Phim về thời Hùng Vương và Chử Đồng Tử, Tiên Dung ‘rất khó không gây tranh cãi’

Làm phim về Chử Đồng Tử và Tiên Dung ở thời đại Hùng Vương, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội mong muốn ‘gây tranh cãi ít, chẳng dám đặt mục tiêu là không gây tranh cãi’.

Ông Nguyễn Kim Khiêm - tổng giám đốc, tổng biên tập Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội (Đài Hà Nội) - phát biểu tại tọa đàm Huyền thoại Dạ Trạch - Từ sử thi dân tộc đến ngôn ngữ điện ảnh, diễn ra ngày 5-8 tại Bảo tàng Hà Nội.

Sự kiện có sự góp ý, chia sẻ học thuật của các chuyên gia lịch sử, khảo cổ học như PGS.TS Vũ Minh Giang, TS Nguyễn Việt, PGS.TS Vũ Văn Quân, PGS.TS Bùi Minh Trí, TS Phạm Đức Anh, PGS.TS Đặng Hồng Sơn để đài có một nền tảng nhận thức toàn diện về mối tình huyền thoại giữa Chử Đồng Tử và Tiên Dung cũng như thời đại Hùng Vương.

Từ đó xây dựng bối cảnh, kịch bản và chất liệu văn hóa trong dự án phim Huyền tình Dạ Trạch "ít gây tranh cãi nhất". Phim do Đài Hà Nội sản xuất, sẽ được bấm máy vào thời gian tới.

Rất khó để không gây tranh cãi

Thời đại Hùng Vương cách ngày nay rất xa. Mối tình Chử Đồng Tử và Tiên Dung cũng phủ bởi sương khói của huyền tích và có nhiều dị bản khác với những cách đọc/hình dung khác nhau, dễ gây tranh cãi.

Dữ liệu thông tin từ các chuyên gia rất lớn, Đài Hà Nội sẽ ứng dụng ra sao vào dự án phim tới đây?

Mượn chia sẻ của PGS.TS Bùi Minh Trí - nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh thành, chủ tịch hội đồng quản lý Viện Nghiên cứu văn minh châu Á, ông Nguyễn Kim Khiêm nói chúng ta nghe rất nhiều về văn hóa Đông Sơn, gắn với giai đoạn cực thịnh của thời đại Hùng Vương, nhưng chưa có một hình dung chính xác về ngôi nhà, mái nhà, nơi cư trú, dân cư, quần thể làng mạc đó như thế nào.

"Có một lỗ hổng của nghệ thuật tạo hình, điện ảnh, truyền hình về giai đoạn này từ trước đến nay", ông Khiêm nói "mục tiêu chính của phim là giúp công chúng hình dung sát nhất có thể, gần nhất có thể và đẹp nhất về một thời kỳ lịch sử rực rỡ cách nay 2.500 - 2.700 năm trước".

Song ông cũng thừa nhận làm phim về Chử Đồng Tử và Tiên Dung cũng như dựng bối cảnh thời Hùng Vương không dễ dàng. Đài Hà Nội chọn tôn trọng những chi tiết lớn nhất của câu chuyện. Từ những tư vấn của các chuyên gia, ê kíp sẽ cố gắng hài hòa giữa yếu tố sáng tạo và nền lịch sử - văn hóa đó.

"Chúng tôi không dám đặt mục tiêu không gây tranh cãi vì rất khó, chỉ mong gây tranh cãi ít nhất", ông Khiêm phát biểu.

Ranh giới giữa cái sai được phép và không được phép?

TS Nguyễn Việt - giám đốc Trung tâm Tiền sử Đông Nam Á - bày tỏ "khi làm một bộ phim có yếu tố lịch sử, lại một lịch sử rất xa ngày nay, rất khó để không sai nhưng nếu có sự tư vấn, tham vấn từ các chuyên gia, cái sai đó sẽ giảm thiểu ít nhất có thể".

Làm sao xác định được cái "sai được phép" và "không được phép"? Trả lời Tuổi Trẻ Online, TS Phạm Đức Anh - viện trưởng Viện Việt Nam học và khoa học phát triển (Đại học Quốc gia Hà Nội) - cho rằng lịch sử gồm những điều đã xảy ra một cách khách quan trong quá khứ. Sử học, môn khoa học nhận thức về lịch sử, cũng chỉ có thể cố gắng tiệm cận nhất đến sự thực lịch sử, không thể tái hiện hoàn toàn.

Mặt khác, nhận thức về một sự thật/ nhân vật/ sự kiện lịch sử phụ thuộc vào nhiều yếu tố như quan điểm nhận thức sử học, tư tưởng và sử liệu còn lại tới ngày nay, năng lực, trình độ của người nghiên cứu cũng như phương thức để truyền tải và tái hiện lịch sử…

Cùng một câu chuyện/ sự kiện lịch sử, những nhà sử học chuyên nghiệp và những người làm nghệ thuật có những cách tái hiện không giống nhau.

Theo chuyên gia này, "nghệ thuật có quyền sáng tạo và tái tạo lịch sử theo cách riêng nhưng phải luôn đảm bảo yếu tố cốt lõi, tức nhận thức lịch sử phải tiệm cận nhất có thể với những gì đã xảy ra".

GS.TSKH Vũ Minh Giang - chủ tịch Hội đồng khoa học và đào tạo (Đại học Quốc gia Hà Nội), phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam - lưu ý không chỉ Đài Hà Nội mà các đơn vị sản xuất phim lịch sử nói chung cần tránh quan niệm đơn giản hóa việc đưa lịch sử vào phim bằng cách chỉ mời một, hai chuyên gia và coi ý kiến của họ là chân lý tuyệt đối mà không có nghiên cứu đầy đủ.

Tham vấn càng nhiều người càng tốt. Điều này sẽ giúp tránh được những sai sót hoặc thảm họa ở mức thấp nhất.

Ông Giang nói thêm "khuyến khích sáng tạo nhưng tuyệt đối không được phỉ báng/ xuyên tạc lịch sử vì động cơ sai trái hoặc bất chấp sự thật lịch sử".