Đặc điểm của người có tuổi thơ khó khăn

Kiên cường

"Những gì không giết được bạn sẽ khiến bạn mạnh mẽ hơn. Điều này đặc biệt đúng với những người phải đối mặt nghịch cảnh từ sớm", Ann Masten, giáo sư tại Viện Phát triển Trẻ em thuộc Đại học Minnesota (Mỹ), nói.

Theo bà, sức bền được hình thành khi con người vượt qua khó khăn và học cách phục hồi. Đặc điểm này giúp họ giữ bình tĩnh trước thử thách, biết thích nghi, tìm giải pháp và tiếp tục tiến lên, trở thành chỗ dựa trong lúc gian nan.

Một nghiên cứu kéo dài 40 năm của nhà tâm lý học Emmy Werner, Đại học California Davis (Mỹ), cho thấy khoảng 1/3 trẻ em lớn lên trong hoàn cảnh rủi ro cao vẫn trở thành người lớn tự tin, có năng lực.

Giàu lòng trắc ẩn

Trải qua gian khổ giúp con người thấu hiểu cảm giác khó khăn, từ đó đồng cảm hơn với người khác. Họ dễ đặt mình vào vị trí đối diện, cảm nhận nỗi đau hay thử thách mà không cần nhiều lời. Đặc điểm này khiến họ trở thành chỗ dựa để bạn bè tìm đến khi cần lắng nghe và thấu hiểu.

Lòng trắc ẩn không chỉ là thương hại, mà là sự kết nối ở mức độ con người, giúp xây dựng quan hệ cá nhân và nghề nghiệp bền chặt, chân thực.

Nghiên cứu của Đại học Cambridge (Anh) cho thấy những người từng chịu nghịch cảnh tuổi thơ có xu hướng phát triển khả năng thấu cảm cao hơn. Khảo sát của Hiệp hội Tâm lý học Mỹ ghi nhận hơn 60% người trưởng thành từng trải qua sang chấn tuổi thơ cho biết họ dễ đồng cảm với khó khăn của người khác.

Tính độc lập

Giáo sư Robert Brooks, Đại học Harvard Medical (Mỹ), cho rằng việc trẻ phải tự lực từ sớm nuôi dưỡng tinh thần độc lập mạnh mẽ. Đặc điểm này giúp họ tự quyết định, không dễ chùn bước dưới áp lực và tự tin mở đường mà không cần sự công nhận thường xuyên.

Tuy nhiên, độc lập cũng có thể trở thành gánh nặng khi khiến họ khó nhận giúp đỡ ngay cả lúc cần.

Theo nghiên cứu của Ann S. Masten, giáo sư tại Viện Phát triển Trẻ em, Đại học Minnesota (Mỹ), trẻ dù đối mặt nghịch cảnh nhưng có khả năng điều tiết cảm xúc, xây dựng quan hệ gắn bó an toàn và rèn kỹ năng giải quyết vấn đề vẫn duy trì tốt năng lực học tập và hòa nhập xã hội.

Trực giác nhạy bén

Tuổi thơ khó khăn thường buộc con người chú ý đến chi tiết mà người khác bỏ qua, từ đó hình thành trực giác nhạy bén như một giác quan thứ sáu. Nhờ khả năng đọc tình huống và con người, họ tin vào linh cảm, thường đưa ra quyết định chính xác và tránh được nhiều rủi ro.

Trực giác này giống như một "radar nội tại", giúp họ đi đúng hướng và chuẩn bị trước cho những kịch bản có thể xảy ra.

Tiến sĩ Daniel Kahneman, giáo sư tâm lý học tại Đại học Princeton (Mỹ), cho rằng bộ não có hai hệ thống xử lý thông tin, một nhanh mang tính trực giác, một chậm thiên về lý trí. Sự kết hợp này giúp con người ra quyết định hiệu quả trong tình huống phức tạp.

Báo cáo năm 2016 của Hiệp hội Tâm lý học Mỹ ghi nhận hơn 70% người trưởng thành từng dựa vào trực giác để đưa ra lựa chọn quan trọng, từ sự nghiệp đến quan hệ cá nhân, và phần lớn đánh giá đó là quyết định đúng.

Trách nhiệm quá mức

Khi tuổi thơ gắn liền với việc chăm sóc bản thân hoặc người khác, con người thường phát triển ý thức trách nhiệm mạnh, sẵn sàng đảm nhận và đôi khi gánh nhiều hơn phần của mình.

Nghiên cứu của Tiến sĩ Vincent Felitti, đồng sáng lập Nghiên cứu về trải nghiệm bất lợi thời thơ ấu (ACE Study) thuộc Tổ chức Y tế Kaiser Permanente (Mỹ), cho thấy nghịch cảnh thuở nhỏ có thể hình thành cảm giác trách nhiệm cao khi trưởng thành. Những người này thường đặt nhu cầu của người khác lên trước bản thân, trở thành chỗ dựa trong gia đình hoặc tập thể.

Tuy nhiên, gánh nặng trách nhiệm dễ dẫn đến kiệt sức. Họ khó buông lỏng, luôn cảm thấy phải làm điều gì đó có ích. Báo cáo năm 2021 của Tổ chức Y tế Thế giới ghi nhận 43% người lao động toàn cầu trải qua căng thẳng mạn tính do áp lực công việc và nghĩa vụ xã hội. Các chuyên gia nhấn mạnh cân bằng giữa trách nhiệm và tự chăm sóc là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe tinh thần lâu dài.

Suy nghĩ nhiều

Tuổi thơ nhiều thử thách dễ khiến con người hình thành thói quen suy nghĩ quá mức. Họ phân tích tình huống từ nhiều góc độ, cố gắng dự đoán kết quả và tránh rủi ro. Khả năng này hữu ích trong việc ra quyết định, nhưng nếu lạm dụng có thể dẫn đến căng thẳng và lo âu. Vòng lặp phân tích kéo dài khiến họ khó hành động hoặc tiến lên.

Tiến sĩ Susan Nolen-Hoeksema, nhà tâm lý học tại Đại học Yale (Mỹ), cho rằng suy nghĩ lặp đi lặp lại thường bắt nguồn từ nhu cầu tự bảo vệ nhưng dễ trở thành gánh nặng. Các chuyên gia khuyến nghị thực hành chánh niệm và tin tưởng trực giác để giảm áp lực, từ đó đưa ra quyết định rõ ràng và tự tin hơn.

Ngọc Ngân (Theo Yahoo Life)