Bỏ giấy phép xây dựng trong bối cảnh bỏ cấp huyện

Chủ trương cải cách hành chính đang được thúc đẩy mạnh mẽ, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân, giảm bớt gánh nặng thủ tục và tối ưu hóa quy trình quản lý. Trong đó, việc bỏ giấy phép xây dựng đối với các công trình nằm trong khu vực đã có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc thiết kế đô thị được xem là một trong những bước đột phá, giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, đồng thời vẫn đảm bảo công tác quản lý đô thị hiệu quả.

Tuy nhiên, để thực hiện thành công chủ trương trên, cần có cơ chế kiểm soát phù hợp để tránh tình trạng vi phạm quy hoạch, duy trì kỷ cương xây dựng và đảm bảo sự phát triển bền vững.

Thời gian tới, khi chúng ta bỏ cấp huyện, một số nhiệm vụ quản lý quy hoạch tổng thể và giám sát đô thị sẽ được chuyển lên cấp tỉnh. Đồng thời, nhiều thủ tục hành chính liên quan trực tiếp đến xây dựng sẽ được phân quyền xuống cấp xã, giúp địa phương xử lý hồ sơ nhanh chóng và phù hợp thực tiễn. Trong bối cảnh này, việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ tăng tốc quá trình thẩm định, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và người dân trong quá trình thực hiện các dự án đầu tư, xây dựng.

Về phía cơ quan quản lý ở các địa phương, nhất là cấp xã khi bắt đầu thực hiện chủ trương trên sẽ có một số khó khăn, thách thức về cơ chế giám sát, đảm bảo đồng bộ trong quy hoạch, quản lý đô thị, và tránh chồng chéo trách nhiệm giữa các cấp chính quyền. Hiện nay Chính phủ đang xây dựng các nghị định để điều chỉnh phân cấp quản lý, nhằm đảm bảo việc chuyển đổi mô hình hành chính được thực hiện đúng hướng, không gây xáo trộn trong phát triển đô thị.

Hệ thống quy hoạch đô thị Việt Nam được thiết kế theo ba cấp độ: quy hoạch tổng thể, quy hoạch phân khu và quy hoạch chi tiết 1/500. Mô hình này giúp quản lý đô thị một cách đồng bộ, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ trong phát triển hạ tầng. Với chủ trương bỏ giấy phép xây dựng, việc vận hành hệ thống quy hoạch này sẽ cần được điều chỉnh để phù hợp với mô hình hành chính mới; trong đó cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quy hoạch, đặc biệt là khi bỏ cấp huyện. Nếu chúng ta không có cơ chế kiểm soát hợp lý, việc bỏ giấy phép xây dựng có thể dẫn đến thiếu minh bạch trong quản lý, chồng chéo trách nhiệm, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai dự án của người dân, doanh nghiệp.

Ngoài ra, Luật Quy hoạch 2017 đã đặt ra yêu cầu về việc tích hợp tất cả các loại quy hoạch vào một hệ thống chung, hạn chế sự chồng chéo giữa các ngành (về bản chất đây là quy hoạch tổng thể từ trên xuống dưới). Cách tiếp cận này là yếu tố quan trọng tác động đến chủ trương bỏ giấy phép xây dựng, và đặt ra một số thách thức trong việc đảm bảo các dự án đô thị vẫn tuân thủ quy hoạch chi tiết một cách hiệu quả.

Trước đây, ngành Xây dựng quản lý quy hoạch chủ yếu dựa trên Luật Xây dựng và Luật Quy hoạch đô thị, trong đó quy hoạch chi tiết 1/500 đóng vai trò then chốt trong việc xác định từng lô đất, công trình và hạ tầng kỹ thuật (quy hoạch từ dưới lên). Tuy nhiên, như đã nêu trên, từ khi Luật Quy hoạch 2017 có hiệu lực, việc đồng bộ hóa các quy hoạch theo hướng từ trên xuống đã thay đổi cơ chế quản lý xây dựng, nhất là với hệ thống quy hoạch chi tiết từ dưới lên.

