Phong trào MAGA chia rẽ về vụ ám sát Charlie Kirk

Charlie Kirk, nhà hoạt động bảo thủ 31 tuổi, bị bắn chết khi đang phát biểu tại Đại học Utah Valley, bang Utah ngày 10/9. Anh đồng sáng lập tổ chức bảo thủ của giới trẻ Turning Point USA và là đồng minh quan trọng của Tổng thống Donald Trump.

Vụ ám sát Kirk lập tức gây rúng động không chỉ trên chính trường Mỹ mà còn với cả phong trào Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại (MAGA), nền tảng ủng hộ mạnh mẽ với Tổng thống Trump. Nhưng thay vì tạo nên sự đoàn kết, sự việc lại hé lộ những khác biệt trong chiến lược và tư tưởng giữa các phe cánh bên trong MAGA.

Một số trợ lý và đồng minh của Tổng thống Trump muốn trấn áp mạnh tay với "các bài phát biểu thù hận" mà họ cho là nguyên nhân dẫn đến bạo lực chính trị, thúc đẩy tay súng nhắm vào Kirk. Trong khi đó, những người khác thuộc phong trào MAGA lại nhấn mạnh phải bảo vệ quyền tự do ngôn luận theo Tu chính án Thứ nhất, điều mà họ cho là bất khả xâm phạm.

Tổng thống Trump tối 10/9 tuyên bố vụ Kirk bị sát hại không phải là hành động bạo lực đơn lẻ, mà có liên quan đến "phe cánh tả cực đoan". Ông tuyên bố "sẽ tìm ra tất cả những kẻ đã góp phần gây ra tội ác này và các hành vi bạo lực chính trị khác".

Thông điệp này nhanh chóng được nhiều đồng minh lặp lại. Điểm chung là họ coi đây là cơ hội chính trị để củng cố thông điệp "Mỹ đang bị tấn công từ bên trong" và thúc đẩy nghị trình đối phó phe cánh tả có liên hệ với đảng Dân chủ. Nhưng nỗ lực này châm ngòi tranh cãi là MAGA nên tập trung vào những ngôn từ mang tính thù hận trên mạng xã hội, hay nhắm tới các tổ chức bị cáo buộc liên quan bạo lực chính trị.

Bộ trưởng Tư pháp Pam Bondi cho rằng cần phải mạnh tay với ngôn từ cực đoan, vì đây là yếu tố dẫn đến bạo lực. Ngày 15/9, bà tuyên bố Bộ Tư pháp Mỹ sẽ truy tố bất kỳ ai sử dụng ngôn từ thù ghét nhắm vào người khác.

"Có tự do ngôn luận và cũng có ngôn từ thù hận. Loại ngôn từ đó không có chỗ trong xã hội chúng ta, nhất là lúc này, nhất là sau những gì đã xảy ra với Charlie", bà nói.

Bình luận của Bộ trưởng Bondi lập tức vấp phải làn sóng phản ứng dữ dội ngay trong phe bảo thủ, những người cho rằng đây là động thái đi ngược lại với niềm tin về tự do ngôn luận và quyền tranh luận mà Kirk bảo vệ.

"Tu chính án Thứ nhất bảo vệ quyền tự do ngôn luận", thượng nghị sĩ Cộng hòa Ted Cruz lập luận. "Nó bảo vệ cả những ngôn từ thù ghét hay phát ngôn ghê tởm, kinh khủng. Điều đó có nghĩa là gì? Nghĩa là bạn không thể bị truy tố chỉ vì lời nói của mình, dù nó có độc hại, cực đoan hay sai trái đến đâu".

Một số người dẫn lại bài viết của Kirk hồi năm 2024, trong đó anh viết "Mỹ không tồn tại khái niệm 'ngôn từ thù ghét' về mặt pháp lý. Có những lời xấu xí, khó nghe, độc hại. Nhưng tất cả đều được Tu chính án Thứ nhất bảo vệ. Hãy giữ nước Mỹ tự do".

