Những liệt sĩ không quân trực thăng phương Nam: 4 phi công trên trực thăng vũ trang Mi-24

Sau ngày 17.2.1979, phía Liên Xô (cũ) viện trợ cho ta nhiều vũ khí, trang bị hiện đại, trong đó có trực thăng vũ trang Mi-24. Sáng 12.2.1987, trực thăng Mi-24 số hiệu 437 của Trung đoàn 917 trong khi huấn luyện bắn đạn thật đã gặp nạn trên bầu trời TP.HCM, khiến tổ bay gồm 4 phi công hy sinh.

HY SINH NGAY SAU NGÀY CƯỚI

Tôi tìm được lá đơn "xin xây dựng gia đình" của thượng úy - phi công Nguyễn Kim Sơn (lái chính trực thăng vũ trang Mi-24, Phi đội 3, Trung đoàn 917) viết ngày 16.8.1986, trong đơn ghi: "Qua quá trình tìm hiểu cô Lại Hồng Thắm, quê quán Liêm Tuyền, Thanh Liêm, Hà Nam, hiện đang là cán bộ ngân hàng H.Trà Ôn, tỉnh Cửu Long. Cô Thắm là cán bộ công nhân viên nhà nước, có lối sống trong sạch lành mạnh. Chúng tôi dự định làm lễ cưới ngày 10.12.1986".

Đám cưới tạm của anh phi công và chị ngân hàng diễn ra tại đơn vị, không có mặt của đại diện gia đình do quê xa, đi lại khó khăn và anh viết thư cho bố mẹ, hứa "tháng 3.1987, chúng con cùng xin nghỉ phép, ra quê chính thức làm đám cưới". Tuy nhiên, lời hứa ấy không bao giờ được thực hiện bởi chỉ sau đó gần 2 tháng (ngày 12.2.1987), thượng úy phi công Nguyễn Kim Sơn hy sinh.

Nguyễn Kim Sơn sinh năm 1961, vừa tốt nghiệp lớp 10/10, đang ở tuổi 17 thì được tuyển vào phi công, học Trường sĩ quan không quân, sau khi hoàn tất chương trình lái trực thăng vận tải Mi-8, được chỉ định chuyển loại trực thăng vũ trang Mi-24. Tháng 10.1982, anh Sơn tốt nghiệp lái chính Mi-24 và công tác tại Phi đội 1 của Trung đoàn 916 (Sư đoàn 371), thường xuyên cùng lực lượng của Trung đoàn 916 cơ động vào chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam.

Nhằm tăng hiệu quả chi viện mặt đất của không quân, giữa năm 1986, trung tướng Đào Đình Luyện, Tư lệnh Quân chủng Không quân (từ tháng 3.1999, sáp nhập với Quân chủng Phòng không, thành Quân chủng Phòng không - Không quân như hiện nay) quyết định điều toàn bộ trực thăng vũ trang Mi-24 từ Trung đoàn 916 và 930 đang hoạt động phối thuộc, về Trung đoàn 917.

Từ tháng 7.1986, phi công Nguyễn Kim Sơn chính thức cùng đồng đội chuyển sang Phi đội 3, Trung đoàn 917 (chuyên sử dụng trực thăng Mi-24), khi đó đang đóng quân tại Tân Bình, TP.HCM (doanh trại chính).

Các cựu binh Trung đoàn 917 kể lại: Mấy ngày trước khi hy sinh, anh Sơn bay liên tục. Ngày 10.2.1987, bắn đạn thật ở trường bắn Mây Tào. Ngày 11.2.1987 huấn luyện bay vòng kín cho phi công mới. Sáng 12.2.1987, trực thăng vũ trang Mi-24 số hiệu 437 do thượng úy Nguyễn Kim Sơn làm cơ trưởng, cất cánh từ sân bay Tân Sơn Nhất lúc 7 giờ 25, vào khu vực huấn luyện bổ nhào lần 1 thành công, tiếp tục thực hiện bổ nhào lần 2 thì mất liên lạc lúc 7 giờ 35 và rơi làm 4 phi công hy sinh.

Tôi tìm về xã Nghi Lộc (Nghệ An) gặp ông Nguyễn Kim Anh (anh trai liệt sĩ Sơn), nghe kể: Thượng úy - phi công Nguyễn Kim Sơn là con thứ 3 trong gia đình có 7 người con. Anh hy sinh khi mới 25 tuổi, để lại người vợ vừa cưới được 2 tháng 2 ngày là chị Lại Hồng Thắm. Ngay sau khi vụ tai nạn xảy ra, đơn vị đã đưa gia đình vào TP.HCM dự lễ truy điệu. Khi gia đình trở ra quê Nghệ An, chị Thắm mới lần đầu tiên về quê chồng. 2 năm sau khi anh Sơn mất, chị Thắm xây dựng gia đình mới với người bạn của chồng và có 2 con trai. Phần mộ liệt sĩ Nguyễn Kim Sơn đã được gia đình đưa về quê Nghi Lộc (Nghệ An) từ năm 1991.

