Vị anh hùng dân tộc nào từng là thủ khoa lừng lẫy một thời?

Theo Nguyệt san Sự kiện & Nhân chứng, ông Nguyễn Hữu Huân sinh năm 1830 tại làng Tịnh Hà, tổng Thanh Quơn, huyện Kiến Hưng, phủ Kiến An, tỉnh Định Tường (nay là xã Mỹ Tịnh An, tỉnh Đồng Tháp).

Ngay từ nhỏ, ông đã nổi tiếng thông minh, hiếu học. Năm 1852,  ông đỗ đầu kỳ thi Hương ở trường thi Gia Định, từ đó, được nhân dân trong vùng tôn kính, mến gọi là “Thủ khoa Huân”. Với tài năng và đức hạnh, ông được triều đình Huế bổ nhiệm làm Giáo thụ (Đốc học, phụ trách việc học và thi cử ở một huyện).

Tháng 2/1859, Pháp nổ súng đánh thành Gia Định. Trước tình hình đó, tháng 5/1859, ông Nguyễn Hữu Huân từ bỏ chức Giáo thụ, đứng ra chiêu mộ trai tráng trong vùng, lập đội nghĩa binh phát triển đến hàng nghìn người.

Những năm 1859-1861, đội nghĩa quân Nguyễn Hữu Huân cùng với các đội nghĩa quân Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Võ Duy Dương phối hợp với quân triều đình chiến đấu.

Sau Hiệp ước Nhâm Tuất (1862), triều đình giải tán nghĩa binh. Thủ khoa Huân vẫn phối hợp cùng Trương Định kháng chiến ở nhiều tỉnh, khiến Pháp lo ngại. Năm 1864, ông bị Tổng đốc Phan Khắc Thận bắt giao cho giặc. Ông không khuất phục nên bị tòa án binh của Pháp kết án 10 năm khổ sai và đày sang nhà tù Cayenne (Nam Mỹ) - nơi được mệnh danh là “địa ngục trần gian”.

Năm 1869, sau 5 năm tù đày, ông được trả tự do. Lấy danh nghĩa Giáo thụ, ông vừa dạy học, vừa bí mật gây dựng lực lượng. Đầu thập niên 1870, phong trào của ông phát triển mạnh, nhưng gặp khó khăn vì thiếu vũ khí. Năm 1875, do bị phản bội chỉ điểm, ông bị Pháp bắt tại Chợ Gạo. Không chịu khuất phục, Thủ khoa Huân đã bị hành hình tại Mỹ Tho khi mới 45 tuổi.

Theo Cổng Thông tin điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, Trường THPT Thủ khoa Huân, thành lập năm 1983 ở xã Mỹ Tịnh An, huyện Chợ Gạo, Tiền Giang (cũ). Ngôi trường mang tên vị anh hùng dân tộc là niềm tự hào của địa phương, nhắc nhở các thế hệ học sinh noi gương tinh thần yêu nước bất khuất của Thủ khoa Huân.