Siết chặt quản lý UAV

Việc đăng ký, xin cấp phép và kiểm soát hoạt động bay của thiết bị bay không người lái (tạm gọi chung là UAV) và các phương tiện bay khác không chỉ là yêu cầu bắt buộc theo pháp luật, mà còn là trách nhiệm của mỗi người dân trong bảo vệ vùng trời, giữ gìn an ninh, trật tự xã hội.

Mới đây, Cục Hàng không VN vừa quyết định tạm dừng tiếp nhận máy bay tại sân bay Thọ Xuân trong 12 giờ, từ 18 giờ ngày 16.6 đến 6 giờ ngày 17.6. Việc tạm dừng tiếp nhận máy bay tại cảng này bắt nguồn từ khi cơ quan chức năng liên tiếp phát hiện vật thể bay không người lái trong 2 ngày 13 - 14.6 gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động hàng không dân dụng, uy hiếp an toàn bay tại Cảng hàng không Thọ Xuân.

Theo Cục Hàng không VN, đây là tình huống diễn ra liên tiếp có mức độ phức tạp, khó kiểm soát và tiềm ẩn nguy cơ uy hiếp an toàn đối với hoạt động hàng không dân dụng tại cảng.

Vài năm trở lại đây, việc người dân sử dụng thiết bị bay không người lái (UAV - Unmanned Aerial Vehicle, còn gọi là drone) tại VN đã trở nên phổ biến. Đặc biệt là việc sử dụng flycam (một loại UAV chuyên dụng chụp hình, quay phim) trong các hoạt động giải trí, du lịch, quay phim, truyền thông sự kiện, lễ hội...

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng này là những lo ngại về an toàn hàng không, an ninh quốc phòng, tai nạn trong cộng đồng khi thiết bị gặp sự cố và những lỗ hổng lớn trong nhận thức, hành vi sử dụng thiết bị bay, nhất là về mặt pháp lý.

Phải đăng ký mới được sử dụng

Luật Phòng không nhân dân được Quốc hội thông qua ngày 27.11.2024, có hiệu lực từ ngày 1.7.2025, quy định UAV và phương tiện bay khác (các loại khí cầu, mô hình bay, dù bay, diều bay (trừ diều bay dân gian) và thiết bị bay khác có người điều khiển hoặc không có người điều khiển mà không phải là UAV) phải được đăng ký trước khi đưa vào khai thác, sử dụng.

UAV và phương tiện bay khác cần đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật do Bộ Quốc phòng ban hành hoặc công nhận; có giấy chứng nhận tiêu chuẩn kỹ thuật của nhà sản xuất đối với hàng hóa sản xuất tại VN.

Đối với các phương tiện nhập khẩu, ngoài điều kiện trên thì phải có đầy đủ giấy tờ hợp lệ theo quy định của pháp luật khi nhập khẩu vào VN. Nội dung đăng ký bao gồm: cấp, cấp đổi, cấp lại giấy chứng nhận đăng ký; đăng ký tạm thời; thu hồi giấy chứng nhận đăng ký. Thẩm quyền đăng ký UAV, phương tiện bay khác do Bộ Quốc phòng quản lý thực hiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng.

Ngoài việc đăng ký, người dân còn phải xin cấp phép bay trong quá trình sử dụng. Việc cấp phép bay phải phù hợp với thông số kỹ thuật, mục đích sử dụng của UAV, phương tiện bay khác, khả năng quản lý, điều hành, giám sát hoạt động bay, bảo đảm quốc phòng, an ninh trật tự, an toàn xã hội, an toàn hàng không và lợi ích công cộng.

Bộ Quốc phòng cấp phép bay hoặc phân cấp cho đơn vị thuộc quyền cấp phép bay. Bộ Công an cấp phép bay hoặc phân cấp cho đơn vị thuộc quyền cấp phép bay đối với UAV, phương tiện bay khác của Bộ Công an và thông báo đến Bộ Quốc phòng để phối hợp quản lý. Trường hợp cấp phép bay trong khu vực cấm bay, hạn chế bay và các khu vực khác có ảnh hưởng đến hoạt động bay của tàu bay quân sự thì phải được sự đồng ý của Bộ Quốc phòng.

Trường hợp Bộ Quốc phòng hoặc Bộ Công an cấp phép bay trong khu vực cảng hàng không, sân bay và các khu vực khác có ảnh hưởng đến hoạt động bay của tàu bay dân dụng thì phải được sự đồng ý của Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng).

