Có gì trong ba cuốn sách thiếu nhi Việt sắp xuất bản tại Anh?

Ba tác phẩm sách thiếu nhi của tác giả Việt "Dạo bước với thời gian", "Thư gửi Thần Chết" và "Muôn miền Tết" được nhà xuất bản Majorbooks mua bản quyền phát hành tại Anh.

Cuối tháng 9, Slowbooks, đơn vị xuất bản Dạo bước với thời gian và Thư gửi Thần Chết, cùng San Hô Kids, đơn vị xuất bản Muôn miền Tết, lần lượt thông báo ba cuốn sách đã được nhà xuất bản Major Books mua bản quyền, dự kiến phát hành tại Anh vào mùa xuân năm 2026.

Đề tài khó, minh họa giàu tính bản địa

Ra mắt cuối năm 2024, Dạo bước với Thời Gian của họa sĩ Maru và tác giả Quỳnh Hương (Hũ) lấy điểm nhìn từ bốn bạn cún, kết hợp loạt tranh vẽ tái hiện khung cảnh thị thành và làng quê Việt Nam với lời thơ dung dị mà thâm trầm, sâu sắc, qua đó tinh tế truyền tải sự chuyển dịch của thiên nhiên đất trời, và của cả tâm hồn con người qua bốn mùa.

Được độc giả đón nhận ngay từ tác phẩm tranh đầu tay, họa sĩ Maru thêm tin tưởng rằng "cứ bền bỉ và nghiêm túc với sáng tác thì sẽ có quả ngọt". "Quá trình làm cuốn sách này, bản thân tôi thật sự đã dạo bước với Thời Gian. Quả thực thời gian đã cho tôi những câu trả lời hay về con đường làm sách tranh thiếu nhi", chị bộc bạch.

Từng đoạt giải B Giải thưởng Sách Quốc gia với bộ sách Hít hà mùi đất nước hợp tác cùng tác giả Quỳnh Hương và ghi dấu ấn với nhiều tác phẩm minh họa khác, nhưng Thư gửi Thần Chết là lần đầu tiên sách của họa sĩ Trúc Nhi Hoàng được mua bản quyền phát hành tại nước ngoài. Trúc Nhi rất mong chờ phản ứng của độc giả quốc tế. Cơ hội này cho chị "thêm động lực để thực hiện các dự án tiếp theo, đặc biệt là sách tranh về những chủ đề phổ quát với phong cách thể hiện mang đậm màu sắc Việt Nam", chị nói.

Tác giả Quỳnh Hương cùng hai tác phẩm Dạo bước với thời gian và Thư gửi Thần Chết.

Quỳnh Hương, tác giả hai cuốn sách cùng hướng đến độ tuổi 10+ này, cho biết trong quá trình sáng tác "không phải quá nghiêm khắc, gò bó về mặt ngôn ngữ", bởi lẽ từ 10 tuổi thì trẻ bắt đầu có nhận thức cơ bản về những khái niệm trừu tượng như thời gian, tình yêu, cái chết và hình thành tư duy về ngôn ngữ khá rộng rãi, dễ dàng tiếp cận những trường từ vựng mới. "Và đây cũng là độ tuổi các bạn bắt đầu tò mò về những khái niệm này", chị chia sẻ.

Đổi lại, bản chất chủ đề hai cuốn sách mới là điểm khó, vì theo chị, người Việt Nam nói riêng và người Châu Á nói chung "vẫn còn cảm giác e ngại khi nói về những thứ vô định, hoặc có màu sắc hơi đáng sợ như cái chết, nhất là nói với trẻ nhỏ". Nhưng điều này cũng không ảnh hưởng quá nhiều đến quá trình sáng tạo của Quỳnh Hương. "Hành trình đó cũng cho bản thân tôi thêm trải nghiệm: Theo đuổi đề tài đến cùng, sau đó đón đợi xem độc giả Việt Nam và quốc tế tiếp nhận và phản ứng ra sao. Tôi tin nếu cuốn sách này thực sự có ý nghĩa thì theo thời gian sẽ lan tỏa đến độc giả".

Quá trình 4-5 tháng làm việc cùng dịch giả để chuyển ngữ cuốn sách từ tiếng Việt sang tiếng Anh là dịp để đội ngũ tác giả nhìn lại tác phẩm. "Lúc sáng tác thì cứ viết thôi, nhưng đến khi dịch tôi mới có dịp tự chất vấn lại một số chi tiết khi đặt trong một nền văn hóa khác. Cảm giác như được học lại về tác phẩm của chính mình một lần nữa", Quỳnh Hương cho hay.

Bìa sách Tết All Round, phiên bản tiếng Anh của Muôn miền Tết.

Thư gửi Thần Chết dù là văn xuôi nhưng trong tiếng Việt nhiều đoạn gieo vần như thơ. Khi chuyển sang tiếng Anh, đôi chỗ sẽ khó giữ điều này nếu dịch sát nguyên tác. Chẳng hạn câu hỏi của Cà Rốt "Căn bếp có nhiều hơn mười đôi đũa chứ?" trong tiếng Anh đổi thành "spoons" (muỗng) thay vì "chopsticks" (đũa) để hợp vần hơn. Hoặc có một số chi tiết liên quan đến khác biệt văn hóa, như chi tiết Cà Rốt hỏi xin Thần Chết ngủ chung giường, trong tiếng Việt nghe khá dễ thương, nhưng dịch sang tiếng Anh thì dịch giả e chuyện người xa lạ mà hỏi như thế thì bất lịch sự, nên chuyển thành ý ngủ chung nhà.

