Sau cuộc hội đàm giữa các phái đoàn Nga, Trung Quốc và Mông Cổ tại Bắc Kinh ngày 2/9, người đứng đầu tập đoàn năng lượng Nga Gazprom Alexey Miller thông báo Moskva và Bắc Kinh đã ký bản ghi nhớ "mang tính ràng buộc về pháp lý" trong việc thúc đẩy xây dựng tuyến đường ống khí đốt Sức mạnh Siberia 2 (PoS-2).
Ông cũng cho biết Gazprom và Tổng công ty Dầu khí Quốc gia Trung Quốc (CNPC) đã ký "thỏa thuận thương mại" để mở rộng cung cấp khí đốt qua tuyến Power of Siberia hiện có.
Thỏa thuận được ký với sự chứng kiến của Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, đánh dấu lần đầu tiên hai nước chính thức cam kết triển khai dự án năng lượng đầy tham vọng sau nhiều lần trì hoãn.
Đây được coi là một chiến thắng về mặt năng lượng của Tổng thống Putin, trong bối cảnh Nga đang nỗ lực tìm khách hàng thay thế cho nguồn khí đốt xuất khẩu sau khi mất đi thị trường quan trọng ở châu Âu vì chiến sự Ukraine.
Dự án PoS-2 từng được Nga đặt rất nhiều kỳ vọng và nỗ lực thúc đẩy. Hồi tháng 5/2024, Phó thủ tướng Nga Alexander Novak cho biết nước này dự kiến ký kết hợp đồng xây dựng PoS-2 với Trung Quốc "trong tương lai gần", nhưng Trung Quốc khi đó hoàn toàn im lặng về dự án này.
Financial Times thời điểm đó dẫn nhiều nguồn tin nói rằng dự án PoS-2 bị trì hoãn vì Nga không chấp nhận yêu cầu từ phía Trung Quốc về mức giá và sản lượng khí đốt.
Báo cáo triển vọng kinh tế 2026 được nộp lên Thủ tướng Nga Mikhail Mishustin hồi tháng 9/2023 cho thấy giá khí đốt trung bình bán cho Trung Quốc năm 2024 là 271 USD mỗi 1.000 m3, bằng một nửa so với mức Nga từng bán cho châu Âu.
Nhưng Bắc Kinh dường như đang mặc cả quyết liệt về giá khí đốt trong dự án PoS-2. Nguồn thạo tin cho biết phía Trung Quốc muốn hưởng giá ưu đãi "gần như ngang với mức giá nội địa" tại Nga, vốn được hưởng trợ giá mạnh tay từ chính phủ. Ngoài ra, phía Trung Quốc chỉ có thể cam kết nhập khẩu một phần nhỏ trong tổng sản lượng dự kiến hàng năm của đường ống, dự kiến đạt khoảng 50 tỷ m3.
Bất đồng này đã khiến PoS-2 gần như đình trệ trong hơn một năm qua. Hiện chưa rõ "thỏa thuận mang tính ràng buộc pháp lý" mà hai nước ký kết là gì, nhưng nó được kỳ vọng sẽ thúc đẩy kế hoạch đầy tham vọng của Nga về đường ống khí đốt khổng lồ nhằm tăng đáng kể xuất khẩu năng lượng về phía đông.
Đường ống PoS-2 sẽ chạy từ các mỏ của Gazprom ở Yamal, qua Tây Siberia và Mông Cổ, đến đông bắc Trung Quốc với tổng chiều dài khoảng 2.600 km. Đường ống dự kiến hoàn thành vào những năm 2030.
Tổng thống Vladimir Putin ngày 3/9 nói với phóng viên tại Bắc Kinh rằng "cuối cùng các bên đã tìm được tiếng nói chung", đồng thời khẳng định "đây là những thỏa thuận cùng có lợi".
Khi được thực thi, dự án PoS-2 sẽ mang lại giải pháp thay thế vững chắc cho sự phụ thuộc của năng lượng Nga vào thị trường châu Âu trước đây. Kể từ khi chiến sự Ukraine bùng phát, hầu hết các nước châu Âu đã ngừng mua khí đốt của Nga, góp phần làm sản lượng xuất khẩu của Moskva giảm xuống hơn 334 tỷ mét khối trong nửa đầu năm 2025, giảm 3,2% so với cùng kỳ năm ngoái.
