Lưới phòng không đa tầng Venezuela khiến Mỹ dè chừng

Trong buổi lễ có sự tham dự của các lãnh đạo cấp cao quân đội Venezuela hôm 22/10, Tổng thống Nicolas Maduro tuyên bố nước này đang sở hữu tên lửa phòng không vác vai Igla-S do Nga sản xuất. "Có không dưới 5.000 quả đạn được bố trí ở các trận địa phòng không chủ chốt để đảm bảo hòa bình", ông cho hay.

Phát biểu được đưa ra giữa lúc quân đội Mỹ đang triển khai 10 tiêm kích tàng hình F-35B, 8 chiến hạm và khoảng 6.500 binh sĩ tại khu vực phía nam biển Caribe với lý do chống tội phạm ma túy. Động thái này làm dấy lo lên lo ngại rằng Mỹ có ý định lật đổ chính quyền Venezuela.

Nếu quyết định phát động chiến dịch nhằm vào Venezuela, Mỹ nhiều khả năng sẽ tung đòn phủ đầu bằng tên lửa tầm xa nhằm vào các căn cứ của quân đội Venezuela, kết hợp lực lượng tác chiến điện tử và máy bay tàng hình để chế áp lưới phòng không đối phương.

Tuy nhiên, Caracas trong nhiều năm qua cũng mạnh tay mua sắm nhiều vũ khí phòng không hiện đại để xây dựng mạng lưới phòng thủ đa tầng với những tổ hợp tên lửa tầm xa, tầm trung và tầm ngắn. Giới phân tích quân sự cho biết điều này có thể khiến Mỹ phải dè chừng với ý định tấn công vào lãnh thổ quốc gia Nam Mỹ.

Một trong những vũ khí phòng thủ uy lực nhất của Venezuela là phi đội 24 tiêm kích đa năng Su-30MKV mua từ Nga giai đoạn 2006-2008, trong đó 21 chiếc vẫn duy trì khả năng sẵn sàng hoạt động.

Mẫu chiến đấu cơ chủ lực của không quân Venezuela là tiêm kích Su-30MK2V mua từ Nga. Nước này tiếp nhận 24 phi cơ trong năm 2006-2008, 21 chiếc được cho là còn ở trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

Thống kê của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), có trụ sở tại Thụy Điển, cho thấy Venezuela đã đặt mua 50 tên lửa đối không tầm trung R-27R/T/ER trang bị đầu dò radar bán chủ động hoặc tầm nhiệt, 50 quả đạn đối không tầm trung mang radar chủ động R-77 và 100 tên lửa đối không tầm ngắn R-73 để trang bị cho phi đội Su-30MKV.

R-77 là vũ khí đối không hiện đại nhất của phi đội Su-30MKV Venezuela, có tầm bắn tối đa 80 km, trang bị hệ thống dẫn đường quán tính và đường truyền dữ liệu để cập nhật đường bay sau khi phóng, cùng đầu dò radar chủ động để tự khóa mục tiêu trong pha cuối mà không cần máy bay dẫn bắn.

Tên lửa R-77 còn có khả năng bám bắt nguồn gây nhiễu, cho phép tấn công trực tiếp vào máy bay mang thiết bị tác chiến điện tử của đối phương.

Dòng R-27 ra đời trước đó, gồm phiên bản R-27R mang radar bán chủ động và R-27T trang bị đầu dò hồng ngoại, có tầm bắn lần lượt là 75 và 40 km. Phiên bản tăng tầm R-27ER sử dụng động cơ hai xung, có thể vươn tới mục tiêu ở cách xa tới 130 km, gấp rưỡi dòng R-77.

Ngoài phi đội Su-30MKV, không quân Venezuela còn sở hữu 24 tiêm kích hạng nhẹ F-16A/B, được Mỹ bán trong giai đoạn quan hệ song phương còn nồng ấm. Nguồn cung linh kiện và dịch vụ bảo dưỡng bị Mỹ ngăn chặn khiến nhiều máy bay F-16 Venezuela không còn khả năng hoạt động. Giới chuyên gia phương Tây ước tính Caracas chỉ còn 3-5 chiếc F-16 đủ khả năng chiến đấu.

