Cha mẹ có nên nổi nóng với con?

Shichida Makoto là nhà giáo dục nổi tiếng người Nhật Bản, các học thuyết của ông về giáo dục nhân cách cho trẻ em được tán đồng trong suốt hàng chục năm qua. Trong cuốn sách này, ông đề cao vai trò của người cha tới việc hình thành tính cách của con trẻ. Theo tác giả "thiên chức" làm cha cũng cần phải học tập, trải qua quá trình thực hành và điều chỉnh một cách hài hòa.

Khi trẻ làm sai, cha mẹ cần tỏ thái độ nghiêm khắc để con nhận ra lỗi của mình. Ảnh minh họa: M&C.

Trẻ con có những lúc thích chạy vòng quanh trong nhà. Cha mẹ thường sẽ phàn nàn việc đó gây ồn ào và bảo trẻ dừng lại. Tuy nhiên, trong giai đoạn trẻ đang phát triển, cơ thể con tràn năng lượng nên việc con thích chạy quanh nhà là một điều tất yếu, có thể nói căn nhà lúc nào cũng bừa bộn như công trường.

Nói cách khác, công trường đang thi công đương nhiên rất ồn ào, nhưng đến khi công trình hoàn thành thì mọi thứ sẽ chìm vào yên tĩnh… Bởi vậy, nếu trẻ chạy quanh nhà thì cha mẹ cũng chưa cần phải la mắng trẻ.

Ngược lại, cha mẹ chỉ nên la mắng trong trường hợp trẻ chạy nhảy và làm phiền khiến những người xung quanh không làm việc được. Cha mẹ nên xác định rõ từ trước, là nên trách mắng khi trẻ gây ra những việc như thế nào. Nếu cha mẹ trách mắng dựa trên những nguyên tắc đó, trẻ sẽ hiểu được mình bị trách mắng vì điều gì. Làm như vậy trẻ sẽ tự kiểm điểm được bản thân và dần ghi nhớ những gì không được làm.

Khi lập ra những quy tắc, cả cha mẹ và con cái nên cùng trò chuyện, trao đổi với nhau. Khi đó, mọi người phải tôn trọng những điều được đặt ra trong “Bản quy tắc trong gia đình” này. Hãy làm những quy tắc cụ thể , có ba điều mà tôi lúc nào cũng nhấn mạnh:

1. Không được làm người khác tổn thương (cả thể chất lẫn tinh thần).

2. Không được gây phiền toái cho người khác.

3. Phải tự chịu trách nhiệm cho những việc mình làm.

Khi trẻ con có những hành động đi ngược ba điều này, cha mẹ hãy tỏ thái độ cứng rắn và trách mắng nghiêm khắc để trẻ nhận ra rằng: “Ôi, khiến cha mẹ nổi giận rất đáng sợ!”.

Thật khó tin nhưng số trẻ chưa hề bị cha mẹ trách mắng lần nào đang tăng dần lên. Ở một số con phố nhộn nhịp có một thầy bói nổi tiếng với giới trẻ. Nghe nói rằng vị thầy bói này được yêu thích vì ông ấy mắng cả những vị khách hàng của mình. Tôi ngạc nhiên nghĩ “Thật à?”, còn những vị khách chưa bị ai mắng bao giờ thì khi bị mắng lại rất vui vẻ.

Với trẻ nhỏ, khi chúng làm điều gì sai, chúng rất muốn được người lớn nhắc nhở. Vậy nên nếu không bị trách mắng thì trẻ sẽ có cảm giác hụt hẫng. Sau đó trẻ sẽ dần tưởng rằng chúng luôn đúng.

Dù “ích kỷ, xấu tính, nói dối và chống đối” là những điều không được làm, nhưng giờ tôi muốn bổ sung thêm rằng, trong số những điều này, cha mẹ nên lưu ý về cách xử lý khi con nói dối. Khi cha mẹ phát hiện trẻ nói dối thì nên xử lý như thế nào?

Nếu bạn nghĩ rằng: “Vì trẻ nói dối là việc làm không tốt nên cha mẹ có thể nghiêm khắc trách mắng” thì bạn đã quá vội vàng. Trong phần lớn trường hợp, cha mẹ phát hiện ra ngay khi con nói dối, nhưng cũng có khi cha mẹ không nhận ra con mình đang nói dối.

Trong trường hợp đó, việc cha mẹ nghiêm khắc trách mắng: “Không được nói dối!”, sẽ chỉ gây tác dụng ngược. Nghiêm khắc như vậy khiến trẻ ngày càng nói dối nhiều hơn. Những người xung quanh sẽ nhìn nhận trẻ là: “Đứa trẻ này rất hay nói dối” và dần trẻ sẽ giỏi nói dối hơn.

Theo tôi, cha mẹ nên nói về hậu quả của việc nói dối với con, rồi bỏ qua chuyện đó. Thêm vào đó, hãy khuyến khích con bằng những câu nói: “Con rất trung thực!”, “Con thật ngoan!”.

Nói dối và thành thật là hai mặt của đồng xu, nếu cha mẹ nhấn mạnh vào sự thành thật thì con sẽ không nói dối. Chính vì vậy, nếu bạn cứ khăng khăng trách mắng: “Con chỉ toàn nói dối!”, khi trẻ nói dối, trẻ sẽ thành đứa trẻ nói dối thực sự. Khi cha mẹ ứng xử như vậy, không khác gì cha mẹ đang dạy trẻ nói dối.