Bót Catinat: Từ lịch sử đau thương có thể thành điểm du lịch

Bót Catinat (nay là trụ sở Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM) là chứng tích hiếm hoi thời kháng chiến chống Pháp, nay có thể được khai thác làm du lịch.

Sáng 19-9, hội thảo khoa học Di tích lịch sử Bót Catinat diễn ra tại Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM. 

Sở tiếp nhận các tham luận, ý kiến làm cơ sở lập hồ sơ khoa học để đề nghị xếp hạng di tích của công trình đặt ở vị trí "đất vàng" số 164 Đồng Khởi, quận 1 (cũ) nay là phường Sài Gòn, TP.HCM.

Những ký ức không thể nào kể xiết

Ông Lê Văn Ngay nói năm nay ông 93 tuổi, may mắn đầu óc vẫn minh mẫn, ngày ngày chơi cờ tướng, đọc báo Tuổi Trẻ. Những chuyện sướng khổ trong đời ông vẫn nhớ rõ. 

Ông theo kháng chiến vì được một người anh khuyến khích. Ông ở Đại đội 19, bị những kẻ phản bội chỉ điểm nên bị theo dõi và bắt giam tại Bót Catinat vào năm 1954.

Ông Ngay kể: "Bây giờ nói để các anh chị cảm thông thôi, chứ ai từng bị bắt và tra tấn mới hiểu được cái đau đớn ghê gớm ấy. Thà chiến đấu ở mặt trận bằng súng hay lấy thân mình lấp lỗ châu mai, chứ ở đây thân xác mình chúng đánh mình không thiếu chỗ nào".

Chuyện tra tấn không thể nào kể xiết. Bản thân ông Ngay bị tra tấn gần chết, được chữa trị rồi đưa quay lại Bót Catinat. Ông bị đưa ra tòa án binh, xử 20 năm tù ở Côn Đảo nhưng nhờ Hiệp định Genève nên được trao trả lại miền Bắc.

Một nhân chứng khác là bà Trần Thị Minh Sơn, năm nay 92 tuổi. Bà còn minh mẫn nhưng sức khỏe yếu. Bà bị bắt đến 3 lần, lần đầu vào năm 1955 khi tham gia biểu tình. Chuyện ở tù gian khổ, bà không kể lại nhiều, nhưng khẳng định thời đó tinh thần đấu tranh của những người tù, đặc biệt là tù nhân nữ, rất quyết liệt.

Bót Catinat sẽ là địa chỉ văn hóa, du lịch mới?

Bà Lê Tú Cẩm, nguyên Phó giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM, Chủ tịch Hội Di sản văn hóa TP.HCM, nhận định ở thời đại mới, khuôn viên 3.500m² của sở hiện nay nếu phát triển thương mại có thể mang lại lợi nhuận ròng trên 4.000 tỉ đồng, chưa kể doanh thu cho thuê hằng năm trên 300 tỉ đồng.

Bà nói: "Chúng ta giữ được giá trị lịch sử và cần làm thêm được giá trị kinh tế. Khi Bót Catinat được công nhận di tích rồi, làm thế nào để giải bài toán làm kinh tế". 

Để làm được như vậy, bà đề xuất công nhận nhà 164 Đồng Khởi là di tích lịch sử - văn hóa; sớm lập dự án trùng tu, phục dựng; lập bộ máy quản lý tâm huyết, sáng tạo, hướng đến công chúng. Khi đó, di tích có thể trở thành điểm văn hóa, lớp học lịch sử, sản phẩm du lịch.

Thời nay di sản "đẻ" ra tiền nếu biết cách làm. Bà Cẩm lấy ví dụ nguồn thu của Bảo tàng Chứng tích chiến tranh (TP.HCM) hay Nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội) là những nơi khai thác thương mại tốt từ di tích, có thể tự chủ tài chính.

"Mong anh linh các chiến sĩ đã hy sinh nơi đây dìu dắt thế hệ hôm nay đi đúng con đường. Mong TP.HCM sớm có một địa chỉ văn hóa, nghệ thuật, giáo dục, du lịch mới" - bà Cẩm tổng kết.