Bộ trưởng duy nhất được Chủ tịch Hồ Chí Minh trao quyền ký Sắc lệnh

Giữ cương vị Bộ trưởng Bộ Nội vụ đầu tiên từ ngày 28/8/1945 đến ngày 2/3/1946, ông Võ Nguyên Giáp được Chủ tịch Hồ Chí Minh trao quyền ký nhiều Sắc lệnh quan trọng.

Theo sách Bộ Nội vụ 65 năm xây dựng và phát triển (1945-2010), sau khi lãnh đạo nhân dân phát động cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám thành công, ngày 28/8/1945, Ủy ban dân tộc giải phóng Việt Nam thành Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp trên chiếc xe đến Quảng trường Ba Đình, ngày 2/9/1945. Ảnh: Võ An Ninh. Nguồn: TTLTQGIII.

Vị Bộ trưởng trực tiếp giúp Chủ tịch Hồ Chí Minh các công việc

Trong cơ cấu Chính phủ lâm thời có 13 bộ, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông Võ Nguyên Giáp (khi đó 34 tuổi, có bằng cử nhân luật, từng dạy học, làm báo và hoạt động cách mạng bí mật, tổ chức lực lượng) được cử làm Bộ trưởng Bộ Nội vụ. Ngoài chức vụ chính quyền, ông Võ Nguyên Giáp còn làm Bí thư Đảng đoàn Chính phủ, đặc trách công tác quân sự, trực tiếp giúp Chủ tịch Hồ Chí Minh các công việc.

Là người đứng đầu Bộ Nội vụ - cơ quan quan trọng hàng đầu trong các Bộ của Chính phủ lâm thời, ông Võ Nguyên Giáp giữ trọng trách lớn nhất đối với bốn chức năng chính yếu của Bộ Nội vụ: tổ chức, xây dựng và củng cố hệ thống chính quyền cách mạng; đảm bảo an ninh, chính trị, trật tự trị an; đảm nhiệm một phần chức năng của Chủ tịch phủ; theo dõi và điều hành công tác nội trị, pháp chế, hành chính công và điều phối hoạt động của các bộ khác.

Ngay sau khi nhận trọng trách, ông Võ Nguyên Giáp đã bắt tay ngay vào những nhiệm vụ trọng yếu của quốc gia. Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh trịnh trọng đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Võ Nguyên Giáp đã có bài diễn văn quan trọng nêu rõ tầm vóc lịch sử của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Bài diễn văn cũng nêu lên những chính sách cấp tiến của Chính phủ cách mạng lâm thời đó là: thi hành chính sách thống nhất và đoàn kết, xây dựng Quân đội quốc gia đủ mạnh mẽ để bảo vệ nền độc lập, bãi bỏ thuế thân, thuế chợ, nâng đỡ kinh tế tư nhân, xây dựng nền tài chính quốc gia, ban hành lệnh bắt buộc học chữ quốc ngữ để chống nạn mù chữ triệt để, không để cho nạn chết đói trở lại tàn sát đồng bào...

Sau lễ Độc lập 2/9/1945, Việt Nam đã trở thành nước tự do, độc lập nhưng chưa có Quốc hội, chưa có Hiến pháp, luật... nên Chính phủ lâm thời đã triển khai ban hành Sắc lệnh - văn bản do người đứng đầu nhà nước ban hành, quy định những điều quan trọng, có giá trị như một văn bản pháp luật - để thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm của đất nước. Ông Võ Nguyên Giáp là Bộ trưởng duy nhất được Chủ tịch Chính phủ lâm thời trao quyền ký nhiều Sắc lệnh quan trọng: từ thiết quân luật, xóa mù chữ, đến xây dựng chính quyền, cải cách công vụ…

Phiên họp đầu tiên của chính phủ lâm thời ngày 3/9/1945. Nguồn: VOV.

Những Sắc lệnh do Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp ký ban hành

Theo sách Bảo vật quốc gia: Tập sắc lệnh của Chủ tịch Chính phủ Lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa 1945 - 1946, trong 6 tháng giữ cương vị Bộ trưởng Bộ Nội vụ đầu tiên, ông Võ Nguyên Giáp đã ký khoảng 30 Sắc lệnh quan trọng ban bố những vấn đề về tổ chức chính quyền, an ninh, nội trị của đất nước.

