Những hy vọng thắp lên với người bệnh ung thư Việt Nam

Ung thư (bệnh ác tính) là tình trạng tế bào đột biến phát triển mất kiểm soát, tạo thành khối u và có thể lan sang các cơ quan khác trong cơ thể. Ảnh: Freepik.

Ung thư đang trở thành một trong những gánh nặng lớn nhất đối với hệ thống y tế Việt Nam, không chỉ bởi số ca mắc mới ngày càng gia tăng, mà còn bởi hậu quả nặng nề về tử vong, chi phí điều trị và tác động xã hội.

Tuy vậy, đằng sau bức tranh nhiều gam màu tối, y học Việt Nam những năm gần đây cũng ghi nhận không ít điểm sáng, từ tiến bộ trong chẩn đoán sớm, điều trị chính xác hơn, đến những thành công trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới

Số ca mắc ngày càng gia tăng

Theo báo cáo Globocan 2022 của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC), Việt Nam ghi nhận khoảng 182.563 ca mắc mới và 121.248 ca tử vong do ung thư trong năm. Trung bình, mỗi ngày có hơn 500 người được chẩn đoán ung thư và hơn 330 người tử vong vì căn bệnh này.

Tính đến cuối năm 2022, cả nước có hơn 380.000 người đang sống chung với ung thư, bao gồm cả bệnh nhân đang điều trị và người đã được chẩn đoán trong vòng 5 năm gần đây.

Trong nhóm bệnh phổ biến, ung thư gan, ung thư phổi, ung thư vú, ung thư dạ dày và ung thư đại trực tràng chiếm tỷ lệ cao nhất. Đáng chú ý, ung thư gan và ung thư phổi là hai nguyên nhân hàng đầu gây tử vong, phản ánh gánh nặng từ thói quen hút thuốc lá, sử dụng rượu bia và tỷ lệ viêm gan virus còn cao trong cộng đồng.

So với mặt bằng chung, gánh nặng ung thư ở Việt Nam có những nét khác biệt. Nếu như ở nhiều quốc gia phát triển, ung thư vú, ung thư đại trực tràng và ung thư tuyến tiền liệt thường chiếm tỷ lệ cao nhất, thì tại Việt Nam, các ung thư liên quan đến đường tiêu hoá và gan lại vượt trội.

Người dân ngồi chờ hàng dài trước khu xét nghiệm của Bệnh viện Ung bướu TP.HCM cơ sở 2. Ảnh: Duy Hiệu.

Theo Globocan, tỷ lệ mắc ung thư chuẩn hoá theo tuổi ở Việt Nam vào khoảng 159,7 ca trên 100.000 dân, thấp hơn mức trung bình toàn cầu (201,0/100.000) và cũng thấp hơn nhiều nước trong khu vực châu Á như Hàn Quốc (293,9/100.000) hay Nhật Bản (289,3/100.000).

Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong/ca mắc ở Việt Nam lại ở mức 66,4%, cao hơn đáng kể so với mức trung bình thế giới là khoảng 58%. Điều này cho thấy phần lớn bệnh nhân tại Việt Nam được phát hiện ở giai đoạn muộn, dẫn đến cơ hội điều trị và sống sót thấp hơn.

Theo TS.BS Phạm Xuân Dũng, Chủ tịch Hội Ung thư TP.HCM, gánh nặng ung thư tại Việt Nam ngày càng gia tăng, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng sống của người bệnh mà còn gây áp lực nặng nề lên hệ thống y tế và toàn xã hội. Mỗi năm, cả nước ghi nhận hàng trăm nghìn ca mắc mới và số ca tử vong vẫn ở mức cao, phản ánh thực trạng đáng lo ngại về phòng ngừa và phát hiện sớm.

"Bên cạnh những tiến bộ trong chẩn đoán, điều trị, việc nâng cao nhận thức cộng đồng về sàng lọc định kỳ và thay đổi lối sống lành mạnh là yếu tố then chốt để giảm gánh nặng ung thư trong những năm tới", bác sĩ Dũng nhận định.

Theo các chuyên gia, việc sàng lọc ung thư còn hạn chế, nhất là ở các nhóm nguy cơ cao, trong khi thói quen khám sức khỏe định kỳ của người dân chưa phổ biến. Ngoài ra, việc thiếu đồng đều trong phân bổ nguồn lực y tế giữa các tuyến bệnh viện và các địa phương cũng là rào cản khiến nhiều người không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Bệnh nhân ra vào tấp nập ở khoa Khám bệnh của Trung tâm Ung bướu, Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM. Ảnh: An Khương.

