Trong ba mùa đông gần đây, gia đình Oleksandra Kovalenko đã học được cách sống trong bóng tối, khi Nga liên tục tập kích vào lưới điện Ukraine. Mỗi khi đèn tắt, họ dùng sạc dự phòng và lũ trẻ làm bài tập bằng đèn đeo đầu. Nếu mất điện kéo dài, họ sẽ đến trung tâm thương mại, nơi có máy phát, để sạc lại pin dự phòng và điện thoại.
"Mọi người ít nhiều đều đã thích nghi", Kovalenko, 37 tuổi, nói. Điều giúp họ chống chọi được với mùa đông lạnh giá ở Ukraine là nguồn khí đốt ổn định, giúp bếp luôn cháy và lò sưởi luôn ấm trong căn hộ ở phía bắc Kiev, nơi Kovalenko sống cùng mẹ, chồng và hai con.
Nhưng khi chiến sự sắp bước vào năm thứ tư và mùa đông năm nay đến gần, Nga không chỉ tập kích lưới điện, mà đã mở rộng sang tấn công các giếng dầu, kho chứa, đường ống và những thành phần quan trọng khác của hệ thống cung cấp khí đốt Ukraine. Gia đình Kovalenko đang tự hỏi liệu họ có sắp mất đi nốt thứ đã giúp họ vượt qua những tháng lạnh nhất của cuộc xung đột hay không.
"Tôi sợ phải tưởng tượng ra cảnh đó", cô cho hay.
Đây là một kịch bản ác mộng mà các quan chức Ukraine cho rằng Nga đang cố gắng thực hiện nhằm phá hủy triệt để khả năng chống chịu của Kiev sau nhiều năm tấn công không ngừng vào những nhà máy điện, khiến hàng triệu người phải sống trong bóng tối và buộc các doanh nghiệp cắt giảm sản xuất.
Những tuần gần đây, giới chức cảnh báo Ukraine có thể sắp bước vào mùa đông khắc nghiệt nhất kể từ khi xung đột bùng phát hồi tháng 2/2022. Theo Sergii Koretskyi, giám đốc điều hành Naftogaz, tập đoàn năng lượng quốc doanh Ukraine, khí đốt là nguồn năng lượng chính để sưởi ấm và nấu nướng cho 80% hộ gia đình nước này. Hầu hết các khu chung cư ở Ukraine đều có hệ thống sưởi ấm trung tâm dùng khí đốt.
Trong ba năm đầu chiến sự, Moskva thường tránh tấn công mạng lưới khí đốt của Kiev vì nó được sử dụng để vận chuyển khí đốt Nga sang châu Âu. Nhưng từ đầu năm nay, khí đốt Nga đã ngừng chảy qua Ukraine do Kiev chấm dứt thỏa thuận trung chuyển.
Ngay sau đó, máy bay không người lái (UAV) và tên lửa Nga không ngừng trút xuống các cơ sở khí đốt Ukraine. Koretskyi cho biết trong tháng hai và tháng ba, các đòn tập kích của Nga đã xóa sổ khoảng 40% công suất khí đốt của đất nước.
Vì các cuộc tấn công diễn ra vào mùa hè, thời điểm nhu cầu sưởi ấm gần như không đáng kể, nên tác động tức thời còn hạn chế. Naftogaz trong vài tháng qua đã tích cực sửa chữa cơ sở hạ tầng và đến tháng 9 đã khôi phục phần lớn công suất sản xuất khí đốt.
Nhưng từ tháng 10 năm nay, Nga đã nối lại các cuộc tập kích vào mạng lưới khí đốt, gia tăng áp lực hơn nữa với Ukraine. Theo một quan chức châu Âu giấu tên, các cơ sở của Naftogaz đã bị tấn công 7 lần vào tháng trước, làm mất 60% công suất sản xuất khí đốt.
Một số thành phố đã phải đối mặt tình trạng thiếu khí đốt và các chuyên gia cảnh báo nếu những cuộc tấn công tiếp diễn, hàng triệu người Ukraine có thể không còn nhiên liệu sưởi ấm. Chuyển sang dùng lò sưởi điện không phải một lựa chọn khả dĩ vì nó sẽ chỉ làm tăng thêm áp lực cho lưới điện cũng đang chật vật của Ukraine. Những cuộc tập kích gần đây từ Nga đã khiến nhiều khu vực ở Ukraine phải cắt điện hàng giờ.
Bộ trưởng Nội vụ Ukraine Ihor Klymenko cho hay hệ thống khí đốt là mục tiêu không kích dễ dàng với Nga, bởi chúng được xây dựng từ thời Liên Xô và họ hiểu rõ cơ sở hạ tầng khí đốt của Kiev nằm ở đâu, được xây dựng thế nào.
Tetyana Viter, 40 tuổi, thuê một căn hộ có hệ thống sưởi và bếp nấu ăn bằng khí đốt ở Kiev từ năm ngoái, do lo ngại tình trạng mất điện. Hầu hết các tòa nhà trong khu phố của cô đều phụ thuộc vào khí đốt, thể hiện qua những đường ống màu vàng mỏng đan chéo nơi mặt tiền.
