Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra trước tứ bề áp lực

Thủ tướng Thái Lan Paetongtarn Shinawatra đang trải qua cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất từ đầu nhiệm kỳ khi đối mặt với áp lực tứ phía từ liên minh cầm quyền, người dân, doanh nghiệp và cả quốc gia láng giềng Campuchia.

Cuộc khủng hoảng chính trị hiện tại ở Thái Lan buộc bà phải tìm ra giải pháp để xoa dịu tình hình, hoặc từ chức trong trường hợp xấu nhất.

"Lịch sử đang lặp lại"

Báo The Nation (Thái Lan) ngày 20-6 đã dẫn lại kết quả khảo sát từ 100 lãnh đạo doanh nghiệp từ đa dạng các lĩnh vực. Trong đó, hầu hết đều kêu gọi bà Paetongtarn từ chức để giải quyết khủng hoảng trong nước, cũng như khôi phục niềm tin của người dân vào nền kinh tế và Chính phủ Thái Lan.

Các lãnh đạo doanh nghiệp trên tin rằng sự điều hành của nữ thủ tướng đã góp phần khiến tình hình chính trị và kinh tế trở nên tồi tệ hơn. Đỉnh điểm là bà Paetongtarn bị người dân và chính giới Thái Lan chỉ trích vì nội dung đoạn hội thoại với Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen bị rò rỉ, trong đó bà gọi ông Hun Sen là "chú", xưng "cháu", cũng như gọi quân đội là "phe đối lập".

Giới doanh nghiệp cho rằng bất ổn chính trị là nguyên nhân chính dẫn đến suy thoái kinh tế.

Theo diễn biến mới nhất vào ngày 19-6, hàng trăm người biểu tình đã tập trung bên ngoài tòa nhà Chính phủ Thái Lan để yêu cầu bà Paetongtarn từ chức. Những người biểu tình "Phe áo vàng" đã lên án nữ thủ tướng "thiếu năng lực ngoại giao" và "gây nguy hại đến lợi ích quốc gia".

Trước đó, Đảng Bhumjaithai tối 18-6 (giờ địa phương) đã tuyên bố rút khỏi liên minh cầm quyền, gây cú sốc lớn đối với chính phủ do Thủ tướng Paetongtarn dẫn đầu. Đảng Bhumjaithai cho rằng cuộc ghi âm đã làm tổn hại đến chủ quyền, danh dự và cả uy tín quân đội Thái Lan. Đây là đảng lớn thứ hai trong liên minh cầm quyền Thái Lan, giữ 69 ghế trong quốc hội.

Sự rời đi của đảng Bhumjaithai đã đánh dấu bước khởi đầu cho một trong những khủng hoảng nghiêm trọng nhất của chính quyền Thủ tướng Paetongtarn kể từ đầu nhiệm kỳ đến nay.

Hiện các đảng khác trong liên minh cầm quyền gồm: Đảng Quốc gia Thống nhất, Chart Thai Pattana và Dân chủ, cũng tổ chức họp khẩn để cân nhắc rút lui. Nếu thêm một đảng nữa rời đi, vị thế của bà Paetongtarn có thể bị đe dọa. Thái Lan sẽ buộc phải tổ chức một cuộc bầu cử hoặc thành lập liên minh cầm quyền mới.

Chia sẻ với tạp chí TIME, nhà nghiên cứu Napon Jatusripitak tại Viện ISEAS-Yusof Ishak (Singapore) nhận định "lịch sử đang lặp lại" với gia tộc Shinawatra. Ông cho rằng gia tộc này có thể giải quyết vấn đề bằng nhiều cách khác, nhưng họ lại "tự bắn vào chân mình khi tạo điều kiện để những người bảo thủ cứng rắn gọi họ là kẻ phản bội quốc gia, bán rẻ đất nước vì lợi ích riêng của gia tộc".

Điều này càng trầm trọng hơn khi các nhóm bảo thủ vốn đã có sự nghi ngờ sâu sắc với bà Paetongtarn trước đó vì cho rằng cha bà là cựu Thủ tướng Thái Lan Thaksin Shinawatra mới chính là người đứng đằng sau tấm màn chính trị.

Ông Napon nhấn mạnh sự ngờ vực của người dân với gia tộc Shinawatra, việc Đảng Pheu Thai không đem lại những cải thiện cho đời sống của người dân và căng thẳng biên giới với Campuchia đã tạo ra "cơn bão hoàn hảo" để phe đối lập phản kháng. Hoặc nói cách khác, cuộc khủng hoảng với Campuchia là "lớp kem trên cùng phủ lên chiếc bánh".

Các kịch bản tiếp theo

Trước cuộc khủng hoảng này, Thái Lan có thể sẽ phải đối mặt với bốn kịch bản trong những ngày tới. 

Trong kịch bản đầu tiên, bà Paetongtarn có thể từ chức để xoa dịu tình hình và nhận trách nhiệm về vụ rò rỉ đoạn ghi âm. Nếu đây là một sự rút lui có tính toán, Pheu Thai hoặc một đồng minh trong liên minh cầm quyền có thể đề cử lãnh đạo mới, qua đó duy trì chính phủ hiện tại mà không cần tổ chức bầu cử lại.

Trong kịch bản thứ hai, một cuộc bầu cử sớm có thể diễn ra nếu Pheu Thai không tìm được ứng viên thay thế bà Paetongtarn. Trước đó lãnh đạo Đảng Nhân dân đối lập Nattapong Ruangpanyawut đã kêu gọi giải tán quốc hội và tổ chức bầu cử sớm, trước cuộc bỏ phiếu dự kiến vào năm 2027. Tuy nhiên điều này có thể kéo dài và gây mất thời gian.

Kịch bản thứ ba là đảo chính quân sự. Tuy Tư lệnh Lục quân vùng 2 Thái Lan, trung tướng Boonsin Padklang đã đưa ra các cam kết về việc bảo vệ nền dân chủ, giới quan sát vẫn không loại trừ khả năng xảy ra một cuộc đảo chính quân sự.

Một số nhà phân tích cho rằng quân đội đã giành được sự ủng hộ của công chúng nhờ cách giải quyết căng thẳng biên giới với Campuchia, trong khi chính quyền bà Paetongtarn được cho là quá "nhún nhường". 

Một cuộc khảo sát mới đây cho thấy khoảng 86% người tham gia tin tưởng vào quân đội trong xử lý khủng hoảng với Campuchia, trong khi chỉ 31% tin vào chính phủ, theo Bloomberg.

Mặt khác, theo giáo sư Greg Raymond từ Đại học quốc gia Úc, đoạn ghi âm bị rò rỉ có thể báo hiệu sự kết thúc cho nhiệm kỳ của bà Paetongtarn, nhưng ông cho rằng khả năng cao sẽ không có cuộc đảo chính nào xảy ra vì "chính quyền Pheu Thai có thể dễ dàng bị lật đổ bằng những biện pháp khác", như thông qua pháp luật hoặc cải tổ quốc hội.

Cuối cùng, kịch bản thứ tư cũng là hy vọng lớn nhất của bà Paetongtarn đó là giữ vững liên minh cầm quyền hiện tại. Tuy nhiên, thế mong manh của liên minh bà sau khi Đảng Bhumjaithai rút lui có thể cản trở tiến trình lập pháp, cũng như tạo điều kiện để phe đối lập phản kháng mạnh mẽ.