Thời tiết ngày càng khó đoán, vì sao?

Chuỗi diễn biến bất thường của thời tiết ngày một kéo dài và xu hướng này gia tăng theo biến đổi khí hậu do trái đất tiếp tục ấm lên. Tại miền Trung đã xuất hiện nắng nóng ngay sau khi đợt mưa lớn vừa kết thúc.

Thời tiết bất ngờ thay đổi chỉ sau 1 ngày

Ngày 30.5, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia cho biết: Khu vực Trung bộ ghi nhận thời tiết nắng trong suốt ngày. Dự báo ngày 31.5, ở khu vực từ Thanh Hóa đến Phú Yên có nắng nóng với nhiệt độ cao nhất phổ biến 35 - 37 độ C, có nơi trên 37 độ C; độ ẩm tương đối thấp, phổ biến 50 - 55%. Ngày 1.6, khu vực này tiếp tục nắng nóng, có nơi nắng nóng gay gắt với nhiệt độ cao nhất phổ biến 36 - 38 độ C, có nơi trên 39 độ C, độ ẩm tương đối thấp nhất phổ biến 45 - 50%. Tình trạng nắng nóng khu vực từ Thanh Hóa đến Phú Yên có thể kéo dài nhiều ngày tới.

Tương tự, ở khu vực Bắc bộ, ngày 31.5 có nắng nóng cục bộ. Bước sang ngày 1.6, nắng nóng mở rộng hơn, có nơi nắng nóng gay gắt với nhiệt độ cao nhất phổ biến 35 - 37 độ C, có nơi trên 38 độ C. Nắng nóng diện rộng tại Bắc bộ có khả năng kéo dài đến ngày 2.6.

Như vậy, thời tiết bất ngờ thay đổi chỉ sau 1 ngày, khi trước đó vào đêm 29 rạng sáng 30.5, mưa lớn diện rộng xuất hiện ở nhiều nơi thuộc khu vực bắc Trung bộ và Nam bộ. Nhiều nơi mưa lớn đến rất lớn như: Yên Cát (Thanh Hóa) 132,2 mm, Mường Típ (Nghệ An) 161,8 mm, Phước Hòa (Bà Rịa-Vũng Tàu) 114,6 mm, Thông Bình (Đồng Tháp) 110,4 mm… Đặc biệt, tại các tỉnh miền Bắc và Trung, đợt mưa lớn kéo dài suốt cả tuần gây nên tình trạng lũ quét, sạt lở đất ở nhiều địa phương. Trên các sông ở Thanh Hóa, Nghệ An xuất hiện lũ với biên độ lũ lên từ 2 - 4 m. Trong đợt lũ này, mực nước đỉnh lũ trên các sông nhỏ, thượng lưu các sông có khả năng lên mức báo động 1 và vượt báo động 1.

Th.S Lê Thị Xuân Lan, chuyên gia khí tượng thủy văn, nhận định: Sự bất thường của thời tiết thể hiện rất rõ trong những tháng đầu năm nay. Đặc biệt, những ngày qua, mưa lớn kéo dài xuất hiện ở các tỉnh miền Trung là hiện tượng bất thường. Theo quy luật, vào thời gian này, các tỉnh miền Trung đang trong giai đoạn mùa khô và tiếp tục kéo dài đến tận tháng 8. Nhưng những ngày qua lại xuất hiện mưa lớn nhiều ngày liền gây nên lũ quét và lũ trên một số sông nhỏ chẳng khác nào đang trong mùa mưa. Về hình thái thời tiết gây mưa lớn do dải hội tụ nhiệt đới xuất hiện sớm thay vì thường vào tháng 6 - 7; bình thường dải hội tụ nằm gần khu vực sông Dương Tử (Trung Quốc) thì nay lại nằm dịch xuống gần với VN hơn. Để giải thích cho những sự bất thường của thời tiết đang gia tăng trong thời gian qua thì nguyên nhân quan trọng chính là tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng và nhiệt độ trái đất ấm lên mỗi ngày.

"Đối với Nam bộ, đang trong giai đoạn mùa mưa với kiểu thời tiết đặc trưng sáng nắng chiều mưa và mưa lớn diện rộng cũng là điều bình thường", Th.S Lan nói.

Nhiệt độ trái đất tăng thêm 1,2 - 1,9 độ C

Ở Nam bộ, dù năm nay mưa trái mùa xuất hiện liên tục với nhiều trận mưa lớn, mùa mưa cũng đến sớm và mưa nhiều hơn các năm nhưng cảm nhận chung của nhiều người là "vẫn thấy nóng". Nhất là tại TP.HCM, nhiều người có chung cảm nhận "cứ hôm nào dứt hạt mưa lại thấy nắng nóng gay gắt". Ngược lại, hôm nào mưa to thì người dân lại phải vất vả sống chung với tình trạng ngập nước khắp nơi.

PGS-TS Lê Anh Tuấn, nguyên Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (Trường ĐH Cần Thơ) nhận định: Biến đổi khí hậu là nguyên nhân gây nên các hiện tượng thời tiết cực đoan. Năm nay, các hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện khá nhiều so với những năm trước đây. "Điều chúng ta cần lưu ý là khi biến đổi khí hậu gia tăng sẽ kéo theo các hiện tượng thời tiết cực đoan càng phổ biến. Ví dụ những trận mưa lớn vượt lịch sử, dễ dẫn đến tình trạng ngập úng. Đối với các đô thị, các trận mưa lớn rất dễ gây ngập sâu, do vậy về mặt quy hoạch cần chú ý đến việc tiêu thoát nước phù hợp với xu hướng cực đoan của thời tiết", PGS Tuấn khuyến cáo.

Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) cũng vừa đưa ra dự báo về khí hậu toàn cầu cho giai đoạn 2025 - 2029. Theo báo cáo, nhiệt độ bề mặt trung bình toàn cầu trong giai đoạn 5 năm tới sẽ cao hơn từ 1,2 - 1,9 độ C so với mức trung bình trong những năm 1850 - 1900. Có 80% khả năng trong giai đoạn này sẽ có ít nhất một năm nhiệt độ trung bình cao hơn năm ấm kỷ lục (năm 2024). Và có 86% khả năng ít nhất một năm sẽ cao hơn 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Nhiệt độ sẽ tiếp tục ở gần mức kỷ lục trong 5 năm tới, làm gia tăng rủi ro và tác động của khí hậu đến xã hội, kinh tế và phát triển bền vững.

"Mỗi phần nhỏ của sự gia tăng nhiệt độ sẽ gây ra nhiều biến đổi về thời tiết như các đợt nắng nóng, các trận mưa cực đoan, hạn hán nghiêm trọng, băng tan, đại dương nóng lên và mực nước biển dâng cao", báo cáo của WMO nhấn mạnh.