Vụ bắn nổ xuồng hé lộ chiến thuật chống ma túy mới của Mỹ

Quân đội Mỹ hôm 2/9 lần đầu khai hỏa phá hủy "xuồng chở ma túy" trên vùng biển Caribe, khiến 11 người nghi là thành viên băng đảng Tren de Aragua ở Venezuela thiệt mạng.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio sau đó tuyên bố Washington sẽ tiếp tục áp dụng chiến lược cứng rắn trong cuộc chiến chống các băng đảng buôn ma túy. "Trong nhiều năm qua, Mỹ đã thu thập thông tin tình báo để chặn bắt các phương tiện chở ma túy, nhưng phương pháp này không phát huy hiệu quả. Cách duy nhất để ngăn chặn là cho nổ tung, tiêu diệt chúng", ông nói.

Giới phân tích cho rằng động thái của Mỹ thể hiện sự quyết liệt, nhưng cũng là bước leo thang đáng lo ngại về cách đối phó các tổ chức tội phạm Mỹ Latin.

"Mỹ đang tái sử dụng khái niệm cuộc chiến chống khủng bố cho những đối tượng mới. Bây giờ họ nói rằng khủng bố đang ở vùng Caribe, ngay sân sau của Mỹ, và đó là những kẻ buôn ma túy", Brian Finucane, cố vấn cấp cao cho chương trình về Mỹ tại nhóm nghiên cứu Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế, nói.

Chiến dịch này dường như bắt nguồn từ nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump, khi ông cân nhắc không kích các cơ sở sản xuất ma túy ở Mexico.

Không lâu sau khi ông Trump trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, chính quyền Mỹ đã liệt một số băng đảng ở Mỹ Latin vào danh sách "tổ chức khủng bố nước ngoài". Dù vậy, các chuyên gia cho rằng điều đó không cho phép Tổng thống Mỹ có thể tùy ý thực hiện các hành động quân sự đơn phương.

Finucane đánh giá cuộc tập kích ngày 2/9 là nỗ lực mới nhất của Mỹ nhằm "thay đổi nhận thức của công chúng" về băng nhóm tội phạm ở Mỹ Latin. Từ những băng tội phạm hoạt động vì lợi nhuận, những nhóm này giờ bị gán mác là tổ chức nước ngoài đang tìm cách gây bất ổn cho an ninh quốc gia Mỹ.

Thông điệp này cũng phù hợp với cách ông Trump mô tả những người nhập cư trái phép vào Mỹ là "những kẻ tội phạm bạo lực nguy hiểm", thúc đẩy quyết định triển khai Vệ binh Quốc gia cùng đặc vụ liên bang để truy quét tại nhiều thành phố.

Finucane cho rằng Mỹ đang sử dụng sức mạnh quân sự "một cách phô trương và thiếu căn cứ" để xử lý các vấn đề hành pháp. "Trong nhiều thập kỷ, hải quân cùng Tuần duyên Mỹ đã phối hợp để chặn xuồng và bắt những kẻ tình nghi buôn lậu, sau đó truy tố. Lần này họ không làm vậy. Bắn nổ tung xuồng mà chưa qua điều tra, khám xét là hoàn toàn không cần thiết", ông nói.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth hôm 3/9 cáo buộc băng đảng Tren de Aragua đang "tìm cách đầu độc Mỹ" bằng ma túy. Ông khẳng định chính quyền Mỹ đã nắm chắc danh tính của những người trên xuồng, song không nêu thêm chi tiết về cuộc không kích. Ông cũng nói nhóm này đang tìm cách đưa ma túy đến Mỹ.

Song Ngoại trưởng Rubio sau đó lại nói rằng chiếc xuồng bị nhắm mục tiêu đang hướng đến Trinidad và Tobago và "không gì ngăn được chúng, ngoài đánh chìm xuồng và loại bỏ những kẻ buôn ma túy". Hiện chưa rõ lý do của sự bất nhất này trong các quan chức cấp cao Mỹ.

Giới chuyên gia cho rằng băng đảng ma túy không phải là mục tiêu duy nhất của Mỹ trong chiến dịch này. "Tôi nghĩ họ muốn gửi tín hiệu quan trọng hơn đến chính phủ các nước trong khu vực, đặc biệt là Mexico", Nathan Jones, nhà nghiên cứu về chính sách ma túy tại Viện Chính sách công Baker ở bang Texas, nêu quan điểm.

Jones lưu ý chính quyền Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum gần đây phải tìm cách cân bằng giữa hợp tác cùng Mỹ và bảo vệ chủ quyền đất nước. Bà Sheinbaum hồi tháng 8 tuyên bố "không cho phép bất kỳ cuộc xâm phạm" nào từ Mỹ, sau khi có thông tin ông Trump cho phép quân đội nhắm mục tiêu một số băng đảng Mỹ Latin.

Một ngày sau cuộc tập kích xuồng, ông Rubio đã tới gặp bà Sheinbaum ở Mexico, hai bên cùng nhất trí tăng cường hợp tác để ngăn chặn băng đảng ma túy. "Họ không muốn những hành động quân sự của Mỹ xảy ra trên lãnh thổ của mình. Vì vậy, họ sẽ có những bước tích cực để chính quyền ông Trump thấy Mexico đang làm mọi thứ để đối phó vấn đề", Jones nói.

Theo đạo luật Ủy quyền sử dụng lực lượng dân sự (AUMF) được quốc hội Mỹ thông qua năm 2001, Tổng thống có thể sử dụng "tất cả lực lượng cần thiết và thích hợp" để chống lại những thực thể, cá nhân đứng sau vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001.

Dù vậy, các chuyên gia cho rằng quyền hạn trong AUMF không áp dụng cho băng đảng Tren de Aragua, ngay cả khi chính quyền Mỹ xếp tổ chức này vào danh sách khủng bố.

Quyền lực phát động chiến tranh theo Hiến pháp Mỹ cho phép Tổng thống sử dụng lực lượng vũ trang để đối phó "những bên tham chiến", chứ không phải là người bị tình nghi phạm tội.

"Nghi phạm ma túy không thể được xem là bên tham chiến hoặc kẻ thù của Mỹ trong chiến tranh. Nếu không thuộc nhóm đối tượng áp dụng luật chiến tranh, họ chỉ là thường dân. Nhắm mục tiêu vào thường dân là tội ác chiến tranh", Finucane nói.

Thanh Tâm (Theo Al Jazeera, CNN)