Lý do lũ lụt liên tiếp tấn công nước Mỹ

Nước Mỹ trong mùa hè này liên tiếp phải chống chọi với hàng loạt trận mưa lớn và lũ quét kỷ lục, làm dấy lên hồi chuông báo động về tác động ngày càng cực đoan của biến đổi khí hậu.

Dữ liệu từ Đại học bang Iowa cho biết tính đến ngày 15/7, đã có 3.045 cảnh báo lũ lụt được ban hành khắp nước Mỹ. Chỉ riêng trong tháng này, lũ lụt nghiêm trọng đã xảy ra ở nhiều bang, gồm Texas, Bắc Carolina, Illinois, New Mexico và khắp vùng đông bắc Mỹ.

Tại Texas, ít nhất 130 người đã thiệt mạng khi mưa lớn trút xuống trong vài giờ ngày 4/7, khiến nước sông Guadalupe dâng cao nhanh. Nhiều trại hè ven sông với những cabin bằng gỗ được dựng lên cho học sinh nghỉ qua đêm đã bị nhấn chìm trong dòng lũ quét.

"Nó tạo ra một xoáy nước rất mạnh vòng quanh các cabin", Craig Althaus, người đã làm việc tại trại hè Mystic 25 năm, cho biết.

Troy Kimmel, nhà khí tượng học địa phương, mô tả những gì đã xảy ra khi đó như một "quả bom mưa."

Vào cuối tuần đó, mưa lớn do cơn bão Chantal làm ngập khu vực trung tâm bang Bắc Carolina, gây lũ lụt diện rộng và khiến ít nhất 6 người chết. Mực nước sông Eno đã dâng cao tới 7,6 m, phá vỡ kỷ lục do bão Fran gây ra năm 1996.

Ngày 8/7, trận mưa "nghìn năm có một" đã trút xuống Chicago ở bang Illinois trong 90 phút, nhanh chóng làm ngập nhà cửa và các tuyến phố trũng thấp. Cùng ngày, ít nhất 3 người đã thiệt mạng do lũ quét nghiêm trọng quét qua thị trấn nghỉ dưỡng ở phía nam bang New Mexico.

Tại vùng đông bắc nước Mỹ, lũ lụt đã khiến ít nhất hai người thiệt mạng ở Plainfield, bang New Jersey sau trận mưa lớn ngày 14/7. Lũ quét cũng xảy ra ở bang New York, Pennsylvania và trung tâm Virginia. Một số khu vực đã phải ban bố tình trạng khẩn cấp khi nước lũ tràn qua các ga tàu điện ngầm, khiến nhiều phương tiện mắc kẹt.

Rohit Aggarwala, ủy viên Sở Bảo vệ Môi trường New York, ngày 15/7 cho hay "trong bốn năm qua, thành phố New York đã ghi nhận 5 trong số những trận mưa lớn nhất lịch sử".

Các nhà khoa học cho biết không phải ngẫu nhiên mà mùa hè này trở thành "mùa lũ lụt", khi nhiều bang ghi nhận nhiều trận mưa "trăm năm hoặc nghìn năm có một". Những trận mưa "nghìn năm có một" có nghĩa xác suất chúng xảy ra trong mỗi năm chỉ khoảng 0,1%. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho hay biến đổi khí hậu đang làm tăng những hiện tượng cực đoan như vậy.

"Các sự kiện 'nghìn năm có một' thường là thiên tai, không có yếu tố do con người tác động. Tuy nhiên, những hiện tượng cực đoan như này đang xảy ra thường xuyên hơn vì Trái Đất nóng lên do con người gây ra", nhà khoa học khí hậu Michael Mann của Đại học Pennsylvania nói.

Theo chuyên gia, rủi ro do lũ lụt ngày càng tăng khi biến đổi khí hậu ảnh hưởng tới tần suất và cường độ mưa. AccuWeather cho hay lũ quét thường xảy ra vào mùa hè khi nhiệt độ cao có thể khiến không khí có nhiều hơi ẩm hơn, đồng nghĩa có nhiều "nhiên liệu" hơn cho các cơn mưa và giông bão.

Marshall Shepherd, giáo sư khí tượng Đại học Georgia, người từng là chủ tịch Hiệp hội Khí tượng Mỹ, cũng đánh giá rằng bầu khí quyển ấm lên đồng nghĩa biển sẽ bốc hơi nhiều hơn, không khí sẽ có nhiều hơi ẩm hơn, tạo điều kiện cho các cơn bão xảy ra thường xuyên hơn.

Theo định luật nhiệt động lực học, khi Trái Đất tăng thêm 1 độ C, bầu khí quyển sẽ giữ thêm khoảng 7% hơi nước. "Nhiệt độ nước biển ở khu vực Vịnh Mexico và một số vùng biển khác thường ấm hơn, làm tăng lượng hơi ẩm cho mưa bão mùa hè. Lượng mưa đã tăng lên trên khắp nước Mỹ trong vài thập kỷ qua", Shepherd nói.

Một nghiên cứu gần đây của nhóm nghiên cứu phi lợi nhuận Climate Central chỉ ra tỷ lệ mưa kéo dài hàng giờ tại 26/44 thành phố Mỹ đã tăng 15% so với năm 1970.

"Đúng là mưa bão là hiện tượng tự nhiên, nhưng chúng đang mạnh hơn", giáo sư Shepherd nói.

Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới lượng mưa được thể hiện rõ ràng nhất qua các hiện tượng cực đoan ngắn hạn như những gì xảy ra trong mùa hè này ở Mỹ, theo Daniel Swain, nhà nghiên cứu khí hậu của Đại học California ở Los Angeles.

"Sự kiện mưa càng cực đoan, mối liên hệ với biến đổi khí hậu càng rõ ràng", Swain nói.

Nhà khoa học khí hậu Kate Marvel đồng tình rằng "đây gần như là ví dụ điển hình về tác động của biến đổi khí hậu. Bạn có thể thấy cơ sở khoa học cho điều đó ngay trong chính cuộc sống hàng ngày. Nước ấm làm tăng khả năng bay hơi, phòng tắm sẽ có nhiều hơi nước hơn sau khi tắm nước nóng so với tắm nước lạnh".

Theo Cục Thời tiết Quốc gia Mỹ, hai yếu tố góp phần gây ra lũ quét là cường độ và thời gian mưa. Ngoài ra, còn một số yếu tố khác là khả năng hấp thụ nước của đất, địa hình khu vực và liệu thảm thực vật có giúp thoát nước hay không.

Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA) lưu ý lũ quét rất khó dự đoán nên chúng thường mang tới hậu quả nghiêm trọng. "Lũ quét có thể xảy ra trong vòng vài phút sau khi có mưa, hạn chế thời gian cảnh báo và bảo vệ cộng đồng", NOAA cho hay.

Nhà khoa học Marvel cũng cho rằng những yếu tố quyết định liệu những cơn mưa lớn có biến thành lũ lụt thảm khốc hay không là độ xốp của đất, địa hình khu vực, con người và tài sản gặp nguy hiểm.

"Tuy nhiên, chắc chắn là biến đổi khí hậu do con người thải khí nhà kính đang làm cho mưa ngày càng cực đoan hơn", Marvel nói.

Thùy Lâm (Theo CNN, Reuters, AFP)