Hướng đến độ tuổi 7+, với hơn 80 hình minh họa chi tiết, Muôn miền Tết giới thiệu phong tục ngày Tết đặc trưng ở 8 vùng đất nước: Tây Bắc, Đông Bắc, Đồng bằng Sông Hồng, Bắc Trung Bộ, Duyên hải Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Đồng bằng Sông Cửu Long, qua đó mang đến không khí xuân sang rộn ràng, đưa độc giả nhí chu du đó đây để thêm hiểu và thêm yêu nét đẹp văn hóa cổ truyền của dân tộc.

Tiềm năng ra thế giới của sách thiếu nhi Việt

Thành lập tại Anh với mục tiêu xuất bản và quảng bá tác phẩm văn học Việt đến độc giả quốc tế, một năm qua Major Books đã ra mắt các tác phẩm: Water: A Chronicle (Biên sử nước - Nguyễn Ngọc Tư, Nguyễn An Lý dịch); The Tale of Kiều (Truyện Kiều - Nguyễn Du, Nguyễn Bình dịch); Parallels (Song song - Vũ Đình Giang; Khải Q. Nguyễn dịch), Making a Whore (Làm đĩ - Vũ Trọng Phụng, Đinh Ngọc Mai dịch). Ba tác phẩm kể trên sẽ là lần đầu đơn vị giới thiệu sách thiếu nhi.

Chị Trần Thủy Thiên Kim, đồng sáng lập Major Books, cho biết quyết định lựa chọn Dạo bước với thời gian, Thư gửi Thần Chết và Muôn miền Tết để mua bản quyền vì đánh giá cao giá trị thẩm mỹ cũng như thông điệp nhẹ nhàng, sâu lắng, sự đầu tư chỉn chu của đội ngũ tác giả và họa sĩ. "Tôi rất trân trọng nỗ lực thử sức với những chủ đề khó, nên mong muốn có thể góp sức ủng hộ nỗ lực này trong khả năng của mình", chị chia sẻ với Tri Thức - Znews.

Chị Trần Thủy Thiên Kim, đồng sáng lập Major Books nhận định sách thiếu nhi Việt nhiều tiềm năng ra thế giới.

Nhiều năm quan sát thị trường sách tranh thế giới, chị Hoàng Anh, Giám đốc Xuất bản của Slowbooks nhận định Dạo bước với Thời Gian và Muôn miền Tết thể hiện được những nét rất riêng về văn hoá và thiên nhiên Việt Nam qua góc nhìn của người Việt sống trên đất Việt.

Theo chị, hầu hết sách tranh khắc họa hình ảnh Việt Nam xuất bản ở nước ngoài trước đây đều thể hiện qua góc nhìn của người nước ngoài hoặc của kiều bào gốc Việt, do đó khó tránh khỏi việc minh họa gắn với những hình tượng ít nhiều mang tính khuôn mẫu (stereotypes) về Việt Nam, hoặc hình ảnh khái quát hóa chung chung, không làm rõ hoặc thậm chí làm giảm đi sự giàu có và rực rỡ trong văn hoá và môi trường Việt Nam vốn có và vẫn đang hiện hữu.

"Lần xuất ngoại này sẽ là cơ hội để bạn bè quốc tế nhìn thấy một Việt Nam truyền thống qua góc nhìn của con người Việt Nam hiện đại, độc nhất và đa màu sắc, từ đó tạo lời mời để cộng đồng quốc tế quan tâm hơn tới văn hoá Việt Nam nói chung và sách tranh Việt Nam nói riêng", chị nói.

Bên cạnh đó, chị nhận xét Thư gửi Thần Chết là minh chứng cho thấy cộng đồng làm sách tranh ở Việt Nam hoàn toàn có khả năng thực hiện những đề tài khó, ít người đề cập đến trong sách tranh thiếu nhi. "Lâu nay, nhắc đến những đề tài có phần nhạy cảm và khó nhằn trong văn học thiếu nhi nói chung và sách tranh nói riêng, chúng ta thường lấy ví dụ từ tác phẩm nước ngoài, đặc biệt là sách Âu Mỹ. Hy vọng Thư gửi Thần Chết xuất bản ở nước ngoài sẽ tạo động lực cho người làm sách tranh thiếu nhi ở Việt Nam quan tâm hơn tới các đề tài khó trong xã hội và thực hiện các tác phẩm phù hợp với đối tượng độc giả nhí".

Chị Thiên Kim đánh giá tiềm năng ra thế giới của sách tranh và sách thiếu nhi Việt là rất lớn, nhắc đến thành công như Chang Hoang Dã (Trang Nguyễn và Jeet Zdũng) hay những tác phẩm được Kim Đồng xuất bản thêm ấn bản tiếng Anh. "Thứ sách tranh Việt Nam thiếu hoàn toàn không nằm ở mặt nội dung hay chất lượng, mà quan trọng là cần đưa những tác phẩm hay tới tay độc giả quốc tế. Đây là điều mà các đơn vị xuất bản như Major Books, Slow Books, Kim Đồng, đều đang từng bước cố gắng để đạt được", chị nói.