Tổn thất với ông Trump khi đồng minh bị ám sát

Sau khi nhà hoạt động bảo thủ Charlie Kirk, 31 tuổi, bị ám sát trong lúc phát biểu tại Đại học Utah Valley, thành phố Orem, bang Utah, hôm 10/9, Tổng thống Donald Trump là người đầu tiên thông báo về cái chết của anh và bày tỏ nỗi đau buồn trên mạng xã hội.

Trong bài đăng, ông Trump gọi nhà hoạt động chính trị này là "một huyền thoại". "Cậu ấy được mọi người, đặc biệt là tôi, yêu mến và ngưỡng mộ", ông viết. Tổng thống tuyên bố sẽ truy tặng anh Huân chương Tự do, phần thưởng dân sự cao quý nhất của Mỹ, đồng thời ngụ ý rằng ông có thể tới dự lễ tang anh ở Arizona.

Theo giới quan sát, những hành động cùng lời tri ân từ Tổng thống cho thấy ông thân thiết và coi trọng Kirk như thế nào. Ông có lẽ coi cái chết của anh là một mất mát đối với cá nhân mình.

Mùa hè năm 2016, chính Donald Trump Jr., con trai cả của Tổng thống Trump, là người đã đưa Kirk đến với gia đình. Sau khi Kirk, lúc đó 22 tuổi, đưa ra lời khuyên về cách ông Trump có thể thu hút cử tri trẻ, Trump Jr. đã ngay lập tức thuê anh làm trợ lý chiến dịch cá nhân cho mình.

Một năm sau, khi Kirk dự tiệc sinh nhật của Trump Jr. tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago, Tổng thống đã ra hiệu cho anh ngồi xuống gần mình. Hai người nói chuyện riêng khoảng 40 phút.

Sau cuộc trò chuyện, người ta thấy Kirk thường xuyên xuất hiện tại Nhà Trắng, nhưng anh luôn cẩn thận để không bị coi là đang lợi dụng đặc quyền của mình. "Cậu ấy là một người chuyên nghiệp, dễ hợp tác", Jared Kushner, con rể Tổng thống Trump, hồi đầu năm nhận xét về Kirk khi trả lời phỏng vấn. "Không có thông tin nào bị rò rỉ cho báo chí. Cậu ấy chỉ tập trung làm việc thật hiệu quả".

Mối quan hệ giữa Kirk với Tổng thống Trump ngày càng khăng khít hơn sau khi ông thất bại trong cuộc bầu cử năm 2020. Anh trở thành một tiếng nói nổi bật thúc đẩy tuyên bố rằng kết quả bầu cử bị gian lận.

Tháng 2/2021, vài tuần sau vụ bạo loạn Đồi Capitol, Kirk đến thăm ông Trump ở Mar-a-Lago. Một thời gian sau, Kirk khoe bức ảnh chụp chung giữa hai người tại một buổi thuyết trình trước các nhà tài trợ và nói: "Đây là cuộc gặp gỡ dễ dàng nhất mà tôi từng thu xếp với Tổng thống Trump. Bởi vì tất cả những kẻ khôn lỏi từng hành động như thể họ là bạn thân nhất của ông ấy giờ đều không muốn ở gần ông ấy".

Khi cố vấn cho ông Trump, Kirk luôn cân nhắc kỹ lưỡng mọi lời khuyên mà anh đưa ra. Kirk đã khuyến khích ông Trump ủng hộ JD Vance trong cuộc đua Thượng viện năm 2022 và chọn thượng nghị sĩ đến từ Ohio này làm ứng viên phó tổng thống năm 2024.

Sau khi ông Trump đắc cử và bắt đầu quá trình chuyển giao quyền lực cuối năm ngoái, Kirk đã tham gia vào các cuộc thảo luận về nhân sự nội các, nhưng không bày tỏ sự ủng hộ đặc biệt với bất kỳ ứng viên nào. Tuy nhiên, anh đã giúp đảm bảo Stacey Feinberg, một trong những nhà tài trợ hàng đầu của tổ chức bảo thủ Turning Point USA (TPUSA) do anh đồng sáng lập, được chọn làm đại sứ Mỹ tại Luxembourg.