Đầu tiên phải kể đến là Sắc lệnh số 01-SL ngày 30/8/1945 cử ông Hoàng Minh Giám làm Đổng lý Văn phòng Bộ Nội vụ - Sắc lệnh sớm nhất về bổ nhiệm nhân sự cho các bộ, ngành. Đây cũng là sắc lệnh đầu tiên của Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp (chỉ sau 02 ngày nhận nhiệm vụ), cũng là sắc lệnh đầu tiên của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Sau Sắc lệnh này là Sắc lệnh số 32-SL ngày 13/9/1945 bãi bỏ hai ngạch quan hành chính và quan tư pháp của chế độ cũ và Sắc lệnh số 33-SL ngày 13/9/1945 cử bác sĩ Hoàng Tích Trí giữ chức Thứ trưởng Bộ Y tế…

Sắc lệnh số 03-SL ngày 01/9/1945 Thiết quân luật tại Hà Nội. Nguồn: TTLTQGIII.

Thứ hai là Sắc lệnh số 03-SL ngày 01/9/1945 Thiết quân luật tại Hà Nội - Sắc lệnh đầu tiên về an ninh trật tự. Sắc lệnh nhằm đảm bảo an toàn cho ngày trọng đại của đất nước trong ngày 02/9/1945. Sau Sắc lệnh này là Sắc lệnh số 06-SL ngày 05/9/1945 cấm nhân dân Việt Nam không được đăng lính, bán thực phẩm, dẫn đường, liên lạc, làm tay sai cho quân đội Pháp.

Thứ ba là Sắc lệnh số 08-SL ngày 05/9/1945 về giải tán “Đại Việt Quốc gia xã hội Đảng” và “Đại Việt Quốc dân Đảng” - Sắc lệnh đầu tiên về nội trị.

Thứ tư là Sắc lệnh số 04-SL ngày 04/9/1945 lập tại Hà Nội và các tỉnh trong nước một Quỹ độc lập. Đây là cách Chính phủ lâm thời dựa vào Nhân dân để khắc phục tình trạng trống rỗng tài chính.

Thứ năm là Sắc lệnh số 07-SL ngày 05/9/1945 cho phép tự do buôn bán và chuyên chở thóc gạo trên toàn hạt Bắc Bộ. Sắc lệnh được ban hành để giải quyết tình hình kinh tế quốc gia, cụ thể là vấn đề lương thực.

Thứ sáu là Sắc lệnh số 11-SL ngày 07/9/1945 quy định về chế độ thuế khóa, bãi bỏ thuế thân - một thứ thuế vô lý, trái ngược với tinh thần chính thể dân chủ cộng hòa.

Thứ bảy là Sắc lệnh số 05-SL ngày 05/9/1945 bãi bỏ cờ Quẻ ly và ấn định Quốc kỳ Việt Nam.

Thứ tám là Sắc lệnh số 14-SL ngày 08/9/1945 ấn định thời hạn và thể lệ cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc dân Đại hội. Sắc lệnh này đặt nền móng và mở đầu cho các sắc lệnh (khoảng 10 sắc lệnh) về cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên ở Việt Nam.

Thứ chín là Sắc lệnh số 17-SL đặt ra một Bình dân học vụ trong toàn cõi Việt Nam - Sắc lệnh đầu tiên về giáo dục. Sau đó là Sắc lệnh số 19-SL thiết lập những lớp học bình dân, học buổi tối cho nông dân và thợ thuyền; Sắc lệnh số 20-SL bắt buộc học chữ Quốc ngữ không mất tiền đối với tất cả mọi người.

Thứ mười là Sắc lệnh số 35-SL ngày 20/9/1945 - Sắc lệnh đầu tiên về văn hóa. Sắc lệnh quy định “Đền chùa, lăng tẩm, nhà thờ, tất cả các nơi có tính cách tôn giáo, bất cứ tôn giáo nào, nhân dân đều phải tôn trọng không được xâm phạm”.

Ngoài những lĩnh vực trên, Bộ trưởng Võ Nguyên Giáp còn ký nhiều sắc lệnh quyết định những lĩnh vực quan trọng khác của Chính phủ như: Sắc lệnh số 53-SL quy định về Quốc tịch Việt Nam; Sắc lệnh số 13-SL ngày 08/9/1945 sáp nhập Trường Viễn đông Bác Cổ, các nhà bảo tàng, thư viện công, các học viện vào Bộ Quốc gia Giáo dục…

Như vậy, chỉ trong nhiệm kỳ 188 ngày giữ chức Bộ trưởng Bộ Nội vụ Chính phủ lâm thời, ông Võ Nguyễn Giáp đã có những đóng góp lớn trong việc tham mưu cho Chính phủ trên nhiều lĩnh vực chính trị - xã hội, kinh tế - văn hóa, đồng thời ban hành những sắc lệnh đầu tiên của nền dân chủ cộng hòa, tạo nền hành chính - pháp lý đầu tiên cho nhà nước mới.