâm góp phần xây dựng xã hội lành mạnh nên ông Tốn luôn ủng hộ và rất kiên định.

RƯNG RƯNG KỶ VẬT

Ngày 9.4 vừa qua, trong khuôn khổ hoạt động hướng tới kỷ niệm 50 năm ngày đất nước thống nhất (30.4.1975 - 30.4.2025) và 100 năm Báo chí cách mạng VN (21.6.1925 - 21.6.2025), gia đình ông Trần Trọng Tốn đã hiến tặng nhiều kỷ vật nghề báo quý giá cho Bảo tàng Báo chí VN.

Trong số hiện vật hiến tặng, có chiếc máy ảnh Canon Master, máy ghi âm Sony M-405. Cả hai hiện vật đều đã cũ sờn, từng theo ông Tốn trong hàng trăm chuyến công tác. Thêm 6 tấm thẻ, gồm thẻ nhà báo, thẻ hội viên Hội Nhà báo VN qua các thời kỳ, ghi dấu cả một hành trình làm nghề liêm chính, đầy cống hiến.

Ông Trần Anh Tuấn, con trai nhà báo Trần Trọng Tốn, hiện là Chủ tịch UBND H.Cam Lộ, cho biết từ khi còn sống, cha ông đã có ý định hiến tặng một số hiện vật cho Bảo tàng Báo chí VN. Những hiện vật đó có thể ngày nay không có giá trị về vật chất, nhưng ngày xưa nó có cả giá trị vật chất lẫn tinh thần.

"Hồi mới chia tách tỉnh, đời sống khó khăn, sắm được cái nào tốt cái nấy. Bố tôi mua máy ảnh, máy ghi âm để làm việc, hồi đó có mấy cái này quý lắm! Dù lãnh đạo báo nhưng ông rất yêu nghề. Ông bỏ tiền túi để mua, chứ cái chi được cấp phát là ông nhường cho anh em trước", ông Tuấn kể.

Ngày đó, cả 3 anh chị em của ông Tuấn đi học đại học nên các khoản thu nhập của gia đình đều dồn hết cho các con. "Bố mẹ tôi ngoài căn nhà ọp ẹp thì cũng có 2 chiếc xe đạp cà tàng. Một chiếc bố tôi đi làm, 1 chiếc mẹ tôi thường đạp về chợ Đông Hà mua mắm muối lên bán ở chợ phiên Cam Lộ", ông Tuấn nhớ lại.

Bà Trần Kim Hoa, nguyên Giám đốc Bảo tàng Báo chí VN (nay là cố vấn Bảo tàng Báo chí VN), cho biết khi vào Quảng Trị thực hiện trưng bày chuyên đề "Báo chí cách mạng VN: Một thế kỷ xung trận và tự hào báo chí Quảng Trị" thì đoàn công tác của Bảo tàng Báo chí VN rất tiếc nuối vì không còn gặp được ông Tốn, bởi ông là nhân chứng lịch sử trong thời kỳ đổi mới của báo chí Quảng Trị. "Nhưng rất may, qua Hội Nhà báo Quảng Trị, gia đình cụ Tốn đã nhất trí tặng một số hiện vật tư liệu cho Bảo tàng Báo chí VN. Những hiện vật tư liệu đó không chỉ gợi lại cho chúng ta về cuộc đời làm báo của một người những năm đầu đổi mới, mà còn cho thấy một phần câu chuyện làm báo thời kỳ đổi mới của báo chí Quảng Trị nói chung. Đó là thời kỳ quan trọng của báo chí cách mạng trong thời bình. Đối với bảo tàng, đó là sự may mắn khi có thêm tư liệu quý giá, để sau này khi có cơ hội sẽ tiếp tục nghiên cứu, quảng bá cho công chúng biết rằng người Quảng Trị đã từng làm báo ra sao", bà Hoa nói.