NGƯỜI CON CỦA HẢI HẬU

Thượng úy Nguyễn Văn Liêm (sinh năm 1961) quê xã Hải Trung, H.Hải Hậu, Nam Định (nay là xã Hải Hậu, tỉnh Ninh Bình), là con út trong gia đình có 7 người con. Cuối tháng 6.1979, anh Liêm nhập ngũ vào Lữ đoàn 125 Hải quân. Sau 2 tháng huấn luyện, cuối tháng 8.1979 được chọn đi học kỹ thuật cơ giới máy bay MiG-21 tại Trường sĩ quan chỉ huy kỹ thuật không quân. Tháng 11.1981, hoàn thành chương trình kỹ thuật, được chọn đi học lớp sĩ quan ngắn hạn 1 năm. Từ tháng 6.1982, do yêu cầu nhiệm vụ, học viên Nguyễn Văn Liêm chuyển sang học cơ giới trên không, trực thăng vận tải Mi-8 và sau đó là cơ giới bay của trực thăng vũ trang Mi-24.

Cuối tháng 10.2025, tôi tìm về xã Hải Hậu, tỉnh Ninh Bình hỏi thăm gia đình liệt sĩ Liêm, lãnh đạo xã sốt sắng: "Ai cũng biết đây là chú ruột của ông Nguyễn Thanh Tịnh, đang là Thứ trưởng Bộ Tư pháp" và đưa chúng tôi đến tận gia đình.

Ông Nguyễn Văn Thanh (84 tuổi, người thờ cúng liệt sĩ Nguyễn Văn Liêm) cho biết: Anh Liêm là con út trong gia đình có 7 người con. Khi anh Liêm hy sinh, bố mẹ anh là ông Nguyễn Đình Tuân và bà Lê Thị Huệ vẫn còn sống ở tuổi 67. Cuối năm 2024, gia đình đã đưa phần mộ liệt sĩ từ nghĩa trang liệt sĩ TP.HCM về chôn cất tại nghĩa trang dòng họ, phần mộ bên cạnh bố mẹ ông bà.

TỪ SĨ QUAN PHÁO BINH SANG PHI CÔNG

Cùng hy sinh trên trực thăng vũ trang Mi-24 số hiệu 437 sáng 12.2.1987 là trung úy - phi công Hoàng Thanh Nghị, quê Quảng Bình.

Tôi ra Quảng Bình, đến UBND xã Quảng Ninh tìm hỏi thân nhân liệt sĩ Hoàng Thanh Nghị, ở địa chỉ ghi trong hồ sơ "thôn Hà Thiệp, xã Võ Ninh, H.Quảng Ninh, Quảng Bình". Các cán bộ xã Quảng Ninh dẫn tôi về xóm 2, thôn Hà Thiệp gặp anh trai liệt sĩ là Hoàng Quốc Khánh, mới có thông tin đầy đủ: Liệt sĩ Hoàng Thanh Nghị sinh năm 1961, nhập ngũ tháng 3.1979 vào Lữ đoàn pháo binh 16 (Quân khu 4). Từ tháng 8.1981 - 9.1982 là học viên Trường sĩ quan pháo binh. Tháng 9.1982, Bộ Quốc phòng chọn lựa quân nhân tại ngũ đi học lái máy bay, anh Nghị đáp ứng yêu cầu và được đưa sang học phi công trực thăng tại Liên Xô (cũ).

Tháng 12.1985, thiếu úy Nghị tốt nghiệp khóa học, về nước nhận nhiệm vụ tại Trung đoàn không quân trực thăng 917. "Lúc ở Liên Xô về, chú ấy được nghỉ phép ăn Tết âm lịch, sau đó vào đơn vị, liên tục chiến đấu ở chiến trường Campuchia, cho đến khi hy sinh", ông Hoàng Quốc Khánh kể.

Người cuối cùng trong tổ bay Mi-24 hy sinh cùng ngày 12.2.1987 là trung úy Lê Hồng Khôi. Anh Khôi sinh năm 1961, nguyên quán Thiệu Hóa (Thanh Hóa), nhập ngũ tháng 2.1979. Năm 1987, anh Khôi là phi công chính trực thăng vũ trang Mi-24 và hy sinh khi vừa tròn 25 tuổi, chưa vợ con. Hiện tại, người thờ cúng liệt sĩ phi công Lê Hồng Khôi là anh trai Lê Hồng Khảm, ở Chùa Hang, Đồng Hỷ, Thái Nguyên. 

(còn tiếp)