Rủi ro từ những hệ thống giàn giáo tre ở Hong Kong

Ít nhất 44 người đã thiệt mạng, hơn 200 người mất tích trong đám cháy ở cụm chung cư Wang Fuk Court, quận Đại Bộ, Hong Kong. 45 người trong tình trạng nguy kịch. Ngọn lửa bùng lên từ hệ thống giàn giáo bằng tre bên ngoài một tòa nhà ở Wang Fuk Court vào chiều 26/11, sau đó lan sang các tòa còn lại trong cụm chung cư 8 tòa.

Lực lượng cứu hỏa sáng nay đã kiểm soát được ngọn lửa tại 4 trong 7 tòa nhà và bắt đầu tìm kiếm cứu hộ tại các tầng thấp. Thời điểm xảy ra hỏa hoạn, các tòa chung cư đang trải qua quá trình cải tạo nên được bao phủ bởi hệ thống giàn giáo tre và những tấm lưới an toàn.

Gary Au Gar-hoe, người phát ngôn bộ phận kỹ thuật phòng cháy chữa cháy thuộc Viện Kỹ sư Hong Kong, cho hay hướng dẫn của Sở Xây dựng yêu cầu phủ một lớp hóa chất làm chậm tốc độ cháy lên lưới bao quanh giàn giáo tre nhằm tránh nguy cơ hỏa hoạn. Tuy nhiên, ngay cả như vậy, giàn giáo vẫn có thể bắt lửa nếu ngọn lửa quá dữ dội.

Hiện chưa rõ nguyên nhân thực sự gây hỏa hoạn song vụ cháy đã làm bật lên những mối rủi ro từ hệ thống giàn giáo tre rất phổ biến trong xây dựng, sửa chữa công trình tại Hong Kong nhiều thập kỷ qua.

Phương pháp này bắt nguồn từ Trung Quốc đại lục, nơi tre từ thời cổ đại đã là nền tảng của các công trình kiến trúc, được dùng làm giàn giáo và công cụ trong quá trình xây dựng Vạn Lý Trường Thành.

Tre là loại cây mọc nhanh với thân rỗng, hình ống, giúp tạo ra kết cấu vững chắc, dẻo dai. Một cây tre đủ nhẹ để dễ dàng khiêng lên cầu thang, nhưng nếu được chống và buộc đúng cách, nó đủ chắc để làm nền cho công nhân đứng làm việc.

Các đội lắp giàn giáo liên kết những cây tre lại với nhau thành lưới chặt chẽ và buộc chúng vào các tòa nhà bằng giá đỡ và neo. Khi được thiết kế đúng cách, một hệ thống giàn giáo tre hoàn toàn có thể chống chịu gió cũng như tải trọng lớn.

Sở Xây dựng và Cục Lao động của Hong Kong có các hướng dẫn rõ ràng về thiết kế và lắp đặt giàn giáo tre. Chúng được sử dụng ở một số nơi tại Trung Quốc đại lục, Ấn Độ, cũng như khắp Đông Nam Á và Nam Mỹ. Dù vậy, có ba nguyên nhân chính khiến giàn giáo tre được ưa chuộng tại Hong Kong.

Lợi thế đầu tiên là tốc độ. Một đội ngũ giàu kinh nghiệm có thể "bao bọc" một tòa nhà trong thời gian ngắn vì tre nhẹ và có thể cắt gọt để phù hợp với hình dạng không đồng đều của từng công trình. Điều này quan trọng ở những con phố chật hẹp, nơi khó tiếp cận bằng cần cẩu.

Thứ hai, chi phí lắp đặt giàn giáo tre chỉ bằng một phần nhỏ so với giàn giáo kim loại, nhờ vậy nhà thầu có thể giữ mức giá thầu thấp. Vật liệu này cũng dễ tìm tại địa phương, giúp hạ chi phí sửa chữa và sơn định kỳ công trình.

Cuối cùng, Hong Kong có một đội ngũ thợ lắp giàn giáo tre lành nghề. Thành phố hàng năm vẫn cấp chứng chỉ cho các thợ giàn giáo và nghề này là một phần trong văn hóa xây dựng của đặc khu.

Tuy nhiên, hồi tháng ba, chính quyền đặc khu cho biết họ sẽ bắt đầu loại bỏ việc sử dụng tre để chuyển sang thép chống cháy vì những lo ngại về an toàn. Giới chức tuyên bố 50% công trình xây dựng công cộng sẽ phải sử dụng khung kim loại. Ngoài khả năng chống cháy, kim loại còn chịu được thời tiết ẩm ướt của Hong Kong tốt hơn tre. Dù vậy, thành phố vẫn còn khoảng 2.500 thợ lắp giàn giáo tre đang hành nghề và quy định trên đã vấp phải phản đối từ Công đoàn Thợ Giàn giáo Tre Hong Kong.

Những chính sách hạn chế giàn giáo tre được ban hành bắt nguồn từ hai rủi ro chính. Rủi ro lớn nhất là hỏa hoạn, tre khô dễ cháy và lưới nhựa thường được phủ lên giàn giáo cũng có thể bắt lửa nhanh chóng. Trong vụ cháy ở Wang Fuk Court, các video quay hiện trường cho thấy ngọn lửa nhanh chóng lan lên giàn giáo, lưới và khắp mặt tiền của các tòa nhà.

Đây là lý do nhiều người kêu gọi sử dụng hệ thống giàn giáo bằng kim loại chống cháy trên những tòa nhà đang có người ở hoặc ít nhất là dùng lưới chống cháy, tre đã qua xử lý và bố trí các khoảng ngắt quãng trong giàn giáo để lửa không lan từ ô này sang ô khác.

Rủi ro thứ hai liên quan đến tính không ổn định của vật liệu. Tre sinh trưởng trong tự nhiên nên độ bền khác nhau tùy theo chủng loài, tuổi cây và độ ẩm. Ngoài ra, khả năng chống chịu trước thời tiết cực đoan cũng là một yếu tố nguy cơ khác.

Những quy tắc và hướng dẫn cập nhật của Hong Kong cố gắng quản lý rủi ro này bằng các quy định về vật liệu, như tuổi cây, đường kính và độ khô, bổ sung giá đỡ thép và yêu cầu kiểm tra thường xuyên, đặc biệt trước khi có thời tiết xấu.

Lãnh đạo Hong Kong John Lee cho biết đã thành lập một đội chuyên trách đặc biệt để điều tra nguyên nhân vụ cháy tại chung cư Wang Fuk Court.

"Đơn vị đánh giá độc lập của Sở Xây dựng sẽ điều tra xem liệu phần ngoài của tòa nhà có đáp ứng tiêu chuẩn chống cháy hay không", ông nói tại một cuộc họp báo. "Nếu có bất kỳ hành vi sai phạm nào, chúng tôi sẽ truy cứu trách nhiệm theo luật pháp và quy định".

Ông cũng cho hay chính quyền sẽ có những hành động đặc biệt đối với các dự án đang xây dựng khác, kiểm tra xem vật liệu lưới giàn giáo có đáp ứng tiêu chuẩn chống cháy và những tiêu chuẩn an toàn khác hay không.

Vũ Hoàng (Theo Reuters, Conversation, Guardian)