Cách Israel qua mặt đồng minh khi tập kích ban lãnh đạo Hamas ở Qatar

Khi Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) và tình báo nước này lên kế hoạch bí mật tập kích ban lãnh đạo chính trị Hamas ở Qatar tuần trước, họ đã chọn một phương án ra đòn chớp nhoáng nhất có thể, khiến đồng minh Mỹ cùng các nước Arab trong khu vực hoàn toàn bị bất ngờ và không có cơ hội ngăn chặn.

Khi tình báo Israel nắm được thông tin các lãnh đạo chính trị hàng đầu của Hamas sẽ nhóm họp trong một tòa nhà ở trung tâm thủ đô Doha hôm 9/9, họ quyết định tiến hành đòn tập kích chưa từng có vào "trái tim" của Qatar để thực hiện đòn hạ sát chưa từng có. Tuy nhiên, chiến dịch này đối mặt nhiều thách thức lớn cả về chính trị và kỹ thuật.

Để tập kích ban lãnh đạo Hamas ở Dohan, IDF buộc phải tung đòn tấn công mục tiêu trên lãnh thổ Qatar, một quốc gia có chủ quyền và là đồng minh thân cận của Mỹ ở khu vực. Nếu sử dụng các loại bom, tên lửa thông thường, tiêm kích Israel sẽ phải bay vào không phận các nước xung quanh Qatar, trong đó có Arab Saudi, quốc gia có hệ thống phòng không mạnh và nhiều lần phản đối các hoạt động quân sự của Tel Aviv ở Trung Đông.

Các chỉ huy IDF cuối cùng đã lựa chọn phương án triển khai tiêm kích phóng tên lửa đạn đạo tầm xa theo quỹ đạo cao từ Biển Đỏ, tránh xa không phận các nước Arab, khiến những quốc gia này và thậm chí cả chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump không hay biết gì cho tới khoảnh khắc cuối cùng.

Các chiến đấu cơ Israel, gồm 8 chiếc F-15 và 4 tiêm kích tàng hình F-35, được lệnh bay tới Biển Đỏ, nằm đối diện với Qatar qua lãnh thổ Arab Saudi. Từ đây, một số tiêm kích phóng tên lửa đạn đạo theo quỹ đạo rất cao, bay qua lãnh thổ Arab Saudi, hướng đến mục tiêu ở thủ đô Doha, Qatar, cách đó khoảng 1.500 km.

Israel chưa tiết lộ về loại vũ khí được sử dụng trong cuộc tập kích, nhưng tài liệu tình báo Mỹ bị rò rỉ vào năm 2024 cho thấy IDF sở hữu một số tên lửa đạn đạo phóng từ tiêm kích. Các báo cáo đề cập đến hai loại tên lửa là "Golden Horizon" và hệ thống ISO2, hay "Rocks", được bố trí tại căn cứ không quân Hatzerim ở sa mạc Negev cùng với loạt tiêm kích F-15. Thông số của những tên lửa đạn đạo này chưa từng được công bố.

Diễn biến cuộc tấn công được phác họa dựa trên các cuộc phỏng vấn với nhiều quan chức cấp cao Mỹ nắm thông tin về chiến dịch. Theo họ, mãi đến vài phút trước khi tiêm kích khai hỏa, Israel mới thông báo cho quân đội Mỹ về việc họ đang tiến hành một cuộc tập kích chống lại Hamas.

Ban đầu, Israel không cung cấp cho phía Mỹ thông tin chính xác về mục tiêu. Tuy nhiên, các vệ tinh chuyên theo dõi dấu vết hồng ngoại của Mỹ, đã thu được hình ảnh về vụ phóng và quỹ đạo tên lửa, xác nhận Doha là mục tiêu. Song, thời gian không đủ để chính quyền Trump có bất kỳ động thái can thiệp nào.

"Thông báo được đưa ra quá gần thời điểm họ thực sự phóng tên lửa, đến mức không thể đảo ngược hay dừng lệnh phóng", một quan chức quốc phòng cấp cao Mỹ cho biết, mô tả chiến dịch của Israel là "hoàn toàn nằm ngoài sức tưởng tượng".

Theo giới chức Mỹ, Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ (CENTCOM) đã thông báo cho tướng Dan Caine, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân và ông sau đó báo cáo lại với Nhà Trắng về cuộc tập kích của Israel.

Nhận được thông tin, Tổng thống Trump chỉ đạo đặc phái viên Steve Witkoff lập tức cảnh báo Qatar, nhưng mọi chuyện đã quá muộn. Qatar cho biết họ chỉ nhận được cảnh báo 10 phút sau khi tên lửa bắn trúng mục tiêu ở Doha.

"Việc đơn phương tập kích Qatar, một đất nước có chủ quyền và là đồng minh thân cận với Mỹ, đang làm việc rất chăm chỉ và dũng cảm chấp nhận rủi ro cùng với chúng ta để đóng vai trò trung gian hòa bình, không giúp ích gì cho mục tiêu của Israel hay Mỹ", ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social sau cuộc tấn công.

Theo giới quan sát, các chi tiết về đòn tập kích cho thấy mức độ vượt trội về quân sự của Israel trong khu vực, cũng như khả năng triển khai những cuộc tập kích ở khoảng cách lớn với độ chính xác cao.

