Xâm nhập 'cỗ máy' biến người tìm việc thành con nợ

Trong vai người lao động nghèo tìm việc làm, PV Thanh Niên đã thâm nhập Store Kim Phát, nơi có chiêu bài tuyển dụng tạp vụ để mồi chài bán hàng. Gần 2 tuần làm việc, toàn bộ chiêu trò biến người lao động nghèo thành con nợ dần được phơi bày.

Trên các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Chotot.com hay tờ rơi dán quanh khu trọ nghèo ở H.Hóc Môn và Q.Gò Vấp cũ (TP.HCM), xuất hiện nhiều bài tuyển dụng hấp dẫn: "Tuyển tạp vụ, lương 8,5 triệu đồng/tháng, có phụ cấp". Khi liên hệ, tất cả đều hẹn ứng viên đến một căn nhà 4 tầng trong hẻm đường 59, P.An Hội Tây (Q.Gò Vấp cũ), TP.HCM.

MUỐN LÀM VIỆC PHẢI ĐÓNG TIỀN MUA SẢN PHẨM

Sáng 11.10, người đón tiếp PV là một thanh niên tên Bình, hướng dẫn điền lý lịch rồi chuyển lên gặp Duyên, người phụ trách tuyển dụng. Duyên giới thiệu công việc lau dọn cửa hàng, làm việc từ thứ hai đến thứ bảy, lương khởi điểm 8 triệu đồng/tháng cùng phụ cấp 500.000 đồng. Điều kiện đi kèm là ứng viên phải mua bộ sản phẩm trị giá 270.000 đồng để trải nghiệm. "Mua sản phẩm sẽ được xác nhận công việc, cũng coi như điều kiện ràng buộc đôi bên", Duyên đon đả mời chào khi chúng tôi chưa kịp hỏi han.

Sau khi đóng tiền và nhận 4 chai nước tẩy rửa, PV nhận tờ hóa đơn mập mờ, chỉ ghi "Cb 270k", địa chỉ "Q.12", không có thông tin đơn vị, sản phẩm hay số hóa đơn. 2 ngày sau, khi đến nhận việc, khung cảnh bên trong cơ sở Store Kim Phát hoàn toàn khác lời hứa ban đầu.

Tại tầng 4, gần 40 lao động (hầu hết là phụ nữ lớn tuổi) ngồi chật trong căn phòng nhỏ nghe đào tạo định hướng. Không ai là tạp vụ, tất cả được giới thiệu là "tư vấn viên", đang trên hành trình đổi đời. Hai cô gái trẻ phụ trách đào tạo tên Uyên và Vân khoe từng nghèo khổ nhưng nay đã làm chủ thời gian, thu nhập cao, công ty thường xuyên cho đi du lịch. Họ liên tục thuyết phục công việc tạp vụ cực khổ mà không có tương lai. Muốn lo được cho gia đình thì phải biết nắm bắt cơ hội làm kinh doanh.

"Nếu muốn làm ở đây, công ty có một yêu cầu nhỏ là phải sử dụng sản phẩm của công ty để trải nghiệm", Uyên nói. Vừa rao giảng, Uyên đưa cho mỗi ứng viên 1 tờ "Đơn xin chuyển bộ phận" để ký vào, nếu muốn được nhận làm việc. Người tìm vị trí việc làm tạp vụ, chỉ trong vài giờ, trở thành tư vấn viên bán hàng.

Chiều cùng ngày, PV được gặp Ngọc, người được giới thiệu là quản lý cao nhất. Sau một hồi huyên thuyên về "kinh doanh, làm chủ, buôn bán đổi đời", Ngọc "khích tướng" ứng viên có dám đáp ứng những điều kiện mà Ngọc sắp đề ra, nếu muốn đảm bảo nguồn thu nhập có dư. Ngọc yêu cầu muốn làm việc thì phải được công ty cấp "tài khoản nhân viên", điều kiện để cấp tài khoản là mua một đơn hàng trị giá 15,8 triệu đồng. Nếu không chấp nhận, ứng viên phải tìm công việc khác vì vị trí tạp vụ đã có người ứng tuyển.

Trước sự phân vân của PV, Ngọc trấn an: "Bán được một đơn hàng, em hưởng hoa hồng 800.000 đồng. Đồng nghiệp bán được, em vẫn được 300.000 đồng, làm theo mô hình đội nhóm, càng bán nhiều càng lên cấp nhanh". Sau đó, Ngọc thu trước 1 triệu đồng, giao một chai sữa tắm, kèm lời dặn: "Tuyệt đối giấu gia đình công việc đang làm, chỉ nói là đi làm tạp vụ".

