Đừng đổi mới tuyển sinh kiểu 'vừa làm vừa sửa'

Sau mùa tuyển sinh đại học 2025 với nhiều điều chỉnh gây tranh cãi và không ít bất cập trong quá trình triển khai, dư luận xã hội đang đặt nhiều kỳ vọng vào một kỳ tuyển sinh 2026 ổn định, rõ ràng và ít áp lực hơn cho thí sinh.

Mùa tuyển sinh 2025 có khoảng 852.000 thí sinh đăng ký xét tuyển với tổng cộng 7,6 triệu nguyện vọng. Trong đó 39,6% thí sinh đăng ký 5 nguyện vọng, 30,9% đăng ký 10 nguyện vọng, 29,5% đăng ký trên 10 nguyện vọng và 6,7% đăng ký trên 20 nguyện vọng. 

Những con số này phản ánh rõ sự lúng túng, thiếu định hướng của thí sinh trong bối cảnh phương thức tuyển sinh thay đổi đột ngột và thiếu ổn định.

Việc bỏ xét tuyển sớm trong năm 2025 khiến mọi phương thức đều bị "dồn toa" sau khi có điểm thi tốt nghiệp THPT, làm quá tải hệ thống, gây áp lực tâm lý cho thí sinh và ảnh hưởng đến tính cạnh tranh lành mạnh giữa các trường.

Trong bối cảnh ấy, thông tin bộ sẽ sửa đổi, bổ sung quy chế tuyển sinh trong năm 2026 đồng thời xây dựng một đề án đổi mới tuyển sinh toàn diện áp dụng từ năm 2027 là một tín hiệu tích cực. Tuy nhiên điều đáng lo ngại là tính nhất quán và ổn định trong chính sách đang bị đặt trước một dấu chấm hỏi lớn.

Không thể phủ nhận nỗ lực của Bộ GD-ĐT trong việc cải tiến công tác tuyển sinh nhưng tốc độ và cách thức triển khai các thay đổi dường như đang khiến chính các trường đại học lẫn thí sinh không kịp "trở tay". Bộ yêu cầu các cơ sở đào tạo công bố phương thức tuyển sinh từ tháng 10-2025 cho năm 2026 trong khi quy chế mới còn chưa biết sẽ sửa đổi ra sao. Vậy các trường sẽ căn cứ vào đâu để lên đề án tuyển sinh?

Một trong những tranh cãi suốt nhiều năm qua xoay quanh phương thức xét tuyển học bạ THPT, vốn chiếm đến 42,4% tổng chỉ tiêu tuyển sinh năm 2025. Phương thức này từng được xem là giải pháp linh hoạt, đa dạng hóa tuyển sinh và giảm áp lực thi cử nhưng cũng bị xem là "mảnh đất màu mỡ" cho hiện tượng "làm đẹp học bạ", khiến tính trung thực và công bằng trong tuyển sinh bị xói mòn.

Tuy nhiên trên thực tế nhiều trường đại học tốp đầu vẫn áp dụng xét tuyển học bạ kèm theo các điều kiện, yêu cầu cụ thể khác nhau và đảm bảo chất lượng đào tạo với số thí sinh được tuyển. Không thể phủ nhận có nhiều trường đã và đang sử dụng phương thức này một cách có trách nhiệm, đặt ra tiêu chí cụ thể, rõ ràng. Nhưng cũng không thiếu trường hợp bị nghi ngờ lạm dụng học bạ để tuyển cho đủ chỉ tiêu, bất chấp chất lượng.

Vấn đề không đơn giản chỉ là giữ hay bỏ xét tuyển học bạ mà cần một cái nhìn tổng thể, đánh giá năng lực thực sự của các trường trong việc sử dụng phương thức này, chất lượng của học bạ THPT và sự đồng bộ trong quy trình đánh giá học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Việc áp dụng xét tuyển học bạ cần đi kèm với cơ chế kiểm soát, minh bạch và tiêu chí rõ ràng để bảo đảm vừa đa dạng hóa cơ hội vừa giữ vững chất lượng đào tạo và sự công bằng.

Bộ GD-ĐT đã nhận ra vấn đề nhưng để khắc phục triệt để cần làm nhiều hơn là những thông báo "sẽ sửa". Một chính sách tuyển sinh tốt không chỉ công bằng, minh bạch mà còn phải ổn định và dễ hiểu để thí sinh có thể tự tin lựa chọn con đường phù hợp nhất cho mình.

Đề án đổi mới tuyển sinh từ năm 2027 là cơ hội để Bộ GD-ĐT xây dựng một hệ thống tuyển sinh đồng bộ với chương trình giáo dục phổ thông mới dựa trên những nguyên tắc cốt lõi: công bằng, minh bạch, đánh giá đúng năng lực, giảm áp lực thi cử nhưng không đánh đổi chất lượng.

Tuyển sinh đại học, nơi mở ra cánh cửa tương lai cho hàng trăm ngàn thí sinh mỗi năm, đòi hỏi sự ổn định trong quản lý. Sự thay đổi liên tục quy chế, thiếu lộ trình rõ ràng chỉ khiến cho kỳ tuyển sinh hằng năm trở thành một "canh bạc" mà phần rủi ro luôn nghiêng về phía thí sinh.