Bóc trần đường dây gài bẫy người lao động nghèo: Quản lý lỏng lẻo, người dân lãnh đủ

Sau khi Báo Thanh Niên phanh phui đường dây tuyển dụng tạp vụ trá hình tại Store Kim Phát, câu chuyện không dừng lại ở hàng loạt vi phạm mà phơi bày sự bỏ ngỏ của công tác hậu kiểm và lỗ hổng lớn trong quản lý, giám sát hoạt động 'chiêu mộ nhân sự'.

SAI TỪ GỐC GIẤY PHÉP ĐẾN CHIÊU TRÒ BIẾN TƯỚNG

Theo luật sư (LS) Đặng Thị Thúy Huyền (Đoàn LS TP.HCM), Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH HPL và cộng sự, Nghị định 168/2025 (có hiệu lực từ ngày 1.7.2025) nêu rõ, doanh nghiệp, hộ kinh doanh (HKD) chỉ được hoạt động trong phạm vi ngành nghề đã đăng ký và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính trung thực của nội dung đăng ký. "Là HKD bán lẻ, thay vì hoạt động mua bán đúng chức năng, Store Kim Phát lại tổ chức tập trung nhiều người để đào tạo kỹ năng bán hàng, đầu tư kinh doanh. Điều này vi phạm quy định về điều kiện kinh doanh trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp", LS Huyền nhận định.

LS Huyền cho rằng Store Kim Phát vi phạm nghiêm trọng bộ luật Lao động khi thu tiền trái phép của người tìm việc, vì mọi hành vi yêu cầu nộp tiền để được nhận việc đều vi phạm pháp luật. Hành vi này có thể bị phạt 50 - 75 triệu đồng, đình chỉ hoạt động và hoàn trả lại tiền đã thu cho người lao động. Trên thực tế, Store Kim Phát đã sử dụng chiêu thức được lặp đi lặp lại với hàng chục lao động từ cách giả danh tuyển tạp vụ để tiếp cận, rồi dẫn đi vay, thu tiền. Lời hứa hẹn sau mua hàng sẽ được cấp tài khoản, trở thành nhân viên chính thức, lương 9 triệu đồng/tháng… song sự thật chẳng ai có hợp đồng lao động.

"Nghiêm trọng nhất là chuỗi hành vi tại Store Kim Phát đã hội đủ yếu tố cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Cụ thể, nhóm điều hành gồm người đứng tên hộ kinh doanh và các thành viên cốt cán đã phân vai chặt chẽ: người tuyển dụng, người phỏng vấn, người hướng dẫn, người thu tiền", LS Huyền nói. Toàn bộ quy trình "tuyển - vay - thu" diễn ra trơn tru, lặp lại nhiều lần, có tính hệ thống, cho thấy sự chuẩn bị kỹ lưỡng, gian dối có tổ chức với mục đích chiếm đoạt tài sản. Theo LS Huyền, hành vi này thể hiện lỗi cố ý trực tiếp. Các đối tượng biết rõ vi phạm pháp luật nhưng vẫn thực hiện để trục lợi.

Ngoài các hành vi trên, việc tuyển mạng lưới cộng tác viên, đào tạo, kinh doanh mô hình đội nhóm, hưởng hoa hồng theo tầng còn bị xem xét thêm tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp.

Cùng quan điểm, LS Võ Đan Mạch (Đoàn LS TP.HCM), Ủy viên Ban Thường vụ, Chánh văn phòng Hiệp hội Bán hàng đa cấp Việt Nam, cho rằng cần phân biệt rõ giữa hoạt động bán hàng đa cấp và HKD bán lẻ. LS Mạch phân tích, kinh doanh theo phương thức đa cấp là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, phải được Bộ Công thương cấp giấy phép hoạt động. Bán hàng đa cấp là hoạt động kinh doanh sử dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh, trong đó người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh của mình và của những người khác trong mạng lưới.

Về HKD bán lẻ, bản chất hoạt động là bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng để thu lợi nhuận từ chênh lệch giá. Quan hệ mua bán này kết thúc khi giao dịch hoàn tất và không được tổ chức mô hình giới thiệu, lôi kéo, hoa hồng hoặc phát triển mạng lưới người tham gia mua bán. Như vậy, với cách thức vận hành hiện tại, có thể nhận thấy HKD Store Kim Phát có dấu hiệu kinh doanh đa cấp trái phép.