Kirk thỉnh thoảng cũng bất đồng với ông Trump. Khi đó, anh thể hiện mình là người bảo vệ trung thành đối với nền tảng MAGA, lo sợ rằng Tổng thống đang vô tình đi chệch khỏi các nguyên tắc do chính mình đặt ra. Dù công khai ủng hộ chiến dịch tập kích cơ sở hạt nhân Iran hồi tháng 6, Kirk vẫn thẳng thắn thể hiện mối lo lắng với Tổng thống tại Phòng Bầu dục về nguy cơ Mỹ châm ngòi một cuộc xung đột khó giải quyết khác ở Trung Đông.

Kirk thành lập TPUSA, tổ chức sinh viên truyền bá tư tưởng bảo thủ, vào năm 2012 khi mới 18 tuổi. TPUSA có hơn 850 chi nhánh tại các trường đại học Mỹ, nơi họ tổ chức những cuộc thảo luận về hàng loạt vấn đề như nhập cư, quyền phá thai hay chủng tộc. Nhóm cũng tổ chức một số chương trình podcast, như The Charlie Kirk Show, chương trình thu hút hơn 500.000 người nghe mỗi tháng.

Việc Kirk bị ám sát chắc chắn sẽ gây hỗn loạn cho hoạt động của TPUSA, qua đó gián tiếp tác động tới Tổng thống Trump. Thông qua các sự kiện do TPUSA tổ chức, Kirk đã thu hút được lượng lớn người trẻ ủng hộ ông Trump cũng như củng cố phong trào MAGA.

Dù rất khó đo lường, giới chuyên gia tin rằng phong trào MAGA do Kirk thúc đẩy đã đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng nền tảng ủng hộ đối với Tổng thống cũng như chiến dịch chính trị của ông.

"Charlie Kirk có ảnh hưởng chính trị và khả năng đáng gờm trong việc kêu gọi giới trẻ ủng hộ ông Trump", Ico Maly, phó giáo sư tại Đại học Tilburg ở Hà Lan, nói, thêm rằng cái chết của anh chắc chắn là một tổn thất lớn với Tổng thống Mỹ.

Theo Maly, Kirk đạt được thành công nhờ khéo léo tận dụng không gian mạng để phục vụ cho các mục đích chính trị. "Văn hóa kỹ thuật số đã đặt nền tảng cho sức mạnh huy động đám đông của anh ấy nhằm ủng hộ chương trình nghị sự mà Tổng thống Trump theo đuổi", ông giải thích.

TPUSA đã đầu tư hàng triệu USD vào hàng loạt sáng kiến tăng phiếu bầu cho ông Trump, xây dựng mối quan hệ với các cử tri Cộng hòa tại những bang chiến trường, đăng ký bỏ phiếu cho những cử tri này và hỗ trợ họ đi bầu.

Trước cuộc bầu cử năm 2024, Kirk tổ chức chuỗi sự kiện mang tên "Bạn đang bị tẩy não" tại 25 trường đại học Mỹ, nơi anh ra sức thuyết phục cử tri trẻ bỏ phiếu cho ông Trump. "Chuyến đi này được ca ngợi là động lực quan trọng nhất làm gia tăng ủng hộ đối với ông Trump trong nhóm những cử tri trẻ tuổi nhất", theo nhà bình luận Daryl McCann đến từ Australia và thường xuyên viết về nền chính trị bảo thủ tại Mỹ.

