Tại sao hệ thống của Amorim không hiệu quả ở Man Utd? - Báo VnExpress

HLV Pep Guardiola từng mô tả các sơ đồ chiến thuật chỉ như "số điện thoại". Nhưng hiếm nhà cầm quân nào lại "bị" định nghĩa bởi một sơ đồ, hệ thống chiến thuật như Amorim. Thất bại 0-3 tại Etihad ngày 15/9 một lần nữa đặt ra nhiều câu hỏi về bố trí đội hình của Man Utd: từ cách sử dụng Bruno Fernandes, đến tuyến giữa bị áp đảo quân số.

Việc Mason Mount phải chơi ở vị trí biên thủ trái trước Grimsby Town ở Cup Liên đoàn Anh từng là bằng chứng khác cho thấy HLV người Bồ Đào Nha quá cứng nhắc với sơ đồ 3-4-2-1.

Có một số ý kiến còn cho rằng Amorim đang nhầm lẫn giữa một sơ đồ chiến thuật - vốn không có ý nghĩa vĩnh cửu - với một triết lý bóng đá. Ngược lại, những người ủng hộ lập luận rằng hệ thống của ông đơn thuần chỉ là một bộ khung để các cầu thủ tự do hoán đổi và tự diễn giải trận đấu. Nhưng dù thế nào, Man Utd vẫn đang mải miết tìm câu trả lời cho sự cân bằng và tính ổn định.

Loay hoay giữa kiểm soát và trực diện

Mùa trước ở Ngoại hạng Anh, Man Utd ghi bàn còn ít hơn cả West Ham, Wolves, và chỉ có ba đội xuống hạng ghi ít bàn hơn "Quỷ Đỏ" ở các trận sân nhà. Đó là lý do đội chủ sân Old Trafford mua ba tiền đạo Matheus Cunha, Bryan Mbeumo và Benjamin Sesko trong hè vừa qua. Một vài dấu hiệu khởi sắc được nhìn thấy, khi lối chơi của Man Utd hướng đến việc "nhồi" bóng sớm cho các tân binh này. Những đường chuyền chéo từ trái sang phải nhắm đến Mbeumo trở thành một điểm nhấn, như trước Arsenal ở vòng mở màn.

Trước vòng 4, không đội nào tạo ra nhiều "tình huống tấn công trực diện" hơn Man Utd (8 lần). Opta định nghĩa một tình huống tấn công trực diện như sau: "Được bắt đầu trên phần sân nhà, có ít nhất 50% các pha di chuyển hướng về khung thành đối phương và được kết thúc bằng một pha dứt điểm hoặc một pha chạm bóng trong vùng cấm đối thủ".

So với các đội trong nhóm "big 6" truyền thống, Man Utd có tỷ lệ chuyền dài cao nhất đến nay: 12,9%. Tuy nhiên, Bournemouth - đội dẫn đầu với tỷ lệ 17,2% xét trong cùng hạng mục - mới đang có vị trí ấn tượng hơn nhiều so với "Quỷ Đỏ", khi đang xếp thứ tư Ngoại hạng Anh.

Điều này đặt ra hai câu hỏi cho Amorim: Man Utd sẽ tấn công thế nào trước các hàng thủ lùi sâu khi không có nhiều khoảng trống để chơi trực diện, và làm sao họ tránh bị cuốn vào những trận đấu kiểu "bóng rổ" như trong hiệp hai trước Burnley?

Mùa trước, Amorim từng nói về nhu cầu kiểm soát trận đấu tốt hơn. Có một số điểm nổi bật trong hệ thống của ông khi Man Utd tìm cách triển khai bóng từ phần sân nhà, chẳng hạn vị trí của trung vệ giữa. Trước Arsenal, Matthijs de Ligt xuất hiện ở khu vực thuộc về tiền vệ trung tâm. Tuy triển khai bóng tương đối hiệu quả trước cấu trúc pressing có phần thiếu đồng bộ của "Pháo Thủ", nhưng trong hầu hết các trận đấu khác thì lại không.

Đó là lúc Man Utd quay về cách đánh trực diện, như trước Man City: họ cố gắng tận dụng những đường chuyền sớm ra sau lưng hàng thủ đối phương và chuyển cánh từ hai biên. Nhưng những tình huống này mang lại rất ít kết quả khi các pha tạt bóng của Man Utd phần lớn thiếu chính xác.