Bằng cách bố trí tiêm kích ở Biển Đỏ và phóng tên lửa đạn đạo vào không gian thay vì nhắm thẳng mục tiêu, Israel đã tránh được các cáo buộc vi phạm không phận Arab Saudi khi tiến hành cuộc tấn công. Giới chức Arab Saudi sau đó lên án cuộc tập kích nhưng không công khai đề cập đến việc Israel phóng tên lửa bay qua lãnh thổ của họ.

Tên lửa Israel lao vào tầng giữa của tòa nhà, khiến khu vực này cùng với phía bên trái tầng trệt bị hư hại, song cấu trúc công trình vẫn đứng vững, những phần khác gần như không bị ảnh hưởng, cho thấy đây là đòn tấn công có độ chính xác cao, sử dụng đầu đạn nhỏ.

Tuy nhiên, Tel Aviv dường như đã không tính toán được rằng vào thời điểm tiêm kích của họ khai hỏa, các lãnh đạo Hamas đã rời phòng họp, sang một tòa nhà khác để cầu nguyện, bỏ quên chiếc điện thoại trên bàn. Đây là chiếc điện thoại mà tình báo Israel đã theo dõi để xác định vị trí của các lãnh đạo Hamas.

Các quan chức Arab am hiểu sự việc cho biết ban lãnh đạo Hamas, trong đó có phó thủ lĩnh Khalil Al-Hayya, đã thoát chết trong vụ tập kích. Dù vậy, tên lửa Israel đã giết chết con trai của phó thủ lĩnh Hamas Khalil al-Hayya cùng 4 người khác có liên quan đến nhóm và một thành viên lực lượng an ninh Qatar.

Một số quan chức Israel sau đó ngầm thừa nhận đòn tập kích có thể đã không hạ được tất cả những mục tiêu họ nhắm đến.

Trong cuộc họp tuần trước tại Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc ở New York, Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al-Thani cáo buộc Israel "đã vượt qua mọi ranh giới, mọi giới hạn" khi phát động chiến dịch tập kích. "Làm sao chúng tôi có thể đón tiếp đại diện Israel khi họ thực hiện một cuộc tấn công như vậy?" ông nói, đề cập đến vai trò trung gian của Qatar đối với các cuộc đàm phán hòa bình giữa Hamas và Israel.

Hội đồng Bảo an hôm 11/9 lên án cuộc tấn công, nhưng không đề cập đến Israel trong tuyên bố được tất cả 15 thành viên đồng thuận.

Truyền thông Mỹ đưa tin Tổng thống Trump đã có một cuộc gọi gay gắt với Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vào ngày xảy ra cuộc tập kích, thể hiện nỗi thất vọng sâu sắc vì Mỹ hoàn toàn bị Israel qua mặt. Theo lời các quan chức, ông Trump cho rằng cuộc tấn công là hành động "không khôn ngoan" và bày tỏ tức giận vì ông biết được thông tin từ quân đội Mỹ chứ không phải từ Israel.

Thủ tướng Netanyahu giải thích với Tổng thống Mỹ rằng ông chỉ có một khoảng thời gian rất ngắn để tiến hành cuộc tấn công và phải nhanh chóng chớp thời cơ. Trong cuộc gọi tiếp theo ít căng thẳng hơn, Tổng thống Trump hỏi liệu đòn tập kích có thành công hay không, Thủ tướng Netanyahu nói rằng ông không biết. Qatar là nơi đóng quân của hàng nghìn lính Mỹ, nhiều người đang đồn trú tại căn cứ không quân Al Udeid ở ngoại ô thủ đô Doha, cách tòa nhà bị tập kích khoảng 30 km.

Đòn tập kích được cho là đã làm suy yếu đáng kể những nỗ lực xây dựng quan hệ ngoại giao kéo dài nhiều năm giữa Israel với các quốc gia Vùng Vịnh, đồng thời làm dấy lên ngoài nghi về "chiếc ô an ninh" của Mỹ với những cường quốc dầu mỏ này.

"Cuộc tập kích gây tổn hại danh tiếng của Israel trên toàn cầu và tại Vùng Vịnh, nó làm tăng thêm nỗi sợ hãi mà chúng ta đã thấy ở các quốc gia Arab về tham vọng của Israel", Ofer Guterman, chuyên gia cấp cao tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia ở Tel Aviv, nhận xét.

Các lãnh đạo Arab đã bày tỏ phẫn nộ và lên kế hoạch gặp mặt sớm tại Doha để đưa ra một phản ứng nhất quán. Giới chức Israel cho biết họ vẫn để ngỏ khả năng đàm phán với Hamas về việc chấm dứt giao tranh ở Gaza, song theo giới phân tích, chiến dịch vừa qua đã làm tổn hại nghiêm trọng vị thế của Tel Aviv.

Mặt khác, một số quan chức Trung Đông cho hay cuộc tấn công còn tiềm ẩn nguy cơ cản trở nỗ lực của Mỹ nhằm xây dựng một hệ thống phòng không khu vực có Israel và các quốc gia Arab tham gia nhằm chống lại Iran. Vào thời điểm cuộc tập kích diễn ra, lính Mỹ đang tiến hành tập trận ở Ai Cập với Qatar, Arab Saudi và những đối tác khu vực khác.

Vũ Hoàng (Theo WSJ, AFP, Reuters)