Văn nhân đất Hà Thành có bút danh 'dễ gây hiểu lầm'

Cuốn sách của tác giả Uông Triều chứa đựng rất nhiều câu chuyện thú vị về hành trình trưởng thành của một người cầm bút. Với kinh nghiệm nhiều cầm bút và làm bên tập viên, tác giả hiểu được người viết thường gặp khó ở đâu và làm cách nào để giải quyết những khó khăn ấy, nhiều kinh nghiệm sáng tác cũng được tiết lộ trong cuốn sách này.

Một số tiểu thuyết của nhà văn Ma Văn Kháng. Ảnh minh họa: Đ.T.

Chuyện bút danh không chỉ liên quan đến tác giả mà đôi khi còn ảnh hưởng tới những việc khác. Ví dụ đối với những người làm báo; bút danh của một ai đó thường khá quan trọng, góp phần định vị cho uy tín tờ báo. Đôi khi chúng tôi thường bảo nhau, số báo này có vẻ rất “oách” vì có một số cây bút tên tuổi đứng tên.

Tên bút danh không phải chuyện đùa, người ta có thể mua một tờ báo, quyển sách hoặc đi xem một bộ phim chỉ vì có một cái tên yêu thích ở đấy. Bút danh đâu chỉ là cái tên, nó là danh dự, là “tem bảo hành” cho sản phẩm và vì thế không thể tùy tiện.

Một người bạn văn bảo tôi, khi tên anh được “xướng” lên, nghĩa là anh phải chịu hoàn toàn trách nhiệm với nó. Nhiều đồng nghiệp của tôi đã từng xấu hổ với những trang viết non nớt hoặc yếu kém ở một thời điểm nào đó. Đấy có lẽ là bài học “nhãn tiền” mà những người mới viết nên cẩn trọng.

Cái tên là đại diện cho tác giả nên người ta chăm chút và chú ý đến nó. Những người may mắn được cái tên khai sinh rất đẹp và hợp với nghề văn, họ nghiễm nhiên dùng tên khai sinh làm tên bút danh, như Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Huy Thiệp, Hồ Anh Thái, Lê Minh Khuê...

Còn một số người khác do cái tên không thật đẹp hoặc chưa thật ưng ý thì người viết phải nghĩ đến bút danh riêng. Nhà văn Nam Cao tên thật là Trần Hữu Tri, nhà văn Kim Lân tên thật là Nguyễn Văn Tài, nhà văn Bảo Ninh tên thật là Hoàng Ấu Phương...

Và có rất nhiều cách đặt bút danh mà mỗi trường hợp thậm chí kể được một câu chuyện thú vị. Nhà văn Mạc Ngôn, tác giả Báu vật của đời, Đàn hương hình tên thật là Quản Mô Nghiệp và chính Mạc Ngôn đã mỉa mai về bút danh của mình: Mạc Ngôn nghĩa là “nói ít” nhưng nhà văn lại nói quá nhiều và viết quá nhiều!

Còn tác giả của Mùa lá rụng trong vườn, Đám cưới không có giấy giá thú tên thật là Đinh Trọng Đoàn nhưng ông kí tên bút danh là Ma Văn Kháng, khiến nhiều người lầm tưởng nhà văn là người dân tộc thiểu số dù sự thực ông là người Kinh, sinh ra và lớn lên ở Hà Nội.

Nhà văn Trần Dần trong những ngày khốn khó để mưu sinh đã dịch sách và chấp nhận không ghi tên mình; trên dịch phẩm chỉ có tên tác giả, không có tên dịch giả! Ngay cả như Balzac trong khoảng mười năm đầu viết văn, khi phải viết những tác phẩm “rẻ tiền” để kiếm sống, ông đã không dám kí tên thật, sau với sự trưởng thành và viết nghiêm túc, ông mới kí tên thật của mình.

Lại có thuyết “mê tín” cho rằng nếu nhà văn đặt tên bút danh không chuẩn thì sự nghiệp của anh chưa chắc đã sáng láng. Làng văn lưu truyền chuyện bút danh của nhà văn Nguyễn Khắc Trường, khi ông kí tên là Thao Trường thì sự nghiệp văn chương của ông khá lẹt đẹt; từ khi nhà văn đổi bút danh thành Nguyễn Khắc Trường thì danh tiếng bỗng bật hẳn lên, đặc biệt với tiểu thuyết Mảnh đất lắm người nhiều ma!

Tôi nghĩ chuyện này là chuyện vui nhưng rõ ràng một cái tên ấn tượng sẽ gây được chú ý với độc giả hơn nhiều so với một cái tên thông thường và quen thuộc. Nghệ danh đặc biệt quan trọng với làng showbiz, ví dụ nghệ danh Ưng Hoàng Phúc chắc chắn ấn tượng hơn cái tên thật Nguyễn Quốc Thanh rất nhiều!

Bút danh là bút danh nhưng đôi khi chứa đựng những ý nghĩa và thông điệp vượt ra khỏi “nội hàm gọi tên” khá nhiều!