"Lúc đó tôi nghĩ đấy là quyết định tốt nhất. Khí đốt khi đó hoàn toàn không bị ảnh hưởng gì, chỉ có lưới điện bị nhắm mục tiêu thôi", cô giải thích.
Một đêm cuối tháng 10, Viter tỉnh giấc khi cơ sở cung cấp điện và khí đốt gần nhà trúng tên lửa, khiến lửa bốc cao dữ dội. Nhưng thứ mà Viter từng coi là cứu cánh có thể sớm trở thành gánh nặng đối với Ukraine.
Andrii Zhupanyn, chủ tịch tiểu ban chính sách khí đốt tự nhiên thuộc quốc hội Ukraine, cho biết không có giải pháp tức thời nào có thể thay thế hệ thống sưởi từ khí đốt. Điều này đặt ra thách thức nghiêm trọng cho các thành phố lớn vốn phụ thuộc vào hệ thống sưởi ấm trung tâm.
Tình hình khiến gia đình Kovalenko không khỏi đau đầu. Một buổi tối gần đây, họ tụ tập trong phòng khách nhỏ bé, tranh luận xem nên làm gì nếu hết khí đốt. Họ có nên mua bình gas nhỏ để nấu ăn, than để nướng thịt hay khăn ướt phòng trường hợp mất nước nóng không.
"Con có những đứa bạn thích đi cắm trại, chúng nó kể cho con mọi thứ về việc đó", Yelyzaveta, 16 tuổi, con gái Kovalenko, nói.
"Ý con là chúng ta sẽ phải chuẩn bị sống như những người đi cắm trại hả?", Kovalenko hỏi lại.
"Có lẽ vậy ạ", Yelyzaveta trả lời.
"Thì sao? Có khi lại hay ấy chứ!", Oleksandr Kovalenko, cha cô bé, góp lời. "Nướng thịt ở ban công!".
Không ít người lo ngại chiến thuật mới của Nga có thể đẩy người Ukraine vào cảnh khổ sở cùng cực trong mùa đông, khiến ý chí của họ bị bẻ gãy.
Koretskyi cho biết Naftogaz đang chạy đua nhập khẩu hàng tỷ m3 khí đốt để vượt qua mùa đông. Theo DiXi Group, tổ chức nghiên cứu năng lượng của Ukraine, nửa đầu năm 2025, nhập khẩu khí đốt đã tăng 19 lần so với cùng kỳ năm 2024.
Tổng thống Volodymyr Zelensky đã kêu gọi các lãnh đạo châu Âu đảm bảo nguồn cung khí đốt và nguồn tài trợ, trong khi chính phủ của ông đang thăm dò khả năng mua khí thiên nhiên hóa lỏng từ Mỹ.
Koretskyi, lãnh đạo Naftogaz, cho hay Ukraine hiện cần nhập khẩu 4,4 tỷ m3 khí đốt để vượt qua mùa đông, với chi phí khoảng hai tỷ USD. Ông lưu ý rằng Naftogaz đã đảm bảo được gần 3/4 nguồn vốn từ trợ cấp của châu Âu, trợ cấp của chính phủ và các khoản vay từ ngân hàng Ukraine, nhưng có khả năng sẽ cần thêm khí đốt nếu những cuộc tấn công vẫn tiếp diễn.
Khi khí đốt nhập khẩu về đến Ukraine, chúng sẽ được lưu trữ trong các cơ sở ngầm, nằm sâu đến mức UAV hay tên lửa Nga không thể tấn công. Koretskyi cho biết khoảng 13 tỷ m3 đã được tích trữ, đủ để đáp ứng phần lớn nhu cầu cho mùa đông.
Nhưng Nga lại đang đẩy mạnh tấn công các trạm nén khí giúp bơm khí đốt từ dưới lòng đất lên, cũng như các đường ống phân phối trên toàn quốc, làm dấy lên lo ngại Ukraine có thể không thể sử dụng toàn bộ lượng khí đốt đã dự trữ.
Hiện tại, lò sưởi trong căn hộ của gia đình Kovalenko vẫn hoạt động tốt. Kovalenko cho hay nếu chỉ có bản thân và chồng, cô sẽ không quá băn khoăn về vấn đề khí đốt. Nhưng ý nghĩ về việc con cái phải chịu đựng cái lạnh buốt giá khiến cô kinh hoàng.
"Điều đó thực sự đáng sợ", cô nói. "Bạn không chỉ phải chịu trách nhiệm cho bản thân mà còn cả gia đình mình nữa".
Vũ Hoàng (Theo Reuters, AFP, AP)
Gian số L4-07 tầng 4, nơ-2 - Gold Season, 47 Nguyễn Tuân, Thanh Xuân, Hà Nội
Điện thoại: 1900 98 98 36
Fax: 045625169
Email: info@daisan.vn