"Ai đó hãy giải thích cho Bondi hiểu cái gọi là 'ngôn từ thù hận' được Tu chính án Thứ nhất bảo vệ. Bà ấy đáng lẽ phải biết điều này", nhà bình luận bảo thủ Brit Hume viết trên X.

Các quan chức khác trong chính quyền Trump cũng bác bỏ ý tưởng kiểm soát nội dung trực tuyến. "Tòa án Tối cao đã nêu rõ suốt nhiều thập kỷ qua rằng Tu chính án Thứ nhất và truyền thống tự do ngôn luận bảo vệ gần như tất cả các phát ngôn", theo Brendan Carr, chủ tịch Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ.

Bộ trưởng Bondi ngày 16/9 đã thay đổi phần nào quan điểm, nói bà chỉ nhắm đến những phát ngôn có thể dẫn đến nguy cơ châm ngòi bạo lực và cho rằng Tu chính án Thứ nhất không bảo vệ nhóm này.

Ở phía còn lại, những thành viên MAGA kêu gọi chính quyền liên bang nhắm mục tiêu vào các tổ chức xã hội dân sự và quỹ cánh tả bị cáo buộc đứng sau tài trợ cho bạo lực nhằm vào phe Cộng hòa và lực lượng an ninh.

Phó tổng thống JD Vance gợi ý mục tiêu ban đầu có thể là Quỹ Ford và Open Society Foundations, tổ chức phi lợi nhuận do nhà tài trợ lớn của đảng Dân chủ George Soros điều hành.

Phó chánh văn phòng Nhà Trắng Stephen Miller cho biết ông Vance muốn nhắc đến "cả một mạng lưới tổ chức" đứng sau các hoạt động cực đoan cánh tả. Chính quyền liên bang dự định yêu cầu Bộ Tư pháp và Bộ An ninh Nội địa vào cuộc xử lý những nhóm này.

Steve Bannon, cựu cố vấn thân tín của ông Trump, nói chính quyền liên bang đang cân nhắc nhiều biện pháp, trong đó có liệt "các Antifa" vào danh sách tổ chức khủng bố trong nước.

Antifa là thuật ngữ được phe cánh hữu ở Mỹ sử dụng để chỉ những nhóm cực tả bị cáo buộc kích động bạo lực trong các cuộc biểu tình. Trong nhiệm kỳ đầu, ông Trump từng dọa xem Antifa là "tổ chức khủng bố trong nước", nhưng chưa thực hiện.

"Điều quan trọng nhất là phải mở rộng điều tra, không chỉ coi đây là một vụ giết người đơn lẻ mà là một âm mưu lớn hơn. Nếu đã chuẩn bị đối đầu, thì hãy đối đầu đến cùng", ông Bannon nói.

Cách tiếp cận khác biệt này đang khiến Nhà Trắng khó xử khi xây dựng chính sách để phản ứng sau vụ sát hại. Theo giới quan sát, nếu chọn siết chặt ngôn từ, họ sẽ đánh mất một phần cử tri vốn đề cao tự do cá nhân, trong khi có thể bị coi là "trả đũa chính trị" nếu chỉ nhắm vào tổ chức.

Một quan chức Nhà Trắng cho biết chính quyền ở thời điểm này không tự giới hạn mình. "Có nhiều rất nhiều lựa chọn có thể được xét đến", người này nói.

Đến ngày 17/9, Tổng thống Trump đã ra quyết định, khi nghiêng về phương án nhắm vào Antifa. "Tôi vui mừng thông báo rằng tôi sẽ xác định Antifa, thảm họa cánh tả cực đoan, bệnh hoạn và nguy hiểm, là tổ chức khủng bố lớn. Tôi cũng dứt khoát đề nghị điều tra kỹ lưỡng theo các chuẩn mực và quy trình pháp lý cao nhất đối với những cá nhân hoặc tổ chức tài trợ cho Antifa", Tổng thống Mỹ đăng trên mạng xã hội Truth Social.

Như Tâm (Theo Politico, Reuters, TIME)