Của cho không bằng cách cho

Trong lễ khai giảng năm học mới tại một trường tiểu học ở Hà Nội, ý tốt của nhà trường - trao quà cho học sinh có hoàn cảnh đặc biệt - vô hình trung lại gieo thêm nỗi buồn cho cả phụ huynh và trẻ nhỏ.

Danh sách học sinh ghi rõ tên lớp cụ thể, hoàn cảnh của từng học sinh được nhà trường trình chiếu tại lễ khai giảng năm học mới để "báo cáo thành tích" đã gây bức xúc cho nhiều người.

Điều ai cũng nhận thấy là sự phản cảm khi nhà trường công khai những điều rất riêng tư của học sinh như "bố mẹ bỏ nhau", "bố mất, gia đình khó khăn", học sinh bị K, học sinh bị khuyết tật, học sinh tình thương (trẻ sống ở nhà tình thương)…

Đáng buồn hơn, chỉ khi phụ huynh lên tiếng và bản danh sách (đã làm mờ tên học sinh) được lan truyền trên mạng xã hội, kéo theo bình luận tiêu cực ảnh hưởng trực diện đến hình ảnh, uy tín của nhà trường thì đại diện nhà trường mới đăng đàn nhận lỗi.

Câu chuyện của một trường tiểu học trên không phải hy hữu, nó xảy ra nhiều và cũng được xem là "việc bình thường, đương nhiên" ở nhiều nơi.

Ngày hôm qua mới chỉ có phản ứng của phụ huynh, của những người lớn về việc làm phản cảm. Chưa ai tìm hiểu cảm xúc của những đứa trẻ trong danh sách được nhận quà thế nào. Có bao nhiêu đứa trẻ hân hoan, vui sướng khi nhận quà và bao nhiêu đứa trẻ trở nên tự ti, thu mình, chịu sự xét nét, kỳ thị từ chính bạn học của mình sau khi bị công khai hoàn cảnh riêng?

Một phụ huynh đã chia sẻ: "Con tôi từng được nhận tiền hỗ trợ vì hoàn cảnh bố mẹ ly hôn. Con không nhận và khi về nhà đã khóc rất lâu. Tổn thương từ việc bố cháu bỏ đi biệt tích là nỗi đau mà tôi khó nhọc để cố chữa lành cho con, thì chỉ từ một sự vô tình, nó lại trở nên nhức nhối".

Ở một trường tiểu học khác, câu chuyện cũng đáng để người lớn suy ngẫm: Có một cô bé học giỏi, ngoan ngoãn, bị khuyết tật ở tay nên được trường xếp vào danh sách "có hoàn cảnh khó khăn" để được nhận quà.

Nhưng không năm nào con nhận, con từ chối vì tên con được đọc công khai trong buổi khai trường và con phải lên sân khấu để nhận quà.

Vài lần như thế, mẹ cô bé phải đến gặp hiệu trưởng cảm ơn ý tốt của trường và xin cho con ra khỏi danh sách vì "con buồn nên muốn chuyển trường".

"Của cho không bằng cách cho" là đúc kết từ nhiều đời nay và luôn đúng ở mọi thời đại. Không chỉ thiếu tinh tế, không tôn trọng cảm xúc của học sinh mà nhiều người, nhiều tập thể, đơn vị nói chung và nhà trường nói riêng không từ bỏ được thói quen "liệt kê thành tích", công khai ra để tô điểm, gây dựng hình ảnh đẹp cho mình.

Trong hơn 23 triệu học sinh các cấp từ mầm non đến phổ thông, có hàng ngàn học sinh khó khăn, rơi vào hoàn cảnh đặc biệt cần sự giúp đỡ. Tinh thần tương thân tương ái, lá lành đùm lá rách là truyền thống của người Việt cũng là giá trị cần được các trường duy trì, lan tỏa.

Nhưng khi cách làm không tốt, một đứa trẻ chịu tổn thương, nhiều đứa trẻ có thể tiếp nhận cách tư duy, hành xử thiếu văn minh, tế nhị. Lòng nhân ái vì thế có thể không được lan tỏa với đúng giá trị của nó.

Với những người làm giáo dục thì việc thấu hiểu, tôn trọng cảm xúc của học sinh phải là một trong những điều căn cốt, nằm lòng.