Nghiên cứu phát hiện tác nhân đang ‘đầu độc’ các dòng sông ở Đông Nam Á

Suốt phần lớn cuộc đời mình, bà Tip Kamlue (59 tuổi) dùng nước sông Kok để tưới những mảnh ruộng ở miền Bắc Thái Lan. Con sông này bắt nguồn từ Myanmar, nhập vào dòng Mekong chảy qua Đông Nam Á.

Thế nhưng từ tháng 4, chính quyền địa phương đã cảnh báo người dân ngừng lấy nước sông Kok vì lo ngại ô nhiễm. Từ đó, bà Tip buộc phải chuyển sang dùng nước ngầm để trồng bí đỏ, tỏi, ngô ngọt và đậu bắp.

Đứng bên ruộng, nhìn ra dòng sông, bà tiếc nuối: "Cứ như một nửa con người tôi chết đi vậy".

Theo nghiên cứu do Trung tâm Stimson có trụ sở tại Mỹ công bố ngày 24-11, trên khắp Đông Nam Á, có hơn 2.400 mỏ khai khoáng - trong đó nhiều mỏ hoạt động chui và không được quản lý - có thể đang thải các hóa chất cực độc như xyanua và thủy ngân xuống các dòng sông. 

Các nhà nghiên cứu đã phân tích hình ảnh vệ tinh để xác định hoạt động của các điểm khai thác phù sa, đất hiếm…

Tình trạng ô nhiễm này không chỉ gây rủi ro sức khỏe cho hàng triệu cư dân dọc lưu vực sông Mekong ở Đông Nam Á, mà còn đe dọa sức khỏe người tiêu dùng trên toàn cầu. 

Nhà nghiên cứu Brian Eyler tại Trung tâm Stimson lập luận: "Hầu như mọi siêu thị lớn tại Mỹ đều bày bán các sản phẩm của vùng lưu vực sông Mekong như tôm, gạo và cá".

Trong khi đó, ông Tanapon Phenrat thuộc Cơ quan nghiên cứu khoa học và đổi mới thuộc chính phủ Thái Lan, cho biết kết quả phân tích các mẫu ở sông Kok cho thấy có sự hiện diện của asen - liên quan đến khai thác đất hiếm và vàng - cùng với các loại đất hiếm nặng như dysprosi và terbi.

Theo Phó Thủ tướng Suchart Chomklin, chính phủ Thái Lan đã lập ba tổ công tác mới nhằm điều phối hợp tác quốc tế, theo dõi các tác động sức khỏe do hoạt động khai thác mỏ gây ra và tìm nguồn cung thay thế cho các cộng đồng ven sông Kok, Sai, Mekong và Salween.

Nhiều nông dân như bà Tip đang trông chờ biện pháp mạnh từ chính quyền. Bà tâm sự: "Tôi chỉ mong sông Kok trở lại như thuở nào - nơi chúng tôi có thể đánh bắt, tắm giặt, vui chơi và lấy nước làm nông".