LS Võ Đan Mạch cho biết: "Với tổng số tiền thu lợi bất chính ước tính lên đến hàng tỉ đồng, các cá nhân, tổ chức vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp theo điều 217a bộ luật Hình sự 2015 với mức phạt tiền lên tới 5 tỉ đồng hoặc phạt tù lên đến 5 năm. Đồng thời buộc hoàn trả toàn bộ số tiền đã chiếm đoạt cho các nạn nhân". Cũng theo LS Mạch, vụ việc tại Store Kim Phát là một điển hình mới về lợi dụng hình thức HKD bán lẻ để tránh kiểm soát pháp lý. Cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng, biến tướng trong kinh doanh.

Địa phương đang phối hợp công an xử lý

Sáng 22.10, một ngày sau khi công an vào kiểm tra, cổng căn nhà 120/57/53 đường 59 (P.An Hội Tây), nơi đăng ký HKD Store Kim Phát chỉ khép hờ, bên trong không nhộn nhịp như những ngày trước đó. Một số người trùm mặt kín mít, thập thò, ngó trước nhìn sau trước khi bưng các thùng giấy ra ngoài rồi khóa chặt cửa.

Hai ngày sau, các "cộng tác viên" bất ngờ được hẹn đến Store Kim Phát để tiếp tục làm việc. Nhưng khi họ đến, nơi này cửa đóng chặt, bên trong không có người. Các bài đăng tuyển tạp vụ trên trang Chotot.com và mạng xã hội lần lượt bị gỡ, số điện thoại và Zalo cũng không thể liên lạc. Ngày 29.10, bảng hiệu Store Kim Phát cũng biến mất.

Những lao động lớn tuổi đã sập bẫy đầu tư vài chục đến hàng trăm triệu đồng mua hàng, với hứa hẹn "đảm bảo công việc", "giúp sớm thu hồi vốn, đổi đời" nay một lần nữa rơi vào cảnh khốn khổ khi Store Kim Phát biến mất không tăm hơi. Điều còn lại với nhiều lao động nghèo không chỉ là những khoản nợ chồng chất, mà còn là niềm tin bị đánh cắp.

Liên quan câu hỏi trách nhiệm của địa phương khi để xảy ra tình trạng nhiều lao động nghèo "sập bẫy việc làm" trong thời gian qua, lãnh đạo UBND P.An Hội Tây chưa trả lời, song cho hay đang phối hợp công an phường xử lý. "Căn cứ kết quả xác minh ban đầu, cơ quan chức năng nhận thấy HKD Store Kim Phát có dấu hiệu của hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Đồng thời, đang làm rõ thêm các hành vi vi phạm pháp luật khác của HKD và các cá nhân liên quan. Công an P.An Hội Tây đang củng cố hồ sơ để xử lý theo quy định", đại diện UBND P.An Hội Tây thông tin.

Để siết chặt quản lý HKD nhỏ lẻ và ngăn chặn tình trạng biến tướng đa cấp trái phép, UBND P.An Hội Tây cho biết sẽ triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Trong đó, tập trung rà soát toàn bộ HKD trên địa bàn, phân loại theo nhóm ngành để thuận tiện cho công tác kiểm tra định kỳ; tăng cường kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện, xử lý kịp thời vi phạm. Đồng thời, kiến nghị cấp có thẩm quyền ban hành hướng dẫn thống nhất về quy trình kiểm tra, xử lý vi phạm; quy định cụ thể hơn về điều kiện đăng ký, thành lập HKD nhằm tăng tính ràng buộc, bảo đảm công tác quản lý nhà nước được thực hiện đồng bộ, hiệu quả.

Sở Nội vụ TP.HCM đánh giá, lợi dụng sự thiếu thông tin và nhu cầu tìm việc của người dân ngày càng lớn, các nhóm đối tượng đã đăng tải các thông tin tuyển dụng gian dối trên các nền tảng mạng xã hội, website. Thời gian qua, Sở có văn bản gửi Công an TP.HCM nhằm triển khai các biện pháp nghiệp vụ đấu tranh, ngăn chặn thông tin về việc làm không đáng tin cậy trên các nền tảng mạng xã hội.

Để chuẩn hóa quy trình đăng tin tuyển dụng, tránh tình trạng giả mạo, lừa đảo, Sở Nội vụ đề xuất các đơn vị chức năng nghiên cứu áp dụng công nghệ, hệ thống số hóa giúp quản lý, giám sát hiệu quả các bài đăng về việc làm. Đồng thời, các cơ quan quản lý có thể phối hợp các nền tảng đăng tin tuyển dụng kiểm duyệt, yêu cầu xác thực giấy phép kinh doanh, thông tin chủ hộ, địa chỉ hợp pháp trước khi duyệt bài. Bên cạnh đó, xây dựng hệ thống phản hồi từ người lao động để đánh giá mức độ tin cậy, minh bạch.