Tình trạng sau tốt nghiệp của 1 thần đồng gây "chấn động": Có nằm mơ, nhiều người cũng không nghĩ đến lựa chọn khác lạ này!

Cái gọi là giáo dục, chẳng qua là: trao cho con đôi cánh trong khuôn khổ, nuôi dưỡng những vì sao trong điều bình thường.

4 tuổi thuộc làu cả ngàn bài thơ cổ, 15 tuổi thi đỗ trường danh tiếng Thượng Hải, 18 tuổi đạt 613/660 điểm, bước vào Đại học Thanh Hoa. Đó chính là bảng thành tích đáng nể của Vũ Diệc Xu - thần đồng Trung Quốc.

Đặc biệt, gần đây, thông tin Vũ Diệc Xu sau khi tốt nghiệp được "phanh phui", ai nấy mới biết, 23 tuổi, cô từ chối lời mời từ các trường đại học hàng đầu thế giới, chọn gắn bó với văn học thiếu nhi. Đây là lĩnh vực tại Trung Quốc đang thiếu những cây bút trẻ tài năng, trong khi trẻ em lại là thế hệ cần những tác phẩm nuôi dưỡng tâm hồn.

Quyết định này thể hiện sự tỉnh táo và trách nhiệm xã hội: dùng tài năng để gieo trồng văn hóa, thay vì chỉ theo đuổi thành tích cá nhân. Đây là lựa chọn khiến nhiều người bất ngờ. Trên mạng xã hội Trung Quốc, nhiều phụ huynh đánh giá cao lựa chọn này, gọi cô là "thiên tài không chạy theo kim tiền".

Đằng sau hành trình đáng ngưỡng mộ ấy của Vũ Diệc Xu là một cặp cha mẹ bình thường nhưng có lựa chọn phi thường - họ đã dùng một kiểu giáo dục tưởng như "trái tự nhiên" để nuôi dưỡng một mầm cây thành cây đại thụ.

01. Cái bẫy của "giáo dục buông lỏng"

Cái dối trá lớn nhất của giáo dục, là khoác cho sự "buông thả" cái tên mỹ miều: "tôn trọng thiên tính". Cha mẹ Vũ Diệc Xu hiểu rõ điều đó.

Khi con gái 7 tuổi mê phim hoạt hình, họ thay chiếc điều khiển TV bằng tập "Đường thi tam bách thủ". Khi cô bé 12 tuổi chán luyện chữ, họ kiên trì cùng con chép "Lan Đình Tự" (một tác phẩm thư pháp nổi tiếng) mỗi ngày một giờ, suốt ba năm. Khi con than phiền bài tập quá nhiều, người cha lại dẫn con chơi trò "Phi hoa lệnh", biến việc học thành một cuộc phiêu lưu, thử thách.

Yêu thương thật sự không phải thả nổi, mà là giúp con loại bỏ những "cành khô" có thể làm chúng ngã quỵ.

02. Sức mạnh của thói quen

Những "kiên trì trái tự nhiên" mới là lá bài ẩn giúp con vươn lên.

Xem hồ sơ trưởng thành của Vũ Diệc Xu, bạn sẽ choáng ngợp với những con số: 6 tuổi bắt đầu đọc sách mỗi sáng 30 phút, suốt 12 năm thuộc hơn 20.000 bài thơ. Thời trung học, viết 78 cuốn sổ "sai lầm", dùng bút màu phân loại từng dạng kiến thức. Trước kỳ thi đại học, luyện đi luyện lại đề 5 năm tới 7 lần, mỗi câu hỏi đều vẽ mindmap đầy kín bên cạnh.

Đó không phải là kỳ tích của thiên tài, mà là "lãi kép" của thói quen. Mẹ cô từng nói: "Có gì gọi là 'nữ thần thơ ca', chẳng qua con bé đã đem toàn bộ thời gian người khác lướt điện thoại để trò chuyện cùng Lý Bạch, Đỗ Phủ mà thôi".

Mọi "thiên tài bất ngờ xuất hiện", đều là sản phẩm của mấy chục năm thực hành lặp đi lặp lại.

03. Giáo dục là một hành trình, mà điều không nên vắng mặt nhất, chính là "giàn giáo" của cha mẹ. 

Cha Vũ Diệc Xu là luật sư, mẹ là giáo viên mỹ thuật. Nhưng thân phận họ tự hào nhất, vẫn là "đối tác giáo dục" của con.

Khi con ôn thi "Đại hội thơ ca", cả nhà bước vào "chế độ huấn luyện văn hóa": Cha đóng vai giám khảo, hàng ngày rút ngẫu nhiên những bài thơ hiếm để kiểm tra. Mẹ vẽ bản đồ nhà thơ, biến tiểu sử thành truyện tranh. Ngay cả bà ngoại cũng tham gia "hậu cần", nghiên cứu chế độ dinh dưỡng bổ não.

Trong khi đó, có những cha mẹ phó mặc con cho nhà trường: con làm bài tập, bố mẹ ngồi lướt video ngắn; con hỏi bài, chỉ đáp gọn "hỏi thầy đi"; con thi kém, chỉ biết gào: "Sao người ta học được mà mày không học được?". Giáo dục không phải là ném tiền cho lớp học thêm, mà là đồng hành để nói với con: "Đừng sợ, bố mẹ cùng con chiến đấu."

04. Nền giáo dục tốt nhất là để con "nhảy múa trong xiềng xích".

Mẹ Vũ Diệc Xu thường nói: "Giáo dục giống như thả diều, dây quá lỏng thì diều không bay cao, dây quá căng thì đứt. Điều ta cần làm là giúp con chạm bầu trời trong khuôn khổ".

