Huế luôn mới - Bài 1: Huy hoàng Thuận Hóa - Phú Xuân

TP - Đầu năm 2025, Huế chính thức trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Ngược thời gian gần 30 năm trước, mục tiêu ấy đã hiện hữu trong từng khát vọng của người dân Cố đô, giữa một "Huế luôn mới", luôn bền bỉ vươn mình cùng bao thách thức, cũng như gìn giữ kho tàng di sản của dân tộc và khẳng định vị thế văn hóa đặc biệt giữa lòng đất nước.

Trải dài ngót 720 năm, vùng đất Thuận Hóa - Phú Xuân - Huế chứng kiến bao thăng trầm và ghi dấu những trang sử huy hoàng của dân tộc. Từ hành trình mở cõi của cha ông, Huế đã trở thành tâm điểm văn hóa, chính trị qua nhiều thời kỳ lịch sử, và nay là thành phố trực thuộc Trung ương với những đổi thay ngoạn mục.

Từ kinh đô xưa

Giáo sư Trần Quốc Vượng từng nhận xét, Huế là nơi kết tinh văn hóa miền Trung - Nam, tạo nên sắc thái riêng của văn hóa Việt: vùng văn hóa Huế, sắc thái Phú Xuân. Nhiều học giả cũng khẳng định, Huế không chỉ là trung tâm chính trị - quân sự một thời, mà còn là nơi tiếp biến văn hóa bản địa và tinh hoa nhiều vùng miền, làm phong phú thêm bản sắc Việt.

Thành phố của những lễ hội

Trong một lần nhắc đến hành trình gần 720 năm ấy, tiến sĩ Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế, cho biết, từ năm 1306, hai châu Ô - Lý (tiền thân của Huế) sáp nhập vào Đại Việt sau cuộc hôn nhân giữa Công chúa Huyền Trân và vua Chế Mân. Từ đó, vùng đất này dần hình thành bản sắc riêng. Năm 1636, Huế trở thành trung tâm Đàng Trong. Giai đoạn đô thành Phú Xuân (1738 - 1775) đánh dấu một đô thị được quy hoạch bài bản, hài hòa. Từ vùng biên viễn Ô châu ác địa, Huế đã trở thành kinh đô vàng son của nước Việt Nam thống nhất dưới triều Tây Sơn và Nguyễn (1788 - 1945).

“Thành phố Huế đang bước vào một giai đoạn mới, giai đoạn phát triển với tâm thế là thành phố di sản văn hóa đầu tiên của Việt Nam”. Bí thư Thành ủy Huế Lê Trường Lưu

Theo dòng thời gian, không gian Cố đô như một bảo tàng sống động với Kinh thành, Hoàng thành, Tử Cấm thành, lăng tẩm, chùa chiền, nhà vườn, nhã nhạc, ca Huế, thư pháp, điêu khắc… Tất cả kết tinh thành một “bản sắc Huế” rất riêng, nơi di sản văn hóa không chỉ được lưu giữ, ngủ yên, mà vẫn sống động từng ngày.

Không ngẫu nhiên mà Huế trở thành địa phương đầu tiên của Việt Nam có di sản văn hóa tầm thế giới được UNESCO công nhận từ rất sớm vào năm 1993. Từ đó đến nay, Huế là vùng đất duy nhất trong cả nước, thậm chí ở khu vực Đông Nam Á, sở hữu đến 8 di sản văn hóa thế giới, thể hiện tầm vóc văn hóa đặc biệt của vùng đất Cố đô.

Trước đó, vào năm 1983, khi UNESCO bắt đầu hợp tác với Huế về bảo tồn di sản văn hóa, tổ chức này đã nghiên cứu và tặng Huế slogan: “Huế luôn luôn mới” (Hue is always renewed). Đây là câu nói thú vị của ông Amadou - Mahtar M’Bow, Tổng Giám đốc UNESCO thời bấy giờ, xuất phát từ nhận định, Huế không chỉ có giá trị di sản vô cùng lớn và đặc biệt, mà còn là vùng đất của sự tái sinh.

Còn nhớ, mùa hè năm 2000, Huế lần đầu tiên tổ chức một kỳ Festival tầm quốc tế (Festival Huế 2000) với chủ đề “Huế - thành phố của nghệ thuật sống”, mở đầu cho hành trình xây dựng Huế trở thành thành phố di sản, thành phố Festival, thành phố lễ hội 4 mùa, phấn đấu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương như hiện nay. Phải nhớ rằng, không lâu trước đó Huế từng trải qua cơn lũ lịch sử tháng 11/1999. Lần thiên tai “100 năm có một” này đã kéo lùi mọi thành quả mà Huế đã vun đắp, xây dựng kiên trì nhiều năm trước đó. Trong khi khát vọng trở thành thành phố trực thuộc Trung ương lúc đó vẫn luôn cháy bỏng. Trận đại hồng thủy năm đó đã “cướp trắng” của Huế 1.762 tỷ đồng (thời giá năm 1999), làm chết hơn 350 người, trên 200 người bị thương…