Gánh nặng lên cặp tiền vệ trung tâm

"Chúng tôi biết cách họ phòng ngự và biết họ thích gây áp lực từ hàng thủ năm người", HLV Marco Silva của Fulham nói sau trận hòa Man Utd ở vòng 2 hôm 25/8. "Nếu bạn không tạo điều kiện để họ áp sát từ hàng thủ năm người, bạn có thể tạo ra sự áp đảo quân số ở tuyến giữa. Chúng tôi biết họ chơi với hai tiền vệ trung tâm. Chúng tôi cố gắng áp đảo bằng bộ ba tiền vệ của mình cộng thêm Alex Iwobi. Đơn giản là vậy".

Dù sơ đồ chiến thuật của Man Utd có là 3-4-3, 3-4-2-1, 3-2-5 khi tấn công, 5-2-3 khi tổ chức pressing, hoặc 5-4-1 khi phòng ngự lùi sâu, điểm chung là tập thể của Amorim chỉ sử dụng hai tiền vệ trung tâm. Cặp tiền vệ này luôn rơi vào trạng thái phải chịu áp lực lớn. Cách bố trí nhân sự của Man utd đặc biệt dễ bị tổn thương trong hai giai đoạn của trận đấu.

Thứ nhất, khi hàng thủ năm người bị ép sâu bởi bộ ba tiền đạo đối phương, cặp tiền vệ trung tâm phải bao quát toàn bộ chiều ngang sân phía trước mặt. Việc đối phó với những pha chuyển hướng (switch of play) trước một đối thủ chơi với tiền đạo cánh và hậu vệ cánh ở cả hai phía là không dễ. Như Silva giải thích, đối phương còn có thể để các tiền đạo lùi về hoặc lẻn ra khỏi hàng thủ để khai thác khoảng trống hai bên cặp tiền vệ trung tâm của Man Utd.

Thứ hai, khi "Quỷ Đỏ" pressing tầm cao và bộ ba tiền đạo của họ bị vượt qua, cặp tiền vệ trung tâm rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Họ có nên áp sát cầu thủ cầm bóng và để một cầu thủ khác của đối phương tự do giữa các tuyến, trông đợi một hậu vệ của mình dâng lên đánh dập, hay quyết định lùi lại toàn bộ và để đối phương thoải mái tiến bóng?

Ví dụ trước Fulham, khi bóng được chuyền vượt qua bộ ba tiền đạo của Man Utd đến Sander Berge, đó là tín hiệu để tiền đạo cánh trái Iwobi di chuyển vào trong ở vị trí của một số 10. Casemiro không thể kèm Iwobi cũng như gây áp lực đủ lên bóng, và Fulham dễ dàng xuyên phá hàng tiền vệ của Man Utd chỉ bằng một đường chuyền. Bấy giờ, hậu vệ trái Antonee Robinson của Fulham cũng đã dâng cao, nghĩa là bộ tứ tấn công của họ đang kìm chân hàng thủ năm người của Man Utd. Đó là cách HLV Silva tạo ra một tình huống ba-đánh-hai cho Fulham ở tuyến giữa.

Trước Arsenal, Man Utd ban đầu làm tốt trong việc ép đối thủ phải thu quân về. Tuy nhiên, khi họ cố gắng duy trì áp lực một-kèm-một với Fernandes bám theo Martin Odegaard, khoảng trống lớn mở ra giữa anh và Casemiro.

Một tình huống tổ chức pressing có thể mang lại lợi thế lập tức bị vô hiệu hóa khi William Saliba chuyền thẳng hướng lên vị trí của tiền đạo Viktor Gyokeres, người sau đó mang về một quả đá phạt ở giữa sân để giải tỏa áp lực cho Arsenal.

Bàn thắng đầu của Man City trong trận derby là ví dụ rõ nét khác về vấn đề mà đối thủ có thể gây ra cho Man Utd ở những khoảng trống quanh cặp tiền vệ trung tâm. Dù là theo bản năng cầu thủ trên sân hay kế hoạch của Guardiola, tiền đạo cánh Jeremy Doku đã di chuyển từ biên phải vào vị trí tiền vệ tấn công.

City lúc này có bộ ba tiền vệ Rodri, Phil Foden, và Tiajni Reijnders cùng với Doku chơi gần nhau. Vị trí Reijnders neo lấy Luke Shaw, không cho phép anh thoải mái dâng lên áp sát Doku. Doku ở khoảng trống giữa hai tuyến dễ dàng nhận đường chuyền xuyên tuyến từ Rodri, xoay người tiến bóng tấn công vùng cấm.

