'Vụ án Libya' khiến cựu tổng thống Pháp Sarkozy phải ngồi tù

Cựu tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy, 70 tuổi, sáng 21/10 rời khỏi nhà ở thủ đô Paris. Ông vẫy tay với người ủng hộ, ôm vợ trước ống kính máy quay rồi lên ôtô cùng các luật sư. Đoàn xe cảnh sát sau đó áp giải ông Sarkozy đến nhà tù La Sante, nơi ông thi hành bản án 5 năm tù.

Ông Sarkozy trở thành cựu nguyên thủ quốc gia đầu tiên ở Liên minh châu Âu phải ngồi tù. Bản án của ông được tòa án hình sự Paris tuyên ngày 25/9, liên quan cáo buộc ông và các trợ lý năm 2005 đã huy động tài trợ bất hợp pháp từ Libya cho chiến dịch tranh cử tổng thống Pháp hai năm sau đó.

Ông Sarkozy có tài hùng biện, bắt đầu thăng tiến trong sự nghiệp chính trị khi trở thành thị trưởng Neuilly-sur-Seine, vùng ngoại ô giàu có của Paris năm 1983. Sarkozy từng giữ các chức bộ trưởng ngân sách, bộ trưởng nội vụ và bộ trưởng tài chính trước khi đắc cử tổng thống Pháp năm 2007.

Trong nhiệm kỳ 5 năm, ông thường xuyên vướng vào những bê bối và thị phi. Sau khi thất bại trong nỗ lực tái tranh cử năm 2012, ông Sarkozy bị hàng loạt rắc rối pháp lý bủa vây, trong đó có "Vụ án Libya" khiến ông đang phải ngồi tù.

Công tố viên cho biết Sarkozy và các trợ lý đã đạt thỏa thuận với lãnh đạo Libya Muammar Gaddafi để huy động tài trợ cho chiến dịch tranh cử năm 2007. Đổi lại, ông Sarkozy cam kết giúp ông Gaddafi khôi phục hình ảnh trên trường quốc tế, sau khi Libya bị phương Tây cáo buộc đánh bom máy bay ở Scotland năm 1988 và một chiếc khác tại Niger năm 1989, khiến hàng trăm người chết.

Quá trình điều tra bắt đầu từ khi trang tin Mediapart năm 2012 đăng "bản ghi nhớ của cựu lãnh đạo cơ quan tình báo nước ngoài Libya Moussa Koussa". Ghi nhớ đề ngày 10/12/2006, với nội dung "cho phép chuyển 50 triệu euro cho chiến dịch tranh cử của Sarkozy".

Ông Sarkozy cho rằng tài liệu này là giả mạo và kiện trang tin vì tội phỉ báng. Giới chức Pháp chưa kết luận về tính xác thực của thông tin, nhưng ông Sarkozy lúc đó đã đối mặt nhiều nghi ngờ.

Seif al-Islam Gaddafi, con trai ông Gaddafi tháng 3/2011 tuyên bố trên kênh euronews rằng chính quyền Libya đã tài trợ hàng triệu euro để ông Sarkozy tranh cử năm 2007. Đây cũng là điều Gaddafi đề cập nhiều lần, khi Pháp nằm trong liên minh phương Tây can thiệp quân sự Libya để lật đổ ông.

Sarkozy nhấn mạnh rằng các cựu quan chức Libya muốn trả thù ông, nhưng lập luận này không thuyết phục. Các điều tra viên đã xem xét hàng loạt chuyến đi đến Libya của thân tín Sarkozy trong giai đoạn ông là bộ trưởng nội vụ năm 2005-2007, trong đó có chánh văn phòng bộ trưởng nội vụ Claude Gueant.

Quá trình điều tra cho thấy "thỏa thuận phi pháp" bắt đầu từ ngày 30/9/2005, khi Gueant đến Tripoli trong một chuyến đi bí mật do doanh nhân Pháp gốc Lebanon Ziad Takieddine thu xếp. Takieddine từng mô tả trong một ghi chú rằng yếu tố này giúp Gueant "thoải mái bàn luận những chuyện quan trọng".

Gueant đã họp kín với lãnh đạo cơ quan tình báo Libya Abdullah al-Senoussi. Cuộc gặp là diễn biến bất thường, bởi al-Senoussi bị tòa án ở Pháp tuyên án chung thân năm 1999, liên quan vụ đánh bom máy bay năm 1989 và bị truy nã quốc tế.

Ngày 6/10/2005, Gueant tháp tùng ông Sarkozy đến thăm Libya. Ông Sarkozy và ông Gaddafi đã gặp riêng trong khoảng 30 phút. Nội dung cuộc gặp không được tiết lộ, nhưng phía Libya dường như muốn Pháp hủy bỏ quy trình pháp lý nhằm vào al-Senoussi.