Cụ thể làm thế nào? Ba phương pháp này cha mẹ nên học:

① Lập quy tắc – 'Nguyên tắc chiếc ly thủy tinh'

Trẻ nghiện điện thoại? Học mẹ của Elon Musk: "Mỗi ngày chỉ cho chơi 20 phút, quá giờ thì khóa điện thoại trong tủ kính". Trẻ hay cáu gắt? Như nghệ sĩ hài Quách Đức Cương (Trung Quốc): "Con trai nói sai, bị phạt chép Luận Ngữ mười lần và đọc trước bàn thờ tổ tiên".

Quy tắc không phải xiềng xích, mà là bùa hộ mệnh.

② Tập thói quen - 'Nguyên tắc 21 ngày'

Muốn con thích đọc? Học cha của ông chủ Facebook Mark Zuckerberg: "Mỗi tuần có một ngày bắt buộc đến thư viện, đọc xong ba quyển mới được đi chơi". Muốn rèn tập trung? Như một bà mẹ nọ, thứ Bảy là ngày 'cắt mạng' của cả nhà, chỉ được đọc sách và vận động.

21 ngày đủ để gieo mầm thói quen, 365 ngày để nó thành cây.

③ Sửa sai – 'Nguyên tắc sandwich'

Con nói dối: "Mẹ tin con vốn là người thành thật (khen) + nhưng chuyện này làm tổn thương người khác (chỉ ra sai) + chúng ta cùng nghĩ cách sửa nhé? (khích lệ)". Con lười biếng: "Bố biết con rất mệt (thấu hiểu) + nhưng bỏ cuộc thì công sức trước đây thành vô ích (phân tích) + bố cùng con tìm cách giải quyết nhé (đồng hành)".

05. Giáo dục không phải phép màu, mà là nhân – quả

Một lần, phóng viên hỏi Vũ Diệc Xu: "Con nghĩ cha mẹ ảnh hưởng lớn nhất đến mình ở điểm nào?". Cô trầm ngâm thật lâu rồi đáp: "Họ dạy con hiểu rằng, tự do không phải muốn làm gì thì làm, mà là đủ bản lĩnh để nói 'không' với những gì mình không muốn".

Cái giá của việc cha mẹ thờ ơ...

Thế nhưng, câu chuyện của Vũ Diệc Xu cũng là một tấm gương phản chiếu rõ ràng: nếu thiếu đi sự đồng hành và định hướng của cha mẹ, liệu một "thần đồng" có thể đi được đến hôm nay? Ngoài kia, không ít đứa trẻ từng được gọi là tài năng, từng được tung hô rầm rộ, rồi lại sớm vụt tắt chỉ vì cha mẹ chọn cách buông lỏng, phó mặc, gọi đó là "tôn trọng tự do".

Và khi sự buông thả ấy đẩy con vào vòng xoáy của game, của mạng xã hội, của thói quen dễ dãi, cái giá phải trả thật sự tàn khốc: không chỉ đánh mất tương lai, mà còn làm mai một cả những hạt giống tài năng từng được gieo từ thuở ban đầu.

Tạ Ngạn Ba từng được tung hô là "thần đồng Trung Quốc", 11 tuổi vào đại học, 18 tuổi đã có bằng thạc sĩ. Cha mẹ ông đặt tất cả kỳ vọng vào điểm số và thành tích, nhưng lại gần như bỏ quên việc đồng hành, nuôi dưỡng cảm xúc và kỹ năng xã hội cho con. 

Khi ra nước ngoài, Tạ Ngạn Ba không biết cách ứng xử, không kiểm soát được cảm xúc, cuối cùng tự tay đánh mất cơ hội sự nghiệp lớn nhất của mình. Từ "thiên tài sáng chói", ông trở thành một giảng viên bình thường, sống lặng lẽ. 

Trương Tân Dương từng được ca ngợi là "thần đồng" khi 10 tuổi đã vào đại học, 16 tuổi học tiến sĩ. Nhưng phía sau bảng thành tích ấy là tuổi thơ chỉ xoay quanh học hành, cha mẹ ép con liên tục vượt cấp, bỏ quên kỹ năng sống và sự tự lập. Được kỳ vọng trở thành niềm tự hào, Dương lại ngày càng lạc hướng. Dù lấy bằng tiến sĩ sau 8 năm miệt mài, đến tuổi 29, anh vẫn thất nghiệp, sống nhờ sự chu cấp của cha mẹ và chọn lối sống "nằm im, mặc kệ đời". 

Tài năng thiên bẩm không đủ, nếu thiếu định hướng hoặc cha mẹ chỉ buông lỏng/áp đặt thì dễ dẫn đến bi kịch.

Trên đời này không có thiên tài nào từ trên trời rơi xuống. Chỉ có những cha mẹ lấy kỷ luật làm thước, lấy thói quen làm cày, lấy đồng hành làm mưa, cần mẫn gieo trồng suốt năm tháng để tạo nên mảnh đất màu mỡ.

Cái gọi là giáo dục, chẳng qua là: trao cho con đôi cánh trong khuôn khổ, nuôi dưỡng những vì sao trong điều bình thường.

Bởi vậy, đằng sau thành công của Vũ Diệc Xu, điều khiến người ta giật mình không chỉ là thành tích xuất chúng, mà còn là lời cảnh tỉnh: giáo dục không bao giờ là chuyện "thả nổi cho con tự lớn". Một chút thờ ơ của cha mẹ, đôi khi có thể khiến cả một đời con rẽ sang ngõ cụt.