NẠN NHÂN TRỞ THÀNH CÔNG CỤ VẬN HÀNH CỖ MÁY

Sáng 14.10, Uyên gặp lại PV, thúc ép hoàn tất đơn hàng 15,8 triệu đồng, nếu không sẽ bị mất vị trí việc làm. Khi PV than thở không đủ tiền, Uyên đưa ra phương án cầm cố tài sản, nhưng khi hỏi thăm thì thấy không có gì giá trị, cô ta liền gợi ý hỗ trợ đưa đi vay tín dụng, thông qua mối quan hệ xã hội.

9 giờ sáng cùng ngày, Uyên chở PV bằng xe máy đến một quán cà phê trên đường Phạm Huy Thông (P.An Nhơn, Q.Gò Vấp cũ). Tại đây có 2 thanh niên tên Vũ và Sang đã chờ sẵn. Họ thu CCCD, chụp hình, quét khuôn mặt, yêu cầu cung cấp số điện thoại người thân rồi thao tác vay tiền qua ứng dụng Momo, ngay trên điện thoại của Sang. Khoản vay được phê duyệt 25 triệu đồng trong 15 tháng, nhưng toàn bộ số tiền chuyển thẳng vào tài khoản của Uyên, chứ không hề đến tay người vay như hứa hẹn ban đầu. Sau đó, Uyên trích lại 2,5 triệu đồng trả công cho Vũ và Sang, giữ lại 14,8 triệu đồng, chỉ chuyển lại 7,7 triệu đồng cho PV.

Ngay sau khi vay được tiền, Uyên chở PV về lại Store Kim Phát. Tại tầng 3, quản lý tên Lộc chạy đến "chúc mừng chính thức trở thành nhân viên công ty", rồi yêu cầu ký biên lai mua hàng và phiếu xuất kho trị giá 15,8 triệu đồng (cộng 1 triệu đồng thu trước đó - PV). Song PV không được giao bất cứ sản phẩm nào, chỉ ghi "hàng gửi kho". Toàn bộ giấy tờ, hóa đơn, đơn cộng tác viên… đều bị giữ lại.

Những ngày tiếp theo, các buổi "đào tạo" vẫn diễn ra liên tục. Người hướng dẫn vẫn là Uyên, Vân, Lộc. Họ gieo vào đầu các ứng viên lao động nghèo khẩu hiệu quen thuộc: Làm giàu phải liều! Đầu tư nhiều, lợi nhuận nhiều! Phải trung thành tuyệt đối với cấp trên! Một nguyên tắc phải khắc cốt ghi tâm là "giấu gia đình việc đang làm". Để rồi, người lao động được mời gọi đóng tiền mua thêm các đơn hàng tiếp theo, cùng trị giá 15,8 triệu đồng.

Đáng chú ý, những người lớn tuổi, vừa nộp tiền mua sản phẩm thì sau đó được hướng dẫn đăng tin tuyển tạp vụ trên mạng xã hội hoặc dán tờ rơi quanh khu trọ. "Họ hướng dẫn mua SIM, tạo tài khoản Facebook đăng bài và in tờ rơi dán cột điện tuyển dụng tạp vụ", một lao động lớn tuổi kể. Thậm chí, tại đây còn trang bị sẵn một rổ điện thoại cũ phục vụ việc đăng bài, tuyển dụng tạp vụ. Như vậy, chính các nạn nhân lại trở thành công cụ mồi chài nạn nhân kế tiếp cho cỗ máy "tuyển - vay - thu" vận hành liên tục.

Qua gần 2 tuần thâm nhập, PV chứng kiến trọn vẹn cách thức nhóm này thao túng lòng tin, lợi dụng sự nghèo khó, khát vọng đổi đời của người lao động, những người chỉ muốn có một công việc chân chính để mưu sinh. Những "đơn hàng gửi kho", khoản vay mờ ám, cùng lời dặn "giấu gia đình", tất cả hé lộ một cái bẫy tinh vi có tổ chức, hoạt động có kịch bản, biến giấc mơ mưu sinh thành vòng xoáy nợ nần.

Sau khi thu thập được nhiều chứng cứ, PV quyết định cung cấp cho cơ quan chức năng để có hướng xử lý. (còn tiếp)