Bằng cách chuyển hướng khí đốt từ các mỏ từng cung cấp cho châu Âu sang phía đông, Nga cũng có thể không còn phải lo lắng về các biện pháp trừng phạt mà Liên minh châu Âu và Mỹ áp đặt với ngành năng lượng, công nghệ và tài chính của mình, theo giới quan sát.
PoS-2 dự kiến giúp Nga xuất khẩu thêm 50 tỷ mét khối khí đốt mỗi năm. Ông Miller cho hay Gazprom có thể cung cấp khí đốt qua tuyến đường mới trong tối đa 30 năm. Tổng thống Putin nói sau khi PoS-2 được xây dựng, Nga sẽ cung cấp tổng cộng hơn 100 tỷ mét khối khí đốt cho Trung Quốc mỗi năm qua hai đường ống Power of Siberia.
Nhà phân tích năng lượng Sergei Vakulenko ước tính PoS-2 có thể giúp Nga mang về doanh thu 2,5 - 4,3 tỷ USD mỗi năm. "Con số này còn kém xa so với doanh thu 20 tỷ USD hàng năm đã mất từ thị trường châu Âu, nhưng vẫn là một khoản đáng kể", ông viết trong một bài báo đăng trên Carnegie Politika năm 2023.
Bên cạnh tăng doanh thu xuất khẩu, thỏa thuận về PoS-2 còn là chiến thắng chính trị cho Điện Kremlin, nhấn mạnh cam kết của hai nước trong tăng cường quan hệ song phương.
"Nền kinh tế đang phát triển của Trung Quốc có nhu cầu và chúng tôi có cơ hội cung cấp những nguyên liệu thô này cho họ", ông Putin nói.
Michal Meidan, người đứng đầu nghiên cứu về Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, nhận định thỏa thuận mới giữa Moskva và Bắc Kinh gửi đi "thông điệp địa chính trị rất quan trọng".
"Nga cần khách hàng mua khí đốt và từ lâu đã nói về việc chuyển hướng năng lượng sang phía đông. Đây là một lối thoát quan trọng cho khí đốt của họ. Trung Quốc trong khi đó đang tự bảo vệ mình khỏi sự phụ thuộc vào khí tự nhiên hóa lỏng của Mỹ và cấu trúc thương mại tài chính của nước này", Meidan nói.
Clark Savage, nhà bình luận của Energy News Beat, cho hay thỏa thuận PoS-2 báo hiệu sự tái định hình năng lượng toàn cầu, trong đó Nga và Trung thách thức sự thống trị của phương Tây.
Không chỉ Nga được hưởng lợi từ thỏa thuận mới, giới chuyên gia cho rằng Trung Quốc cũng có thể sử dụng khí đốt từ Nga để làm "bộ đệm" chống lại các cú sốc tiềm ẩn về nguồn cung năng lượng do bất ổn ở Trung Đông hoặc căng thẳng với phương Tây.
Dữ liệu của Trung Quốc chỉ ra Nga, Qatar, Australia và Mỹ là những nhà cung cấp khí đốt hàng đầu cho nước này tính theo giá trị đồng USD trong 7 tháng đầu năm 2025.
Nếu đường ống sau này được mở rộng ra ngoài Trung Quốc đến các nước khác như Hàn Quốc hay Nhật Bản, Bắc Kinh cũng có thể thu phí trung chuyển đối với lượng khí đốt vận chuyển qua lãnh thổ của họ.
Alexei Gromov, giám đốc năng lượng tại Viện Năng lượng và Tài chính, dự đoán hợp đồng chính thức về PoS-2 có thể được Nga - Trung ký kết vào cuối năm nay. Hiện chi tiết về thỏa thuận hay kế hoạch xây dựng chưa rõ ràng, nhưng phía Nga tỏ ra rất lạc quan về triển vọng của dự án.
"Việc xây dựng đường ống PoS-2 sẽ trở thành dự án lớn nhất, quy mô nhất và tốn nhiều vốn nhất trong ngành công nghiệp khí đốt toàn cầu", ông Miller nói.
Thùy Lâm (Theo Energy News Beat, Moscow Times, Reuters)
Gian số L4-07 tầng 4, nơ-2 - Gold Season, 47 Nguyễn Tuân, Thanh Xuân, Hà Nội
Điện thoại: 1900 98 98 36
Fax: 045625169
Email: info@daisan.vn