Bài toán hóc búa Bruno Fernandes

Ngay khi Amorim được bổ nhiệm, cách ông sử dụng Fernandes trở thành tâm điểm chú ý. Ngôi sao người Bồ Đào Nha, trong phần lớn thời gian khoác áo Man Utd, chơi ở vị trí số 10 với sự tự do di chuyển khắp mặt sân, tìm kiếm cơ hội tung ra những đường chuyền quyết định và những cú sút xa. Tuy nhiên, trong sơ đồ của Amorim, không có vị trí số 10 truyền thống mà thay vào đó là hai tiền đạo lùi hoạt động ở hai hành lang trong (nách trung lộ) phía sau tiền đạo cắm.

Tại Anfield mùa trước, Fernandes đã chứng minh anh có thể tỏa sáng ở vị trí lệch trái trong số hai cầu thủ tấn công này. Nhưng, với Cunha và Mbeumo mới đến, hai vị trí đó dường như được mặc định có chủ, trừ khi chấn thương xảy ra. Amorim quyết định đẩy học trò đồng hương xuống chơi đá tiền vệ trung tâm. Đây có thể là một trong các lý do giúp Man Utd dẫn đầu về các tình huống tấn công trực diện, bởi Fernandes có thể tung ra những đường chuyền dài vượt tuyến từ vị trí lùi sâu.

Bản đồ nhiệt của thủ quân Man Utd mùa này so với ba mùa Ngoại hạng trước đó cho thấy, lần đầu tiên, khu vực tập trung nhiều pha chạm bóng nhất của anh nằm ở phần sân nhà.

Tuy nhiên, Fernandes không phải là tiền vệ trung tâm thuần túy khi "Quỷ Đỏ" không có bóng và phải phòng ngự lùi sâu, khiến những điểm yếu của anh lẫn các đồng đội xung quanh dễ dàng bị khai thác. Mục tiêu theo đuổi Carlos Baleba sẽ giúp ích, nhưng Man Utd có thể phải cần đến hai Baleba như thế. Trước Man City, Amorim cuối cùng cũng đẩy Fernandes lên vị trí cao hơn khi Casemiro và Kobbie Mainoo được tung vào sân.

Những biên thủ kém năng suất

Amorim có thể đúng khi chỉ ra rằng cấu trúc tấn công của Man Utd không quá khác biệt về mặt vị trí so với nhiều đội bóng hàng đầu châu Âu, vốn chủ yếu chơi với hàng thủ 4 người nhưng sẽ chuyển sang 3-2-5 khi triển khai bóng. Việc bố trí cầu thủ trải đều qua 5 làn sân theo chiều dọc (hai biên, hai hành lang trong và trung lộ) đã trở thành xu hướng phổ biến.

Nhưng điểm khác biệt là những đội bóng đó - xét theo triết lý định hướng vị trí - thường có các tiền đạo cánh ở làn ngoài cùng trong số năm cầu thủ tấn công tuyến phòng ngự đối phương, làm nhiệm vụ giãn biên và đấu một-một. Trong khi, Amorim thường yêu cầu các biên thủ dâng cao. Đây là lý do tại sao sơ đồ chiến thuật không thực sự quá quan trọng: hai đội có thể giống nhau về vị trí, nhưng sự khác biệt nằm ở chất lượng cầu thủ.

Trong hơn 30 năm lịch sử Ngoại hạng Anh, chỉ có hai đội vô địch với hệ thống hàng thủ ba người và hai biên thủ, là Blackburn Rovers 1994-1995 với Jason Wilcox và Stuart Ripley "bơm" những quả tạt cho Alan Shearer và Chris Sutton ở phía trong, và Chelsea của Antonio Conte 2016-2017. Ở cánh phải Chelsea mùa ấy, HLV Italy biến một tiền đạo cánh thực thụ như Victor Moses thành biên thủ. Marcos Alonso ở cánh trái vừa mang đến cơ hội ghi bàn cho đồng đội, vừa là một chuyên gia sút phạt. Cả hai cùng mang về 14 bàn thắng và kiến tạo trong mùa giải đó cho Chelsea.