Luật Phòng không nhân dân cũng quy định các trường hợp UAV được miễn cấp phép bay như: hoạt động ngoài khu vực cấm bay, khu vực hạn chế bay, phạm vi hoạt động trong tầm nhìn trực quan bằng mắt thường, có trọng lượng cất cánh tối đa nhỏ hơn 0,25 kg để phục vụ vui chơi giải trí; hoạt động trong trường hợp khẩn cấp để bảo vệ tính mạng, tài sản của tổ chức, cá nhân theo quyết định của cấp có thẩm quyền nhưng phải thông báo đến cơ quan quản lý hoạt động bay trước khi bay.

Người điều khiển phải đủ 18 tuổi trở lên

Theo quy định về phân loại, điều kiện khai thác, sử dụng UAV và phương tiện bay khác, các cá nhân, tổ chức sử dụng phải được cấp phép bay, trừ trường hợp được miễn cấp phép bay; phải dự báo, thông báo, hiệp đồng bay và được sự chấp thuận của cơ quan quản lý nhà nước về khai thác, sử dụng UAV, phương tiện bay khác.

Người trực tiếp điều khiển UAV, phương tiện bay khác phải đủ 18 tuổi trở lên, có đủ năng lực hành vi dân sự và có giấy phép điều khiển bay phù hợp do cơ quan có thẩm quyền cấp hoặc giấy phép của nước ngoài cấp được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy phép điều khiển bay của VN công nhận.

Người nước ngoài trực tiếp điều khiển UAV tại VN phải đáp ứng tất cả điều kiện trên và phải có đại diện tổ chức hoặc cá nhân là người VN bảo lãnh theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, luật cũng quy định về giấy phép điều khiển bay đối với UAV, phương tiện bay khác gồm các loại: giấy phép điều khiển bay quan sát bằng thiết bị; giấy phép điều khiển bay quan sát bằng trực quan. Trường hợp được miễn cấp phép bay thì không cần phải có giấy phép điều khiển bay.

Cá nhân được cấp giấy phép điều khiển bay phải được đào tạo kiến thức về hàng không và kỹ năng thực hành điều khiển UAV, phương tiện bay khác.

Trong trường hợp người dân sử dụng UAV, phương tiện bay khác bay khi chưa được cấp phép bay; bay vào khu vực cấm bay, khu vực hạn chế bay khi chưa được phép; xâm phạm khu vực cảng hàng không, sân bay hoặc khu vực lân cận cảng hàng không, sân bay có hoạt động của tàu bay dân dụng, tàu bay quân sự; tuyên truyền, kích động, lôi kéo, xuyên tạc chống phá Đảng, Nhà nước hoặc thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật khác; mang theo thiết bị, vũ khí, vật liệu nổ, chất cấm, vận chuyển hàng hóa trái pháp luật sẽ bị áp chế.

Thẩm quyền áp chế thuộc về Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an, Tổng tham mưu trưởng QĐND VN.

Trả lời Thanh Niên, thiếu tướng Trần Đức Thuận, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, khẳng định các quy định về đăng ký, cấp phép bay UAV và các phương tiện bay khác tại luật Phòng không nhân dân sẽ phục vụ tốt nhu cầu của người dân và đảm bảo an ninh quốc phòng. Hay nói cách khác, vừa giải quyết được hài hòa giữa phát triển kinh tế, xã hội và củng cố quốc phòng an ninh.

Ông Thuận cho rằng người dân sử dụng UAV phải nắm rõ quy định liên quan đến quản lý, sử dụng UAV để chấp hành nghiêm. Đặc biệt, kể cả những trường hợp không cần đăng ký cấp phép, tuyệt đối không được sử dụng vào mục đích xâm phạm đến an ninh quốc phòng, lợi ích của tổ chức, cá nhân.

"Hiện nay, người dân đã quen sử dụng UAV thoải mái, tự do. Vì vậy, khi áp dụng luật, họ sẽ cảm thấy khó chịu. Tôi nghĩ rằng đó chỉ là ban đầu, dần dần người dân sẽ cảm thấy thuận lợi bởi chúng tôi xây dựng luật trên quan điểm quản lý tốt nhưng phải tạo thuận lợi cho người dân, không phải không quản được thì cấm", ông Thuận nói.

Vị ĐBQH chia sẻ trong thời gian tới, Chính phủ sẽ có những văn bản dưới luật để ban hành; Bộ Quốc phòng, Bộ Công an theo chức năng nhiệm vụ của mình sẽ có hướng dẫn cụ thể. Nếu người dân chấp hành tốt các quy định của pháp luật thì việc xin cấp phép sẽ trở nên đơn giản.