Trẻ em Việt Nam trước hiểm họa bị “bắt cóc online”

Nhận định “bắt cóc online” đang ngày càng gia tăng tại Việt Nam, chuyên gia Đại học RMIT cho rằng, để bảo vệ trẻ em trước hiểm họa này, quan trọng là cha mẹ cần tạo dựng được mối quan hệ cởi mở và hỗ trợ con mình.

Cách những kẻ lừa đảo thao túng nạn nhân?

Các chuyên gia tâm lý học và an ninh mạng tại Đại học RMIT cảnh báo, khi những kẻ lừa đảo sử dụng các thủ đoạn tinh vi để thao túng người trẻ bao gồm cả trẻ em và gia đình của họ, thủ đoạn “bắt cóc online” sẽ ngày càng gia tăng tại Việt Nam.

Theo các chuyên gia, vụ lừa đảo sử dụng chiêu trò “bắt cóc online” thường bắt đầu bằng việc kẻ gian giả mạo công an, cán bộ nhà nước hoặc các tổ chức đáng tin cậy. Nạn nhân bị thao túng phải tách bản thân khỏi gia đình và bạn bè, trong khi người thân bị lừa tin rằng con em mình đã bị bắt cóc, đôi khi bằng cả công nghệ deepfake giả giọng nói do trí tuệ nhân tạo - AI tạo ra.

“Dù các vụ lừa đảo có nhiều hình thức khác nhau, chúng thường rơi vào 2 nhóm chính là hứa hẹn mang lại lợi ích và giúp tránh hậu quả tiêu cực. Tại Việt Nam, có một số trường hợp người trẻ bị thao túng vì họ không muốn làm cha mẹ thất vọng”, Tiến sĩ Katrina Phillips, giảng viên cấp cao ngành Tâm lý học tại RMIT Việt Nam nêu quan điểm.

Phân tích của Tiến sĩ Katrina Phillips cũng chỉ ra rằng, thay vì đưa ra yêu cầu ngay từ đầu, trong đa số trường hợp, kẻ lừa đảo thường “giăng bẫy”, tìm cách thu hút sự chú ý của nạn nhân bằng cách tạo dựng niềm tin, giả danh các cơ quan có thẩm quyền hoặc công ty uy tín.

Sau khi niềm tin được thiết lập, chúng tạo ra cảm giác cấp bách, cảnh báo nạn nhân rằng họ phải hành động ngay lập tức nếu không sẽ chịu hậu quả nghiêm trọng. Tiếp đó, kẻ lừa đảo sẽ đưa ra một biện pháp để xử lý vấn đề, thực chất là giải quyết một tình huống không có thật.

Về nguyên nhân người trẻ thường bị những kẻ lừa đảo “bắt cóc online” chọn làm nạn nhân, chuyên gia Đại học RMIT lý giải: Đây là nhóm đối tượng đang trải qua những thay đổi lớn trong cuộc sống. Kẻ gian sử dụng dữ liệu công khai, cơ sở dữ liệu bị rò rỉ và thông tin trên mạng xã hội để tìm kiếm những nạn nhân tiềm năng.

“Thực tế, kẻ lừa đảo tìm kiếm những người dễ tiếp cận như am hiểu công nghệ, phụ thuộc tài chính vào gia đình hoặc bị cô lập về mặt cảm xúc. Những thay đổi trong hành vi, như tự cô lập bất thường, lén lút trên mạng, hoặc bất ổn cảm xúc, có thể là dấu hiệu sớm cho thấy một người trẻ đang bị thao túng trên mạng”, Tiến sĩ Katrina Phillips chia sẻ thêm.

4 giải pháp giúp phòng tránh hiểm họa "bắt cóc online"

Bàn về khía cạnh kỹ thuật của các vụ lừa đảo “bắt cóc online”, các chuyên gia an ninh mạng tại Đại học RMIT đều thống nhất rằng đây là những vụ lừa đảo vô cùng phức tạp.

Giảng viên cấp cao ngành Kỹ thuật phần mềm của Đại học RMIT, Tiến sĩ Jeff Nijsse cho hay, tội phạm mạng sử dụng kỹ thuật xã hội, trang web giả mạo, phần mềm độc hại, thậm chí cả công cụ AI như phần mềm giả giọng nói để đánh lừa cả nạn nhân và gia đình họ.

Theo Tiến sĩ Sreenivas Tirumala, giảng viên cấp cao Đại học RMIT, kẻ lừa đảo thường yêu cầu nạn nhân tự cách ly, sau đó sử dụng các cuộc gọi thông qua kết nối Internet – VoIP để đe dọa pháp lý và yêu cầu cung cấp thông tin ngân hàng hoặc mã OTP.

Tiến sĩ Joshua Dwight, Phó Chủ nhiệm bộ môn CNTT và Kỹ thuật phần mềm của Đại học RMIT nhận xét: Các nền tảng phổ biến ở Việt Nam như Facebook, Zalo, WhatsApp và Telegram thường được sử dụng trong các vụ lừa đảo này vì phạm vi tiếp cận rộng và tính năng mã hóa.

“Thực tế, những kẻ lừa đảo sử dụng cả công nghệ cũ lẫn mới – từ deepfake đến tin nhắn SMS giả mạo. Điều này khiến kẻ lừa đảo có rất nhiều cách tiếp cận nạn nhân và thực hiện các tội nghiêm trọng hơn như tống tiền, bắt cóc và buôn người”, Tiến sĩ Joshua Dwight giải thích.

Để phòng tránh hiểm họa “bắt cóc online”, Tiến sĩ Sreenivas Tirumala khuyến nghị một chiến lược kết hợp giữa nhận thức, phòng ngừa và xác minh dành cho gia đình và nhà trường, tập trung vào 4 giải pháp chính: Giáo dục và nâng cao hiểu biết về an ninh mạng cho học sinh, sinh viên, giúp các em có thể nhận diện kẻ lừa đảo; Hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân trực tuyến; Xác minh mọi thông tin liên lạc, luôn kiểm tra chéo các cuộc gọi, email, yêu cầu thông qua nguồn đáng tin cậy; Tạm dừng trước khi phản ứng, bởi không cơ quan chức năng chính thống nào gây áp lực buộc thực hiện hành động nào đó ngay lập tức mà không cho thời gian xác minh.

Ở cương vị chuyên gia tâm lý, Tiến sĩ Joshua Dwight nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc tạo dựng mối quan hệ cởi mở và hỗ trợ con cái trong mỗi gia đình: “Điều quan trọng phải đảm bảo rằng con cái chúng ta có thể đặt câu hỏi và tìm kiếm lời khuyên, thay vì giấu diếm chuyện đang xảy ra”.