Nhìn vào 5 giải VĐQG lớn của châu Âu, các đội vô địch với cùng hệ thống như Amorim luôn đòi hỏi các biên thủ phải đóng góp từ 15 đến 20 bàn thắng lẫn kiến tạo. Inter Milan 2023-2024 với cặp Denzel Dumfries và Federico Di Marco góp dấu giày vào 19 bàn, Leverkusen 2023-2024 với cặp Jeremie Frimpong và Alex Grimaldo có 39 lần, Sporting 2023-2024 - đội bóng cũ của Amorim - với cặp Ricardo Esgaio và Nuno Santos có 18 lần, Inter Milan 2020-2021 với cặp Achraf Hakimi và Ivan Perisic có 22 lần. Chỉ có Juventus 2015-2016 với lối chơi thiên về phòng ngự hơn là một ngoại lệ, khi cặp Patrice Evra và Stephan Lichtsteiner chỉ có 6 lần ghi bàn cộng kiến tạo.

Mùa trước, Diogo Dalot, Luke Shaw, Patrick Dorgu và Noussair Mazraoui chỉ mang về tổng cộng bốn bàn thắng và kiến tạo. Một giải pháp được đề xuất là sử dụng Amad Diallo, người kết thúc mùa trước với 8 bàn thắng và 6 kiến tạo ở Ngoại hạng, vào vị trí biên thủ phải. Sự kết hợp của Diallo với Mbeumo có thể lợi hại, nhưng kỹ năng phòng ngự của anh lại hạn chế. Trước Man City, Amorim chọn Dorgu và Mazraoui, với Mazraoui đặc biệt kém hiệu quả khi tham gia tấn công, không phù hợp với vai trò biên thủ.

Hàng thủ cũ kỹ và vấn đề thủ môn

Man Utd vẫn đang dựa vào nhóm hậu vệ cũ, với Lisandro Martinez sắp trở lại. Leny Yoro là một điểm sáng, và "Quỷ Đỏ" cần thêm những hậu vệ như cầu thủ người Pháp này. Hai trong số đội bóng mạnh nhất nước Anh, Liverpool và Arsenal, sở hữu những hậu vệ có khả năng bao quát không gian lớn và chất lượng trong những pha đối đầu tay đôi. Nhờ đó, họ có thể tự tin chơi pressing tầm cao với lối bắt người một-một. Trong khi, những De Ligt, Harry Maguire, Shaw hay Lisandro nếu được đặt vào cảnh đấu tay đôi, có thể trở thành canh bạc.

Lisandro không thiếu quyết liệt, nhưng trung vệ Argentina này không có khả năng di chuyển tốt. Trong sơ đồ 3-4-3 với hai tiền vệ trung tâm, đó lại là yêu cầu quan trọng được đặt ra. Để đối phó với tình trạng bị áp đảo quân số ở tuyến giữa, các trung vệ Man Utd cần thoải mái theo kèm đối thủ đến tận giữa sân.

Khi Thomas Tuchel sử dụng hệ thống này để giúp Chelsea vô địch Champions League, Antonio Rudiger đặc biệt xuất sắc ở khía cạnh này. Man Utd không có những hậu vệ đủ tốc độ hay phong cách đàn áp để làm điều tương tự.

Trong cuộc phỏng vấn sau trận derby Manchester, tiền vệ Fernandes có nhắc đến việc các trung vệ cần dâng lên đánh dập hiệu quả: "Chúng tôi cần dũng cảm hơn khi gây áp lực một-kèm-một. City chấp nhận rủi ro đó trước chúng tôi, và chúng tôi cũng cần làm điều tương tự. Tôi cố gắng gây áp lực lên Rodri vì một trong các tiền vệ trung tâm sẽ cần dâng lên bắt lấy Rodri, bấy giờ một hậu vệ sẽ kèm Foden. Ban đầu, tôi có thể bao quát cả hai, nhưng khi Yoro dâng lên, tôi tập trung chủ yếu vào Rodri. Nhưng Yoro lại lùi về sau đó vì không hiểu ý, khiến chúng tôi để lộ quá nhiều khoảng trống. Một khi đã quyết định dâng lên, chúng tôi phải chấp nhận rủi ro và hàng thủ cần dũng cảm hơn".

Ở vị trí thủ môn, tình hình nhân sự đơn giản hơn nhiều: Andre Onana đang ở Thổ Nhĩ Kỳ, còn Altay Bayindir thì lúc chuyền bóng tốt, lúc lại mắc sai lầm. Trước City, Bayindir suýt bị Haaland cướp bóng ngay khu vực 5m50. Tân binh Senne Lammens có lẽ sẽ sớm có cơ hội, song để có thể mang đến sự an tâm thì rõ ràng vẫn còn là dấu hỏi lớn.

Hoàng Thông (theo Telegraph)