F-16 Venezuela không trang bị tên lửa có khả năng tập kích mục tiêu ngoài tầm nhìn, mà chỉ có 150 quả đạn đối không tầm ngắn AIM-9L/P-4 được Mỹ bán kèm hợp đồng ban đầu. Không quân Venezuela hồi năm 2004 tiếp nhận 54 tên lửa tầm ngắn Python-4 và một số tổ hợp chỉ thị mục tiêu Litening do Israel sản xuất, giúp nâng cao năng lực tấn công chính xác của dòng máy bay này.

Đối với lục quân Venezuela, lá chắn uy lực nhất là tổ hợp phòng không tầm xa S-300VM mua từ Nga dưới thời cựu tổng thống Hugo Chavez, được cho là một phần trong khoản vay trị giá 2 tỷ USD do Moskva cung cấp. Venezuela đã tiếp nhận ít nhất 2 hệ thống hoàn chỉnh và lần đầu trình diễn xe chở đạn kiêm bệ phóng của S-300VM trong cuộc duyệt binh tại thủ đô Caracas hồi năm 2013.

S-300VM là phiên bản hiện đại hóa của tổ hợp S-300V1 được phát triển từ thời Chiến tranh Lạnh cho lục quân Liên Xô, có khả năng đối phó nhiều loại vũ khí, trong đó có tên lửa đạn đạo tầm ngắn và tầm trung.

Các xe chiến đấu đều sử dụng khung gầm bánh xích để tăng tính cơ động trên địa hình gồ ghề. Xe chở đạn kiêm bệ phóng được trang bị hai loại tên lửa là 9M83M và 9M832, có tầm bắn lần lượt 130 và 200 km. Mỗi xe phóng có thể mang 4 tên lửa 9M83M hoặc hai quả 9M832.

Ảnh vệ tinh thương mại hồi năm 2019 cho thấy một trận địa S-300VM, gồm 5 xe chở đạn kiêm bệ phóng và radar điều khiển hỏa lực 9S32ME, tại căn cứ không quân mang tên "Đại úy Manuel Rios", cách thủ đô Caracas khoảng hơn 100 km về phía nam.

Venezuela đã đặt mua 12 tổ hợp phòng không tầm trung Buk-M2E do Nga sản xuất, biên chế cho cả lục quân và hải quân. Đây là phiên bản xuất khẩu của tổ hợp Buk-M2 hiện đại hóa cho quân đội Nga, được sản xuất hàng loạt từ năm 2007.

Một hệ thống Buk-M2E tiêu chuẩn gồm 6 xe chở, phóng đạn và radar (TELAR) 9A317E. Xe TELAR được trang bị radar chiếu xạ và dẫn bắn để tăng tính độc lập, cho phép tổ lái tự bám bắt và tấn công mục tiêu mà không cần dữ liệu từ đài chỉ huy trung tâm.

Mỗi xe 9A317E mang được 4 quả đạn có tầm bắn 45 km và tốc độ tối đa 4.940 km/h. Tên lửa trang bị đầu nổ mảnh nặng 70 kg, kích hoạt bằng ngòi nổ chạm hoặc cận đích. Ngoài máy bay và tên lửa hành trình bay thấp, Buk-M2E cũng có thể đánh chặn tên lửa đạn đạo chiến thuật từ khoảng cách 20 km.

Các tổ hợp Buk-M2E Venezuela được đặt trên khung gầm bánh lốp 6x6, thay vì bánh xích như nguyên bản, cho phép di chuyển nhanh chóng trên đường nhựa. Đây được coi là giải pháp phòng thủ tầm trung linh hoạt và hiệu quả nhằm đối phó các đợt tập kích của chiến đấu cơ, tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình.

Lục quân Venezuela còn sở hữu 24-44 hệ thống phòng không tầm trung S-125-2M, được phát triển đầu thập niên 2000 để tăng cường uy lực cho hệ thống S-125 ra đời từ thời Liên Xô. S-125-2M có khả năng kết nối với các tổ hợp phòng không tầm xa như S-300, trang bị nhiều cảm biến mới để phát hiện mục tiêu cả ngày lẫn đêm và trong điều kiện đối phương gây nhiễu mạnh.

