Cách chữa trầm cảm theo mùa

PGS.TS Nguyễn Phương Hoa đã chia sẻ những kiến thức dễ tiếp cận về sức khỏe tinh thần để giúp người trầm cảm và những ai đang bất lực khi hỗ trợ người thân vượt qua khủng hoảng. Cuốn sách giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về nội tâm người mắc trầm cảm để đồng hành cùng họ một cách thấu cảm và hiệu quả kể cả khi không có chuyên gia bên cạnh.

Hiện tượng trầm cảm theo mùa (Seasonal Affective Disorder - SAD) thường xảy ra vào mùa thu đông khi thời tiết lạnh và thiếu ánh sáng mặt trời. Câu chuyện bắt đầu vào những năm 1980, khi bác sĩ Norman Rosenthal chuyển từ Nam Phi đến Mỹ và nhận thấy rằng ông cảm thấy uể oải hơn vào mùa đông, nhưng trở lại bình thường khi mùa xuân đến.

Trong quá trình nghiên cứu tại Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), ông đã hợp tác với Al Lewy - người nghiên cứu về melatonin, và Tom Wehr - người nghiên cứu về tác động của ánh sáng đối với nhịp sinh học. Họ phát hiện ra rằng ánh sáng mạnh có thể giúp điều trị trầm cảm theo mùa, một dạng trầm cảm nặng tái phát theo mùa, thường xuất hiện vào mùa thu và kéo dài đến hết mùa đông.

Năm 1987, trầm cảm theo mùa (SAD) được chính thức đưa vào Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê các Rối loạn Tâm thần (DSM-5). Theo tiêu chí chẩn đoán, người mắc SAD sẽ có triệu chứng trầm cảm theo chu kỳ mùa trong ít nhất hai năm, với các đợt trầm cảm nhiều hơn các giai đoạn không bị trầm cảm.

Triệu chứng phổ biến là tâm trạng buồn, thiếu năng lượng, và thường xảy ra vào mùa đông, mặc dù một số trường hợp hiếm gặp cũng xuất hiện vào mùa hè. Những người có nguy cơ cao nhất là phụ nữ, người trẻ, những người sống xa xích đạo và có tiền sử gia đình bị trầm cảm. Công cụ chẩn đoán phổ biến là bảng câu hỏi SPAQ (Seasonal Pattern Assessment Questionnaire), trong đó có các tiêu chí đánh giá mức độ ảnh hưởng của thời tiết đến tâm trạng và hành vi.

Hiện tượng trầm cảm theo mùa thường xảy ra vào mùa thu đông khi thời tiết lạnh và thiếu ánh sáng mặt trời. Ảnh: Canva.

Những nghiên cứu trước đây cho thấy ánh sáng có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh nhịp sinh học và cải thiện tâm trạng. Vì vậy, liệu pháp ánh sáng đã được phát triển và được xem là phương pháp hiệu quả trong điều trị trầm cảm liên quan đến mùa.

Ngoài ra, nhiều chuyên gia cũng khuyến nghị một số phương pháp giúp cải thiện tình trạng trầm cảm vào mùa đông: tiếp xúc với ánh sáng mặt trời nhiều hơn (dành thời gian ngoài trời, sử dụng đèn chiếu sáng đặc biệt), tập thể dục thường xuyên giúp cơ thể sản sinh endorphin, cải thiện tâm trạng, bổ sung Omega-3, Vitamin D để hỗ trợ chức năng thần kinh, dùng thuốc chống trầm cảm hoặc tham vấn tâm lý nếu cần.

Nếu bạn nghi ngờ con mình bị trầm cảm theo mùa, trước hết hãy đưa con đi khám bác sĩ để được chẩn đoán xác định. Bác sĩ có thể dùng một bảng câu hỏi đặc biệt để đánh giá tâm trạng theo mùa của con.

Tin tốt là dạng trầm cảm này có hướng xử lý khá rõ ràng. Bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp như liệu pháp ánh sáng - ngồi trước một đèn chuyên dụng sáng mạnh khoảng 30 phút mỗi sáng để bù ánh sáng mặt trời. Ngoài ra, con có thể cần bổ sung vitamin D, vì mùa đông ít nắng dễ gây thiếu vitamin D gây mệt mỏi. Thuốc chống trầm cảm liều thấp cũng có thể được cân nhắc trong mùa đông, tùy trường hợp cụ thể. Và đương nhiên, liệu pháp tâm lý luôn hữu ích để giúp con đối phó với những suy nghĩ tiêu cực trong giai đoạn này.

Về phía gia đình, nếu con ở cùng, bạn có thể hỗ trợ con bằng cách tạo môi trường sáng sủa, ấm áp: mở rèm cửa cho nhà cửa sáng hơn vào ban ngày, giữ nhà ấm áp và thoải mái. Khuyến khích con vận động thường xuyên, dù chỉ là tập luyện trong nhà hay đi bộ một chút ngoài trời khi có nắng. Nếu con ở xa, hãy cho con biết rằng bạn hiểu khó khăn của con trong mùa đông và luôn sẵn sàng ở bên.