Sản xuất đầu máy, toa xe đường sắt phải ưu tiên linh kiện trong nước

Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) có quy định nhà thầu mua sắm, đóng mới đầu máy, toa xe phải ưu tiên sử dụng hàng hóa, dịch vụ trong nước để phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ.

Nhà thầu mua sắm, đóng mới đầu máy, toa xe đường sắt phải ưu tiên sử dụng hàng hóa, dịch vụ trong nước. Ảnh: Travel Talk.

Chiều 27/5, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh, thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày Tờ trình dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Trong đó, dự thảo Luật đã bổ sung quy định để huy động tối đa nguồn lực của địa phương, các thành phần kinh tế khác tham gia đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt.

Trong đó có quy định về việc khuyến khích tất cả tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt thông qua nhiều hình thức hợp đồng (BT, BOT, BTO, BLT, BTL...).

Đóng mới đầu máy, toa xe phải ưu tiên linh kiện trong nước

Đáng chú ý, để phát triển công nghiệp và nguồn nhân lực đường sắt, dự án Luật đã bổ sung các quy định: Một số sản phẩm đường sắt thuộc Danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển theo quy định của pháp luật về công nghệ cao; dự án đầu tư đường sắt có gói thầu quốc tế phải có điều kiện ràng buộc nhà thầu nước ngoài thực hiện chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì và từng bước làm chủ công nghệ.

Nhà thầu, chủ đầu tư dự án đường sắt và dự án mua sắm, đóng mới đầu máy, toa xe phải ưu tiên sử dụng các hàng hóa, dịch vụ trong nước có thể sản xuất, cung cấp nhằm tạo điều kiện thu hút tối đa nguồn lực đầu tư, phát triển, qua đó tạo ra thị trường đủ lớn góp phần phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ.

Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày Tờ trình dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Ảnh: Quochoi.vn.

Dự án Luật cũng bổ sung quy định danh mục dịch vụ, hàng hóa đường sắt được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng; tiêu chí lựa chọn doanh nghiệp Nhà nước được giao nhiệm vụ hoặc doanh nghiệp Việt Nam được đặt hàng; nghiên cứu, ứng dụng, nhận chuyển giao công nghệ và một số chính sách đặc thù cho tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ phục vụ phát triển công nghiệp đường sắt.

Cơ quan soạn thảo cho biết do đầu tư đường sắt đòi hỏi nguồn vốn rất lớn, việc bổ sung quy định này sẽ đảm bảo thị trường đầu ra cho các doanh nghiệp tiên phong yên tâm trong việc đầu tư phát triển đường sắt trong nước. Đồng thời, việc bổ sung các quy định này nhằm thể chế hóa chủ trương, định hướng của Bộ Chính trị tại Nghị quyết số 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) cũng sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực đường sắt. Theo đó, tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ phục vụ phát triển công nghiệp đường sắt được quyết định lựa chọn hình thức đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu hoặc đặt hàng để lựa chọn nhà thầu cung ứng dịch vụ, hàng hóa. Doanh nghiệp sẽ được hưởng ưu đãi như doanh nghiệp công nghệ cao theo quy định của pháp luật về công nghệ cao; được nhận hỗ trợ từ ngân sách để mua sắm, vận hành máy móc, thiết bị nhằm sớm tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao cho đường sắt, đáp ứng nhu cầu triển khai đầu tư xây dựng, vận hành các dự án đường sắt quan trọng quốc gia, đường sắt đô thị trong thời gian tới.

Yêu cầu quy định rõ cơ chế chuyển giao công nghệ của nhà thầu nước ngoài

Trình bày báo cáo thẩm tra về dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết việc phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam hiện đại và tự chủ là rất cấp thiết, do đó cần có những chính sách mạnh mẽ, hỗ trợ doanh nghiệp trong nước và thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao công nghệ.

Tuy nhiên, Ủy ban thẩm tra đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bổ sung, làm rõ các nguyên tắc về khuyến khích nội địa hóa và phát triển công nghiệp trong nước, thúc đẩy sự liên kết giữa công nghiệp đường sắt và các ngành công nghiệp phụ trợ; đổi mới công nghệ và chuyển giao công nghệ để cải thiện hiệu quả sản xuất, vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh; an toàn, hiệu quả và bảo vệ môi trường trong tất cả các khâu từ sản xuất, lắp ráp, bảo trì đến vận hành các phương tiện giao thông đường sắt; đồng bộ kế hoạch đào tạo, phát triển nguồn nhân lực tham gia nghiên cứu, hoạt động trong lĩnh vực đường sắt, tiến tới tự chủ về công nghệ; thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D), thúc đẩy hợp tác giữa các trường, viện, doanh nghiệp trong nghiên cứu, thử nghiệm và chuyển giao công nghệ, các hoạt động hợp tác quốc tế; các loại ưu đãi đầu tư, tín dụng, trong phát triển công nghệ.

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đề nghị làm rõ nội dung bắt buộc nhà thầu nước ngoài chuyển giao công nghệ khi tham gia dự án đường sắt. Ảnh minh họa: Tân Hoa Xã.

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng cho biết có ý kiến đề nghị bổ sung quy định Nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân đầu tư, phát triển công nghiệp đường sắt, không nên quy định “cứng” chỉ có Nhà nước đầu tư xây dựng, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt… sẽ dẫn đến khó khăn trong việc huy động các nguồn lực khác ngoài Nhà nước.

Liên quan nội dung về ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực cho ngành đường sắt, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị làm rõ việc phát triển các công nghệ số như AI, dữ liệu lớn, Internet vạn vật trong lĩnh vực đường sắt để tối ưu hóa các quy trình vận hành, bảo trì và điều khiển giao thông đường sắt. Cần quy định rõ về việc chuyển giao toàn bộ hay một phần công nghệ mang tính bắt buộc đối với đối tác nước ngoài khi mua hàng và cơ chế xử lý nếu nhà thầu không tuân thủ.

Ngoài ra, cơ quan thẩm tra cũng đề nghị cần có trung tâm nghiên cứu chuyên sâu về công nghệ đường sắt, hợp tác với các viện nghiên cứu, trường đại học.