Nói cách khác, việc bỏ giấy phép xây dựng liên quan đến quy hoạch chi tiết 1/500. Và quy hoạch chi tiết 1/500 liên quan đến giấy phép quy hoạch, mà giấy phép quy hoạch thì hiện nay đã bỏ theo Luật Quy hoạch 2017.

Trước đây giấy phép quy hoạch đóng vai trò kiểm soát trung gian, giúp định hướng các dự án trước khi triển khai. Khi loại bỏ giấy phép này, việc lập quy hoạch chi tiết 1/500 cần được thực hiện một cách đồng bộ và minh bạch, đảm bảo không gây xáo trộn trong quản lý đô thị. Nếu hệ thống quy hoạch chưa hoàn thiện, có thể phát sinh tranh chấp về chỉ tiêu quy hoạch như mật độ xây dựng, chiều cao công trình, ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Vì vậy, để đảm bảo việc bỏ giấy phép quy hoạch và tiến tới bỏ giấy phép xây dựng không làm gián đoạn công tác quản lý, cần có cơ chế giám sát chặt chẽ, giúp duy trì sự ổn định và hiệu quả trong quản lý xây dựng, đảm bảo các dự án vẫn tuân thủ quy hoạch tổng thể mà không ảnh hưởng đến tính đồng bộ của đô thị.

Công điện số 78/CĐ-TTg ngày 29/5 của Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu khả năng miễn giấy phép xây dựng đối với các công trình thuộc khu vực có quy hoạch chi tiết 1/500 hoặc thiết kế đô thị. Về mặt pháp lý, việc bỏ giấy phép xây dựng đã có cơ sở trong Luật Xây dựng sửa đổi 2020 và Nghị định 15/2021/NĐ-CP, trong đó quy định 9 trường hợp miễn giấy phép, bao gồm công trình có quy hoạch chi tiết 1/500. Tuy nhiên, một vấn đề cần làm rõ là thiết kế đô thị chủ yếu tập trung vào quy định về kiến trúc, cảnh quan, không gian công cộng, trong khi việc cấp phép xây dựng liên quan trực tiếp đến quy hoạch và chỉ tiêu sử dụng đất. Như vậy điểm cần lưu ý trong quá trình triển khai chỉ đạo của Thủ tướng là gắn việc miễn giấy phép xây dựng với yếu tố thiết kế đô thị sao cho vừa tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp, vừa đảm bảo không tác động tiêu cực tới kiến trúc, cảnh quan đô thị.

Ở nhiều quốc gia, việc bỏ giấy phép xây dựng đã được áp dụng thành công, nhưng luôn đi kèm hậu kiểm nghiêm ngặt. Nhật Bản, Hàn Quốc áp dụng mô hình thông báo xây dựng, còn châu Âu chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, xử phạt hoặc tháo dỡ công trình nếu vi phạm quy hoạch. Ở Việt Nam, việc tiến tới bỏ giấy phép xây dựng là cần thiết để đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, nhà đầu tư và người dân trong quá trình xây dựng. Nếu thực hiện đúng, chính sách này không chỉ thúc đẩy tăng trưởng đầu tư vào lĩnh vực hạ tầng mà còn góp phần đẩy nhanh tiến độ phát triển đô thị, giúp Việt Nam xây dựng hệ thống đô thị đồng bộ, hiện đại và bền vững.

Điều quan trọng trong quá trình thực hiện chủ trương là cần có cơ chế giám sát và hậu kiểm phù hợp, đảm bảo việc thực thi diễn ra minh bạch, hiệu quả, tránh tình trạng chồng chéo trách nhiệm và nhất là các công trình xây dựng vẫn tuân thủ quy hoạch tổng thể.

Chuyên mục TÂM ĐIỂM mong nhận được ý kiến của bạn đọc về nội dung bài viết. Hãy vào phần Bình luận và chia sẻ suy nghĩ của mình. Xin cảm ơn!