Điểm sáng trong chẩn đoán và điều trị ung thư

Dù gánh nặng ngày càng lớn, Việt Nam đã đạt nhiều bước tiến quan trọng trong hành trình chống lại ung thư. Sự ra đời của các trung tâm ung bướu hiện đại, đầu tư trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh, xét nghiệm sinh học phân tử và triển khai các phác đồ tiên tiến đã góp phần nâng cao tỷ lệ sống của bệnh nhân.

Theo GS Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Y tế, những năm gần đây, Việt Nam đã làm chủ nhiều kỹ thuật cao trong điều trị ung thư, từ xạ trị chuẩn xác, hóa trị thế hệ mới, đến phẫu thuật nội soi và robot. Nhiều bệnh viện lớn như Bệnh viện K, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM đã triển khai các phương pháp điều trị ung thư tiên tiến ngang tầm khu vực.

"Không ít bệnh nhân ung thư đã có thể sống thêm nhiều năm, thậm chí trở lại cuộc sống bình thường, nếu được phát hiện và điều trị sớm bằng những phác đồ hiện đại này", ông Thuấn nhấn mạnh.

Một điểm sáng khác là việc ứng dụng các thuốc điều trị đích và miễn dịch ngày càng rộng rãi. Đây là các phương pháp giúp tấn công chọn lọc tế bào ung thư, giảm tác dụng phụ so với hóa trị truyền thống và mang lại cơ hội sống thêm cho nhiều bệnh nhân giai đoạn muộn. Đặc biệt, sự tham gia của Việt Nam trong các thử nghiệm lâm sàng quốc tế đã mở ra cơ hội tiếp cận thuốc mới cho người bệnh với chi phí hợp lý hơn.

Bệnh nhân đang được truyền thuốc tại bệnh viện ở TP.HCM. Ảnh minh họa: Duy Hiệu.

Ngoài ra, GS.TS Mai Trọng Khoa, nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, cho biết thế hệ máy PET/CT mới có thể chụp toàn thân chỉ trong 30 giây với liều phóng xạ thấp, an toàn cả cho trẻ em. Công nghệ này giúp rút ngắn thời gian chờ, đồng thời nâng cao khả năng phát hiện tổn thương di căn mà thiết bị cũ dễ bỏ sót. Ngoài ung thư, PET/CT còn được ứng dụng trong tim mạch, thần kinh và nghiên cứu thuốc.

Song song, trí tuệ nhân tạo cũng đang được đưa vào tầm soát ung thư. PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, cho biết AI đang được thử nghiệm trong phân tích hình ảnh CT, nội soi phế quản, mô bệnh học cũng như siêu âm, X-quang vú. Kết quả ban đầu cho thấy công nghệ này hỗ trợ bác sĩ phát hiện sớm bệnh lý ác tính với độ chính xác cao.

Ở góc độ dự phòng và phát hiện sớm, nhiều chương trình tầm soát ung thư đã được triển khai tại các đô thị lớn, tập trung vào những bệnh có tỷ lệ mắc cao như ung thư vú, cổ tử cung, đại trực tràng và gan.

Việc nâng cao nhận thức cộng đồng qua truyền thông, cùng với sự tham gia của các tổ chức xã hội, đã giúp nhiều người dân chú ý hơn đến việc khám sức khỏe định kỳ và tầm soát theo độ tuổi, giới tính và yếu tố nguy cơ.

Trong công tác đào tạo nhân lực, nhiều bác sĩ trẻ được gửi đi tu nghiệp tại các trung tâm ung thư hàng đầu thế giới, sau đó trở về áp dụng kiến thức, kinh nghiệm vào thực hành trong nước.

Điều này không chỉ nâng cao chất lượng điều trị mà còn góp phần xây dựng đội ngũ chuyên gia kế thừa. Bên cạnh đó, hợp tác quốc tế cũng ngày càng mở rộng, giúp Việt Nam tiếp cận nhanh chóng hơn với những tiến bộ khoa học trong lĩnh vực ung thư.

Dù có nhiều điểm sáng, các chuyên gia cho rằng cuộc chiến chống ung thư tại Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức. Tỷ lệ bệnh nhân phát hiện muộn còn cao, chi phí điều trị chưa phù hợp với khả năng chi trả của nhiều gia đình, bảo hiểm y tế chưa bao phủ hết các loại thuốc và dịch vụ hiện đại.

Ngoài ra, sự chênh lệch giữa tuyến trung ương và tuyến cơ sở vẫn khiến không ít bệnh nhân ở tỉnh, vùng sâu, vùng xa khó tiếp cận kịp thời dịch vụ chất lượng.

Trong bức tranh toàn cảnh đó, những thành tựu về kỹ thuật, phác đồ điều trị và nâng cao nhận thức cộng đồng vẫn là cơ sở để Việt Nam từng bước giảm gánh nặng ung thư.