Huế là thành phố duy nhất cả nước sở hữu 8 di sản văn hóa thế giới

Vượt qua khó khăn, Huế đã phục hồi và phát triển mạnh mẽ, không chỉ về kinh tế mà cả trong bảo tồn văn hóa, trở thành điểm sáng. Từ việc tổ chức các lễ hội đặc sắc như Festival Huế, lễ tế Nam Giao, ẩm thực Cung đình phục dựng bài bản…, đến đánh thức các không gian nghệ thuật truyền thống. Tất cả đều khẳng định di sản nơi đây không chỉ là hoài niệm mà là tài sản sống, là động lực phát triển bền vững.

Đến Huế - thành phố di sản

Trong quá khứ, Thuận Hóa - Phú Xuân là trung tâm quyền lực phong kiến. Hôm nay, Huế tiếp tục khẳng định vai trò là đô thị di sản trung tâm của cả nước, với bản sắc văn hóa, sinh thái, cảnh quan riêng có, gắn với chiến lược phát triển thông minh, bền vững. Đầu năm nay, Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương thứ 6 của Việt Nam, trên nền tảng phát huy giá trị di sản Cố đô.

Huế nằm ngay cửa ngõ hành lang kinh tế Đông - Tây, giữa hai cực tăng trưởng Hà Nội - TPHCM, tiếp giáp Đà Nẵng. Với hệ thống giao thông gồm sân bay, cảng biển, quốc lộ, đường sắt, Huế có điều kiện kết nối thuận lợi với trong nước và khu vực ASEAN. Từ một tỉnh lẻ (Thừa Thiên-Huế), nay đã là thành phố trực thuộc Trung ương, thành quả ấy là kết quả nỗ lực không ngừng nghỉ của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương suốt hơn 1/4 thế kỷ, kể từ năm 1996.

Sau 4 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ lần thứ XVI (nhiệm kỳ 2020 -2025), TP Huế có 11/15 chỉ tiêu đạt và vượt kế hoạch. GRDP bình quân giai đoạn 2021 - 2024 tăng 6,94%/năm; GRDP bình quân đầu người đạt 2.840 USD; thu ngân sách tăng 9,75%/năm; tổng vốn đầu tư toàn xã hội tăng 8,7%/năm. Riêng năm 2024, GRDP tăng 8,15%; thu ngân sách 12.880 tỷ đồng; giải ngân vốn đầu tư công đạt 96%; xuất khẩu đạt 1,3 tỷ USD; tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 1,41%. Hạ tầng đô thị được đầu tư hiện đại nhưng vẫn giữ sự hài hòa với bảo tồn di sản…

Huế - thành phố Festival của Việt Nam

Ông Nguyễn Văn Phương, Chủ tịch UBND TP Huế, nhìn nhận, khi Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, thách thức lớn nhất là đảm bảo hài hòa giữa bảo tồn di sản và phát triển kinh tế, nhất là trong bối cảnh đô thị hóa. Huế là thành phố Festival đặc trưng, sở hữu 8 di sản văn hóa thế giới, gần 1.000 di tích. Các danh hiệu như “Thành phố văn hóa ASEAN”, “Thành phố bền vững môi trường ASEAN”, “Thành phố Xanh quốc gia”… càng củng cố thêm thương hiệu “Một điểm đến - 8 di sản”. Ông Phương còn khẳng định, phát triển Huế trong vai trò thành phố Trung ương sẽ không thể tách rời khỏi nỗ lực bảo tồn và phát huy di sản. “Thách thức lớn nhất là phát triển kinh tế mà không làm tổn hại đến bản sắc văn hóa và di sản đặc hữu của Huế”, Chủ tịch TP Huế trăn trở.

Bí thư Thành ủy Huế Lê Trường Lưu chia sẻ: “Với mô hình đô thị di sản, sinh thái, cảnh quan, thân thiện với môi trường và thông minh, không phát triển nhà ở mật độ cao hay đô thị nén, Huế sẽ giải bài toán giữa bảo tồn và phát triển. Qua đó, giữ gìn tốt hơn giá trị di sản đặc sắc của thế giới và đất nước”.

Trải qua gần 720 năm lịch sử, vùng đất Thuận Hóa - Phú Xuân xưa, và Huế hôm nay đang sở hữu kho tàng văn hóa đồ sộ với 8 di sản văn hóa thế giới, gần 1.000 di tích lớn nhỏ, cùng tinh thần vươn lên, phát triển, sáng tạo, quyết liệt mà không xa rời cội nguồn. Đó là hành trình huy hoàng, bền bỉ và đáng tự hào.