Hồi tháng 5, chính Tổng thống Trump đã ca ngợi những đóng góp của Kirk, nói rằng chúng giúp ông đáng kể trong nỗ lực giành được phiếu bầu từ các cử tri trẻ tuổi. "Kirk sẽ nói với các bạn rằng TikTok là yếu tố chính tạo nên kết quả đó, nhưng chính Charlie Kirk cũng góp phần không nhỏ", ông Trump nói trong một buổi lễ tại Phòng Bầu dục.

Không chỉ làm suy yếu động lực thu hút cử tri trẻ, vụ ám sát Kirk một lần nữa phơi bày thách thức với Tổng thống Trump trong việc hàn gắn những chia rẽ đã ăn sâu trong giới chính trị Mỹ. Không ai có vẻ đủ khả năng đóng vai trò xoa dịu quốc gia hơn Tổng thống. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng họ hiện không nhìn thấy điều đó ở ông Trump.

"Tôi đang tìm kiếm, nhưng tôi chưa nhìn ra người nào như vậy", cựu thống đốc Indiana Mitch Daniels nói. Hạ nghị sĩ Cộng hòa Don Bacon cho hay ông hy vọng Tổng thống Trump sẽ đứng ra giải quyết thách thức, nhưng thêm rằng ông Trump "là một người theo chủ nghĩa dân túy" và có thể để nỗi tức giận vì vụ ám sát Kirk lấn át nỗ lực hòa giải, hàn gắn quốc gia vốn đang chia rẽ.

Trong một tuyên bố qua video được ghi lại từ Phòng Bầu dục hôm 10/9, Tổng thống Trump đã lên án vụ ám sát Kirk, song ông cũng đổ lỗi cho "phe cánh tả cực đoan", những người đã so sánh Kirk với "phát xít và tội phạm hay kẻ giết người hàng loạt tồi tệ nhất thế giới".

Thậm chí với không ít người, ông Trump còn bị coi là một phần của vấn đề. Với cương vị Tổng thống, ông có thể xoa dịu căng thẳng, hoặc thổi bùng nó lên.

"Đang có một dòng chảy bạo lực ngầm và chúng ta phải rất cẩn thận để không giải phóng nó", William Barber, mục sư và nhà hoạt động dân quyền có ảnh hưởng tại Mỹ, nói.

Nhưng ông cho rằng chỉ một mình Tổng thống không thể đảm nhận vai trò xoa dịu tình hình. "Trong lịch sử nước Mỹ, chưa bao giờ chỉ một người làm được điều đó. Vì vậy, ngoài Tổng thống, những người đứng trên bục giảng hay các chính trị gia giữ những vị trí lãnh đạo chủ chốt cũng phải hành động", Barber cho hay.

Khi được hỏi liệu Tổng thống có thể là người đoàn kết đất nước hay không, một phát ngôn viên Nhà Trắng hôm 10/9 đã không trả lời thẳng vào vấn đề.

"Tối nay, tôi yêu cầu tất cả người Mỹ hãy cam kết với những giá trị Mỹ mà Charlie Kirk đã sống chết theo đuổi. Đó là các giá trị về tự do ngôn luận, quyền công dân, pháp quyền, lòng yêu nước và tình yêu đối với Chúa. Charlie là công dân tốt nhất mà nước Mỹ có được và tên quái vật đã tấn công anh ấy cũng đang tấn công toàn bộ đất nước chúng ta. Kẻ ám sát đã cố gắng bịt miệng anh ấy bằng một viên đạn, nhưng hắn đã thất bại vì cùng nhau, chúng ta sẽ đảm bảo rằng tiếng nói, thông điệp và di sản của Kirk sẽ sống mãi tới nhiều thế hệ mai sau", người phát ngôn nói.

Và khi được hỏi ông muốn những người ủng hộ mình phản ứng như thế nào với vụ ám sát Kirk, Tổng thống Trump cho hay Kirk luôn ủng hộ phi bạo lực và "đó là cách tôi muốn nhìn thấy mọi người làm theo".

Vũ Hoàng (Theo Al Jazeera, Politico, AFP, Reuters)