Thông điệp cứng rắn của Nga khi diễn tập khai hỏa 'bộ ba hạt nhân'

Quân đội Nga hôm 22/10 công bố video tổ hợp tên lửa đạn đạo xuyên lục địa RS-24 Yars khai hỏa ở thao trường Plesetsk, tàu ngầm hạt nhân chiến lược Brynask phóng tên lửa đạn đạo Sineva từ biển Barents. Một oanh tạc cơ chiến lược Tu-95MS cũng cất cánh và phóng tên lửa hành trình tầm xa.

Đây là những hoạt động trong khuôn khổ cuộc diễn tập quy mô lớn của bộ ba răn đe hạt nhân Nga, do Tổng thống Vladimir Putin trực tiếp giám sát. Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov cho biết một trong các khoa mục diễn tập là "thực hành quy trình sử dụng vũ khí hạt nhân".

Tổng thống Putin nhấn mạnh hoạt động đã được lên kế hoạch từ trước, nhưng giới chuyên gia cho rằng nó vẫn giúp Nga phát đi thông điệp răn đe cứng rắn với các đối thủ phương Tây sau hàng loạt diễn biến căng thẳng trong những tuần gần đây.

Sự kiện được tổ chức một tuần sau khi NATO bắt đầu cuộc diễn tập hạt nhân kéo dài 10 ngày mang tên "Thời khắc Kiên định 2025", với sự tham gia của hơn 70 máy bay và khoảng 2.000 binh sĩ từ 14 nước thành viên.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova mô tả cuộc diễn tập của NATO là "gây bất ổn, làm leo thang căng thẳng và đòi hỏi Moskva tăng cường theo dõi", cho rằng Nga sẽ không phớt lờ những hoạt động quân sự như vậy và sẽ tính đến chúng trong các kế hoạch tác chiến.

"Rõ ràng đây là biện pháp đưa ra thông điệp cứng rắn. Công bố video vận chuyển và khai hỏa tên lửa là cách Nga nhắc nhở thế giới về năng lực răn đe hạt nhân của họ", Jeffrey Lewis, Jeffrey Lewis, chuyên gia tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury có trụ sở tại Mỹ, nêu quan điểm.

Thứ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Ryabkov hôm 22/10 chỉ trích "những chính sách hung hăng" của NATO đã buộc Nga áp dụng các biện pháp kỹ thuật - quân sự để bù đắp, nhấn mạnh Moskva sẽ không để phương Tây kéo vào "cuộc chạy đua vũ trang tốn kém".

Heather Williams, chuyên gia hạt nhân tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận định Nga tin rằng "thanh gươm hạt nhân" đang phát huy tác dụng trong kiềm chế phương Tây. Bà lưu ý năng lực răn đe hạt nhân ngày càng quan trọng trong chiến lược của Nga nhằm đối phó NATO, giúp duy trì cân bằng sức mạnh mà không cần leo thang trực tiếp.

Quân đội Nga diễn tập hạt nhân giữa lúc giới chức Mỹ chưa hoàn toàn bác bỏ khả năng chuyển giao cho Ukraine tên lửa hành trình Tomahawk, khí tài có tầm bắn vượt xa mọi vũ khí được phương Tây viện trợ cho Kiev trước đây và đủ sức tập kích nhiều mục tiêu nằm sâu trong lãnh thổ Nga.

Học thuyết hạt nhân của Nga trước đây chỉ tập trung vào các cuộc tấn công trực tiếp từ những bên sở hữu vũ khí nguyên tử, nhưng đã thay đổi đáng kể từ khi xung đột bùng phát.

Tổng thống Putin hồi tháng 11/2024 thông qua hàng loạt điều chỉnh về học thuyết hạt nhân, trong đó có điều khoản nêu rõ "các cuộc tấn công bằng vũ khí thông thường nhằm vào Nga và/hoặc đồng minh của Nga nhưng được hỗ trợ bởi một nước sở hữu vũ khí nguyên tử sẽ được coi là một cuộc tấn công chung" và Moskva có thể kích hoạt vũ khí hạt nhân đáp trả.

Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Liên bang Nga Dmitry Medvedev lưu ý rằng không thể phân biệt giữa tên lửa Tomahawk mang đầu đạn thông thường hay hạt nhân, cảnh báo Nga sẽ coi Mỹ là bên khai hỏa chứ không phải Ukraine. "Chúng ta sẽ phản ứng như thế nào? Đúng theo cách như vậy", ông cho hay, dường như ám chỉ khả năng Moskva trả đũa bằng vũ khí hạt nhân.

Sau cuộc gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng ngày 17/10, Tổng thống Trump bày tỏ hy vọng "có thể chấm dứt cuộc chiến mà không phải nghĩ đến Tomahawk". Tổng thư ký NATO Mark Rutte ngày 22/10 ca ngợi ông Trump vì quyết định không chuyển giao Tomahawk cho Ukraine.

Ông Putin hôm 23/10 đề cập những cuộc thảo luận về cung cấp Tomahawk cho Ukraine, cáo buộc đây là nỗ lực nhằm leo thang xung đột. "Nếu lãnh thổ Nga bị tập kích bằng vũ khí như vậy, chúng ta sẽ phản ứng rất mạnh, thậm chí trả đũa áp đảo", lãnh đạo Nga tuyên bố.

Cuộc diễn tập còn ngầm thể hiện Nga sẽ không nhượng bộ trong vấn đề Ukraine. "Điện Kremlin nhiều khả năng đang tận dụng đợt diễn tập chiến lược để hối thúc Mỹ chấp nhận các nhượng bộ trong xung đột Ukraine và đổi lấy đàm phán kiểm soát vũ khí giữa Moskva và Washington", Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) có trụ sở tại Mỹ cho hay.

Tổng thống Putin cuối tháng trước cho biết Nga sẵn sàng tuân thủ các giới hạn trọng tâm của Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí chiến lược Mới (New START) trong một năm, bắt đầu từ ngày 5/2/2026, thời điểm hiệp ước này hết hạn, đồng thời nhấn mạnh cần Mỹ thực hiện điều tương tự.

Tổng thống Trump gọi đề nghị duy trì giới hạn vũ khí hạt nhân của lãnh đạo Nga là "ý tưởng hay", gợi ý khả năng thực hiện động thái tương tự. Tuân thủ giới hạn của New START có thể giúp hai bên tránh hoặc trì hoãn một cuộc chạy đua vũ trang nguy cơ diễn ra sau khi hiệp ước hết hiệu lực.

"Nga đang dùng cây gậy và củ cà rốt để thu hút sự chú ý của Mỹ khỏi xung đột Ukraine và dành ưu tiên cho quan hệ Moskva - Washington", ISW nhận định.

Phong Lâm (Theo AP, Reuters, CNN)