Chuyện 'độc lạ' ở một làng quê

Một làng quê từng khiến cõi mạng xôn xao: chỉ hơn 1.000 nóc nhà mà có tới 63 tiến sĩ và hàng trăm con em thành đạt. Cũng chính nơi ấy, người dân đã đồng lòng viết nên một cuốn “sử ký” - như một báu vật tinh thần để gìn giữ trầm tích văn hóa, gửi trao cho muôn đời sau.

Làng quê ấy trước năm 1954 mang tên Hữu Bằng, sau đổi thành Sơn Bằng, và nay qua đợt sáp nhập, thuộc xã Hương Sơn (Hà Tĩnh).

Cuốn "sử ký" của một làng quê

Sau khi có thông tin sáp nhập xã, với ước vọng gìn giữ lịch sử và trầm tích văn hóa cho thế hệ mai sau, người dân nơi đây đã đồng lòng cùng nhau viết cuốn sách Hữu Bằng - Sơn Bằng Đất và Người.

Sách Hữu Bằng - Sơn Bằng Đất và Người.

Đây là cuốn sách dày hơn 1.000 trang, chất chứa trầm tích và di sản văn hóa, những ký ức và trăn trở đầy xúc cảm, chuyện làng, chuyện người. Sách còn lưu giữ 28 đạo sắc phong cùng mộc biểu cổ, những câu ca dao tục ngữ của làng, từ điển địa danh của từng thửa ruộng, lùm cây, mái nhà…

Nguồn tư liệu được đúc rút từ chính sử, các tài liệu quý như địa bạ Hán Nôm xã Hữu Bằng thời vua Gia Long - Minh Mạng, cho đến tộc phả các dòng họ và lời kể của bậc cao niên…

50 tác giả là các nhà nghiên cứu sử học, tiến sĩ, nhà thơ, nhà văn, nhà báo, nhà giáo, doanh nhân, cán bộ xã, cán bộ về hưu và còn có cả những người nông dân viết bài, cung cấp sơ đồ và thống kê dữ liệu cho cuốn sách. Các bài viết được đông đảo người dân trong xã thảo luận trong một thời gian dài trên không gian số.

Trước khi xuất bản, cuốn sách được UBND xã tổ chức hội thảo bài bản và lấy ý kiến góp ý. Cuốn sách được trình bày khoa học, nội dung dày dặn.

Một nhà giáo cao niên đã xúc động nói rằng: “Đây là Bách khoa toàn thư vô giá của Hữu Bằng - Sơn Bằng”.

Dù rất nhiều người ngỏ ý mua để lưu giữ làm tư liệu truyền thống cho gia đình, dòng họ nhưng cuốn sách không bán. Sách in để tặng và lưu giữ tại nhà văn hóa, trường học, đền làng, trung tâm văn hóa trong xã. Ai muốn sở hữu chỉ cần đến đền làng, nhận sách và công đức tùy tâm cho các đền. Một nghĩa cử đậm tình người, thấm đẫm chất văn hóa và nhân văn.

Vùng đất văn vật

Hữu Bằng - Sơn Bằng nằm bên dòng Ngàn Phố và sông Khuất, phong thủy hữu tình, từng nổi danh là mảnh đất “thiêng” với hơn 20 di tích tâm linh và bốn ngôi chùa cổ trấn giữ bốn phương.

Hai ngôi đền cổ ở Sơn Bằng.

Nơi đây từng là chốn dừng chân của nhiều danh gia vọng tộc từ cõi Bắc Hà, trong buổi thế sự nhiễu nhương đã tìm về lánh nạn, lập làng dựng ấp từ thời Trần, Lê, Nguyễn. Làng gắn với tên tuổi của nhiều bậc danh thần, nhân sĩ, nhân vật lịch sử, như: hậu duệ Đại vương Đương quận công Đào Quang Nhiêu, chí sĩ Hồ Đắc Thọ trong khởi nghĩa Phù Lê, Thượng thư Đào Hữu Ích, Thái Vĩnh Chinh, nữ anh hùng liệt sĩ Hồ Thị Cúc…

Sơn Bằng từng gây “bão mạng” bởi chỉ hơn 1.000 nóc nhà mà có tới 63 tiến sĩ, 43 sĩ quan cấp thượng tá trở lên, 600 giáo viên, nhiều doanh nhân và con em thành đạt.

Không chỉ vậy, làng quê này còn được biết đến bởi trong hai năm qua, có nhiều người con hiếu nghĩa công đức hiến tặng đất đai, góp hàng chục tỉ đồng để phục dựng các di sản văn hóa, cũng như đóng góp xây dựng làng xã.

Cuốn sách về một làng quê nhỏ này không chỉ cung cấp tư liệu quý, mà còn hàm chứa ý nghĩa sâu xa: “Giữ gìn di sản tiền nhân là góp phần gìn giữ cội nguồn dân tộc”.