Với phiên bản Pechora-2M, tên lửa được gắn trên xe phóng bánh lốp thay vì bệ phóng cố định, giúp tăng tính cơ động. Tên lửa cũng được hiện đại hóa với ngòi nổ, đầu đạn và hệ thống điện tử mới. Radar điều khiển hỏa lực sử dụng cùng loại khung gầm với bệ phóng.

"Tất cả hệ thống phòng không Venezuela đều có khả năng cơ động trên đường bộ với mức độ khác nhau. Điều này khiến chúng trở nên đặc biệt nguy hiểm, kể cả với những chiến đấu cơ hiện đại nhất như F-35, do khả năng xuất hiện ở những vị trí bất ngờ. Những hệ thống phòng không Venezuela cũng rất khó bị phát hiện và khóa mục tiêu", cây viết Thomas Newdick của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone cho hay.

Lục quân Venezuela cũng tiếp nhận khoảng 300 pháo phòng không ZU-23-2 với pháo nòng đôi cỡ 23 mm. Với khả năng bắn trúng mục tiêu ở độ cao gần 2 km, ZU-23-2 phù hợp để đối phó trực thăng, phi cơ không người lái bay thấp và tên lửa hành trình.

Phiên bản ZU-23-2 trong biên chế lục quân Venezuela được trang bị hệ thống điều khiển hỏa lực bằng máy tính và tổ hợp ngắm bắn quang - điện tử, nâng cao tỷ lệ hạ mục tiêu so với cơ chế ngắm bắn thủ công của ZU-23-2 nguyên bản.

Lục quân Venezuela còn sở hữu tên lửa phòng không vác vai như Igla-S của Nga và RBS 70 do Thụy Điển sản xuất.

9K338 Igla-S là phiên bản hiện đại nhất của dòng tên lửa phòng không vác vai Igla, được biên chế cho quân đội Nga từ năm 2004. Biến thể này đạt tầm bắn 6 km và mang đầu đạn 2,5 kg, vượt trội hơn nhiều so với những dòng Igla trước đó, kèm theo đầu dò độ nhạy cao và được cải thiện khả năng kháng mồi bẫy nhiệt.

Giới chuyên gia phương Tây đánh giá Igla-S là mối đe dọa nghiêm trọng với các phi cơ bay thấp và tên lửa hành trình hiện đại.

Trong khi đó, RBS 70 sử dụng cơ chế dẫn đường bằng laser và có tầm bắn tới 9 km, nhưng Caracas chỉ sở hữu số lượng ít vũ khí này.

Với hải quân Venezuela, ngoài tên lửa vác vai Igla-S, RBS 70 và tổ hợp Buk-M2, lực lượng này còn có một hộ vệ hạm Almirante Brion do Italy chế tạo. Tàu được trang bị bệ phóng nghiêng Mark 29 mang được tối đa 8 tên lửa phòng không tầm trung Sea Sparrow/Aspide, song không rõ trạng thái hoạt động.

"Venezuela sở hữu lưới phòng không đa dạng khác thường, dù số lượng vũ khí hiện đại không nhiều. Tuy nhiên, ngay cả những hệ thống cũ nhất cũng đã được nâng cấp và đều sở hữu tính cơ động cao, có khả năng xuất hiện ở bất cứ nơi đâu", Newdick cho hay.

Hồi đầu năm, nhóm vũ trang Houthi tại Yemen từng suýt bắn rơi tiêm kích tàng hình F-35 và chiến đấu cơ F-16 Mỹ, cho thấy ngay cả những hệ thống phòng không thô sơ cũng có thể trở thành mối đe dọa thực sự với lực lượng hiện đại của Washington.

"Lưới phòng không Venezuela ít nhất sẽ hạn chế hoạt động của nhiều lực lượng Mỹ, buộc họ phụ thuộc vào tiêm kích tàng hình F-35 và tên lửa tầm xa đắt đỏ nếu muốn tập kích mục tiêu trên lãnh thổ quốc gia Nam Mỹ", Newdick nêu quan điểm.

Phạm Giang (Theo War Zone)