Tín hiệu lạ từ tàu vũ trụ hơn 60 tuổi

Một vụ nổ sóng vô tuyến cực mạnh từng khiến các nhà khoa học ngỡ ngàng hóa ra lại bắt nguồn từ vệ tinh cũ của NASA đã ngừng hoạt động từ năm 1967.

Relay-2 phát ra tín hiệu lạ mặc dù đã dừng hoạt động. Ảnh: NASA.

Ngày 13/6/2024, nhóm nhà thiên văn học tại Đài thiên văn Australian Square Kilometre Array Pathfinder (ASKAP) ở Tây Australia phát hiện một vụ nổ sóng vô tuyến nhanh (FRB) có thời gian tồn tại chưa đến 30 nano giây. Xung điện từ này mạnh đến mức lấn át toàn bộ tín hiệu còn lại từ bầu trời.

"Chúng tôi đều rất phấn khích và nghĩ rằng có lẽ đã phát hiện ra một vụ nổ siêu tân tinh mới hoặc một vật thể nào đó trong không gian sâu. Đây là một xung vô tuyến rất mạnh, làm lu mờ mọi thứ khác trên bầu trời trong một khoảng thời gian rất ngắn”, nhà nghiên cứu Clancy James từ Đại học Curtin (Úc) chia sẻ với New Scientist.

Ban đầu, giới chuyên môn nghi ngờ đây là một tín hiệu đến từ một thiên thể xa xôi. Tuy nhiên, sau khi phân tích sâu hơn, nhóm nghiên cứu phát hiện nguyên nhân thực sự lại là Relay-2. Đây là một vệ tinh liên lạc thử nghiệm của NASA được phóng lên quỹ đạo từ tháng 1/1964.

Relay-2 là vệ tinh kế nhiệm Relay-1, được thiết kế để thử nghiệm công nghệ liên lạc và mang theo thiết bị lập bản đồ vành đai bức xạ Van Allen. Sau khi hoạt động trong hơn 3 năm, Relay-2 ngừng phát tín hiệu vào tháng 6/1967 do 2 bộ phản hồi gặp sự cố. Kể từ đó, thiết bị dường như biến mất trong không gian.

Theo bài nghiên cứu, thời điểm vụ FRB diễn ra trùng khớp chính xác với lúc Relay-2 bay qua vùng trời nơi ASKAP đang quan sát. Điều này củng cố giả thuyết rằng tín hiệu đến từ vệ tinh đã gần 60 năm tuổi.

Lý do Relay-2 bất ngờ phát ra xung nhịp lớn vẫn là điều bí ẩn. Một giả thuyết được đưa ra là vệ tinh đã tích tụ điện tích tĩnh trong hàng chục năm và cuối cùng xả điện đột ngột. Trong khi đó, một số chuyên gia khác lại tin rằng vệ tinh bị va chạm với thiên thạch siêu nhỏ hoặc mảnh vỡ không gian, từ đó hình thành một đám mây plasma và tạo ra tín hiệu.

FRB thường là những tín hiệu mạnh phát ra từ không gian sâu, đôi khi có thể giải phóng năng lượng tương đương với cả một thiên hà chỉ trong vài mili giây. Sự kiện liên quan đến Relay-2 là minh chứng hiếm thấy cho khả năng thiết bị nhân tạo có thể tạo ra xung vô tuyến mạnh như vậy.

"Ngày càng có nhiều vệ tinh hỏng trôi nổi quanh quỹ đạo, tạo ra đủ loại tín hiệu lạ. Trong tương lai, việc phân biệt đâu là tiếng nói của vũ trụ và đâu là lỗi phần cứng sẽ trở nên khó khăn hơn", nhà nghiên cứu Clancy James nói.