Triển vọng xuất khẩu từ thương mại điện tử

Thương mại điện tử Việt Nam đang vươn lên đứng thứ ba Đông Nam Á sau Indonesia và Thái Lan. Việc này không chỉ phản ánh sức mua trực tuyến ngày càng lớn mà còn cho thấy sự chuyển mình của doanh nghiệp trong cách tiếp cận thị trường.

Nhưng để có tăng trưởng bền vững, cần một chiến lược tổng thể đi từ hạ tầng, từ công nghệ đến nhân lực.

Triển vọng và rào cản

Theo Bộ Công Thương, thương mại điện tử tăng trưởng tới 20% trong năm qua. Thói quen mua sắm của người Việt từ chỗ chuộng mua trực tiếp sang mua sắm trực tuyến, nhờ hạ tầng số phát triển và sự bùng nổ của các nền tảng.

Các ngành hàng tiêu dùng nhanh tăng tới 62%, gia dụng - công nghệ tăng 41%, thời trang và phụ kiện tăng 39%. Những con số này chứng tỏ người tiêu dùng ngày càng tin tưởng vào mua sắm trực tuyến, từ hàng thiết yếu đến sản phẩm giá trị cao.

Thương mại điện tử xuyên biên giới dự báo sẽ tăng trưởng khi nhiều doanh nghiệp đã bán nông sản, đồ thủ công mỹ nghệ, sản phẩm gia dụng trên các sàn lớn như Amazon hay Alibaba.

Hàng Việt đang dần xuất hiện trong giỏ hàng của người tiêu dùng Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc. Đây là con đường giúp sản phẩm Việt đến nhanh hơn với thế giới với giá cạnh tranh hơn.

Tuy nhiên đằng sau những con số ấn tượng là không ít thách thức. Trước hết là hạ tầng logistics và thanh toán xuyên biên giới còn nhiều hạn chế.

Chi phí vận chuyển cao, thời gian giao hàng chậm khiến nhiều doanh nghiệp Việt khó cạnh tranh với các đối thủ các nước. Nhiều doanh nghiệp nhỏ vẫn phụ thuộc vào các kênh trung gian với phí giao dịch cao.

Một rào cản khác là năng lực của doanh nghiệp vừa và nhỏ từ cách tối ưu gian hàng, quảng bá sản phẩm đến xử lý đơn hàng quốc tế.

Nhiều doanh nghiệp chưa sẵn sàng đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc - những yếu tố then chốt để giữ uy tín trên thị trường quốc tế. Bài toán nhân lực cũng đặt ra cấp thiết khi lực lượng lao động thành thạo ngoại ngữ, luật thương mại quốc tế, kỹ năng tiếp thị số.

Người mua quốc tế rất coi trọng sự ổn định về tiêu chuẩn và dịch vụ. Chỉ cần vài trường hợp vi phạm về chất lượng hay giao hàng chậm, cả thương hiệu thậm chí ngành hàng Việt có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Do đó xây dựng thương hiệu và bảo đảm tiêu chuẩn quốc tế không chỉ là yêu cầu mà là điều kiện tiên quyết.

Chỗ dựa cho hàng Việt vươn xa

Muốn thương mại điện tử góp công lớn cho xuất khẩu, Việt Nam cần đồng bộ nhiều giải pháp. Chính phủ phải sớm xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng về thuế, hải quan, bảo vệ dữ liệu, chống gian lận thương mại trên nền tảng số.

Thủ tục xuất khẩu qua thương mại điện tử cần được đơn giản hóa để doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí.

Tiếp đến là đầu tư hạ tầng logistics và thanh toán số. Cần có các trung tâm kho vận, xử lý đơn hàng quốc tế tại những cửa ngõ trọng điểm, đồng thời mở rộng giải pháp thanh toán xuyên biên giới thuận tiện, an toàn, giảm lệ thuộc vào các nền tảng nước ngoài.

Khi hạ tầng vận chuyển và thanh toán thuận lợi, doanh nghiệp nhỏ mới có thể yên tâm mở rộng thị trường quốc tế.

Đào tạo nhân lực số cũng là ưu tiên hàng đầu. Các chương trình huấn luyện về quản trị gian hàng, marketing đa nền tảng, chăm sóc khách hàng toàn cầu cần được triển khai rộng rãi, đặc biệt hướng tới doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Các trường đại học nên đưa môn học thương mại điện tử xuyên biên giới vào chương trình để sinh viên có thể bắt tay ngay vào thực tế sau khi ra trường.

Hàng Việt muốn đi xa cần có câu chuyện thương hiệu hấp dẫn, chứng nhận rõ ràng về chất lượng và môi trường.

Nhà nước có thể hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đăng ký nhãn hiệu, chứng nhận xuất xứ, truy xuất nguồn gốc minh bạch. Khi có thương hiệu uy tín, hàng Việt mới đủ sức đứng vững và cạnh tranh lâu dài.

Cuối cùng cần tăng cường kết nối với các nền tảng thương mại điện tử lớn trên thế giới. Việc hợp tác với Amazon, Alibaba mới chỉ là bước đầu.

Việt Nam nên mở rộng hợp tác với các sàn tại châu Âu, Trung Đông, châu Phi, tận dụng mạng lưới Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để quảng bá sản phẩm. Đây là kênh xúc tiến hiệu quả, giúp hàng Việt có chỗ dựa vững chắc khi vươn ra toàn cầu.