Tháng 11/2005, các bên liên quan đến Libya để dàn xếp vụ kiện. Tháng 12 cùng năm, Brice Hortefeux, bạn lâu năm của ông Sarkozy đến Libya gặp al-Senoussi, được cho là đưa quan chức Libya "tờ giấy có một cái tên kèm theo số tài khoản ngân hàng", để ông Gaddafi thực hiện cam kết theo thỏa thuận.

Năm 2012, Chukri Ghanem, bộ trưởng dầu mỏ Libya dưới thời Gaddafi, được phát hiện chết đuối trên sông Danube ở Áo. Nhật ký của Ghanem cất trong nhà con rể tại thủ đô Vienna có liệt kê nhiều khoản tiền gửi từ al-Senoussi và các trợ lý của Gaddafi cho ông Sarkozy, tổng cộng hàng triệu euro. Chúng khá khớp với các giao dịch chuyển vào tài khoản của doanh nhân Takieddine ở Geneva, Thụy Sĩ.

Al-Senoussi, đang ngồi tù ở Libya với các cáo buộc liên quan tội ác chiến tranh, xác nhận với các nhà điều tra Pháp rằng chiến dịch của ông Sarkozy đã nhận hàng triệu euro từ chính quyền Gaddafi.

Takieddine nói ông đã đích thân vận chuyển các vali chứa đầy tiền mặt từ Tripoli đến đưa cho Sarkozy and Gueant, tổng cộng 5 triệu euro. Takieddine sau đó rút lại lời khai. Việc thay đổi lời khai đang là tiêu điểm của một cuộc điều tra về khả năng can thiệp hoặc mua chuộc nhân chứng. Sarkozy và vợ ông, Carla Bruni, đều bị cáo buộc gây áp lực với Takieddine.

Takieddine sang Lebanon năm 2020 và không tham gia các phiên tòa xét xử. Ông qua đời ngày 23/9 tại Beirut, ở tuổi 75.

Gueant và Hortefeux đều khẳng định họ bị "gài" tham gia các cuộc gặp với al-Senoussi, phủ nhận thông tin chấp nhận xóa tội quan chức tình báo Libya để đổi lấy tài trợ cho ông Sarkozy. Khi được hỏi về nội dung trao đổi, Gueant nói họ chỉ "trò chuyện vu vơ".

Quá trình xét xử bắt đầu từ tháng 1/2025. Sarkozy bị truy tố với các tội danh gồm nhận tài trợ tranh cử bất hợp pháp, tham ô, tham nhũng cùng một số tội khác. Giai đoạn tranh tụng kết thúc hồi tháng 3, các công tố viên đề xuất tòa tuyên án 7 năm tù, phạt tiền 300.000 euro và cấm giữ chức vụ công trong 5 năm.

Ngày 25/9, tòa án hình sự tại Paris tuyên phạt ông Sarkozy 5 năm tù giam với tội danh âm mưu phạm pháp, nộp phạt 100.000 euro và cấm giữ chức vụ công trong 5 năm.

Tòa án bác bỏ kết luận của công tố viên rằng Sarkozy đã được hưởng lợi nhờ tiền tài trợ tranh cử bất hợp pháp. Ông được tuyên vô tội về các cáo buộc biển thủ công quỹ Libya, tham nhũng thụ động và nhận tài trợ cho chiến dịch tranh cử một cách bất hợp pháp.

Sau khi tòa tuyên án, ông Sarkozy đã tuyên bố ông sẽ "ngủ trong tù nhưng ngẩng cao đầu". Gueant và Hortefeux lần lượt nhận mức án 6 và hai năm tù. Dù vậy, ông Gueant được thụ án bằng cách đeo vòng theo dõi điện tử, còn ông Hortefeux, 80 tuổi, không phải ngồi tù vì sức khỏe kém.

Hiện chưa rõ ông Sarkozy sẽ phải ngồi tù trong thời gian bao lâu. Đội ngũ pháp lý của cựu tổng thống đã nộp đơn kháng cáo, dự kiến bắt đầu được xem xét trước cuối tháng 3/2026. Thông thường, ông sẽ không phải ngồi tù trong thời gian chờ kết quả phúc thẩm, nhưng bản án ngày 25/9 không cho phép điều này, do "tính chất nghiêm trọng của vụ kiện".

Christophe Ingrain, một luật sư của ông Sarkozy, nói họ đã nộp đơn xin tạm tha cho ông Sarkozy trong thời gian chờ đơn kháng cáo được xem xét. Tòa phúc thẩm Paris có tối đa hai tháng để quyết định.

Như Tâm (Theo CNN, Le Monde, France 24)