Quốc gia đồng minh bị Mỹ ‘ép’ đầu tư 350 tỷ USD rồi sau đó Washington nhận 90% lợi nhuận: Chuyên gia gióng chuông cảnh báo cho nền kinh tế lớn thứ 4 châu Á

Các chuyên gia cho biết yêu cầu của Mỹ về khoản đầu tư tiền mặt 350 tỷ USD để tránh bị tăng thuế có thể khiến nền kinh tế Hàn Quốc "suy sụp".

Tại Seoul, hồi chuông cảnh báo đang vang lên khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump yêu cầu Hàn Quốc cam kết đầu tư trực tiếp 350 tỷ USD vào các lĩnh vực do Washington chỉ định. Con số khổng lồ này khiến giới nghiên cứu kinh tế Hàn Quốc lo ngại nước này có thể rơi vào một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng chưa từng thấy trong lịch sử hiện đại.

Tuần trước, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick tuyên bố thẳng thừng rằng Hàn Quốc buộc phải chấp nhận thỏa thuận hoặc đối mặt với mức thuế nhập khẩu cao hơn. Washington chỉ ra Nhật Bản đã chấp thuận các điều khoản tương tự.

Theo một thỏa thuận khung đạt được vào tháng 7, Washington đề nghị giảm mức thuế từ 25% xuống còn 15% với hàng hóa Hàn Quốc, nhưng chỉ khi Seoul đồng ý đầu tư 350 tỷ USD và thực hiện thêm nhiều nhượng bộ khác.

Tuy nhiên, các cuộc đàm phán sau đó, trong đó có chuyến thăm của Tổng thống Lee Jae-myung tới Washington, đã rơi vào bế tắc do những bất đồng sâu sắc về cấu trúc gói đầu tư, cơ chế phân chia lợi nhuận và điều kiện đi kèm.

Áp lực khổng lồ với Hàn Quốc

Tổng thống Trump đã công khai chỉ trích Hàn Quốc, gọi đây là một “cỗ máy kiếm tiền” giàu có đang lợi dụng quan hệ đồng minh với Mỹ. Ông chỉ ra thặng dư thương mại giữa 2 nước là bằng chứng cho sự thiếu công bằng.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng không thể so sánh trực tiếp với Nhật Bản - nền kinh tế lớn gấp đôi Hàn Quốc và có dự trữ ngoại hối lên đến 1.320 tỷ USD, trong khi con số của Seoul chỉ khoảng 416 tỷ USD. Ngoài ra, đồng yên Nhật có khả năng chuyển đổi toàn cầu và được coi là đồng tiền dự trữ, trong khi đồng won của Hàn Quốc không có vị thế tương tự, khiến nước này có rất ít dư địa để xoay xở trong trường hợp xảy ra khủng hoảng thanh khoản.

Giáo sư kinh tế Hur Jung từ Đại học Sogang cảnh báo: “Hàn Quốc đang bị ép uống ‘chén thuốc độc’. Nếu chấp nhận yêu cầu này, đất nước sẽ kiệt quệ. Dự trữ ngoại hối sẽ cạn kiệt, đồng won lao dốc và chúng ta sẽ phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng ngoại hối còn tồi tệ hơn cả giai đoạn xin cứu trợ IMF năm 1997.”

Thỏa thuận mà Mỹ đang thúc đẩy yêu cầu chính phủ Hàn Quốc đổ vốn vào các công ty đặc biệt do phía Mỹ chỉ định. Trong giai đoạn đầu, lợi nhuận sẽ được chia theo tỷ lệ 90% thuộc về Seoul, cho đến khi hoàn vốn đầu tư. Nhưng sau đó, tỷ lệ lợi nhuận của Mỹ sẽ tăng vọt lên 90%.

Con số 350 tỷ USD tương đương tới 84% tổng dự trữ ngoại hối của Hàn Quốc, trong khi cam kết 550 tỷ USD của Nhật Bản chỉ chiếm hơn 40% nguồn lực. Hơn nữa, Tokyo còn có khả năng tiếp cận gần như vô hạn với USD thông qua các thỏa thuận hoán đổi tiền tệ với Mỹ - điều mà Seoul chưa đạt được.

Trợ lý cấp cao của Tổng thống, ông Kim Yong-beom, cho biết Hàn Quốc chỉ có thể huy động từ 20 đến 30 tỷ USD mỗi năm từ thị trường ngoại hối. Do đó, ngay sau khi thỏa thuận khung được công bố, ông Kim đã làm rõ rằng phần lớn số tiền sẽ phải được tài trợ thông qua các khoản vay và bảo lãnh từ các tổ chức như Ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc và Tập đoàn Bảo hiểm Thương mại Hàn Quốc. Tuy nhiên, Washington được cho là đang gây áp lực buộc Seoul phải cung cấp toàn bộ 350 tỷ USD bằng tiền mặt đầu tư trực tiếp, giống như Nhật Bản.

Trước tình trạng thiếu thanh khoản trầm trọng, Hàn Quốc đã đề nghị thiết lập cơ chế hoán đổi USD, nhưng Mỹ hiện vẫn từ chối. "Thực tế, đàm phán đã vấp phải bế tắc ở chính điểm này," ông Kim cho biết.

Tổng thống Lee tuyên bố sẽ không bao giờ đưa ra quyết định gây tổn hại đến lợi ích quốc gia, bác bỏ tin đồn về một thỏa thuận ngầm.

Giới chuyên gia quốc tế bày tỏ mối lo ngại

Nhà kinh tế Dean Baker từ Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Kinh tế Mỹ nhận định: “Nếu các điều khoản đúng như lời ông Trump mô tả, các quốc gia chấp nhận thỏa thuận này sẽ chịu thiệt lớn.”

Thương mại giữa Hàn Quốc và Mỹ năm ngoái đạt 132 tỷ USD, tương đương khoảng 7,3% GDP Hàn Quốc. Nếu mức thuế mới khiến xuất khẩu giảm 5%, thiệt hại sẽ vào khoảng 7 tỷ USD, trong khi cái giá mà Mỹ yêu cầu để tránh điều đó là 350 tỷ USD, một con số mà các chuyên gia gọi là “phi lý về mặt kinh tế”.

Giáo sư Nah Won-jun từ Đại học Quốc gia Kyungpook đánh giá yêu cầu từ phía Mỹ là “một hành động bá quyền”, đi ngược lại với nguyên tắc thị trường tự do. Ông cho rằng nếu chấp nhận, kinh tế Hàn Quốc có thể bị tổn hại nghiêm trọng, nhất là trong kịch bản các dự án đầu tư tại Mỹ thất bại và chính phủ không thể thu hồi vốn. Khi đó, người dân Hàn Quốc sẽ phải “gánh nợ khoản nợ khổng lồ”.

Dẫu vậy, việc từ bỏ thị trường Mỹ không phải là lựa chọn dễ dàng. “Chúng ta không thể đánh mất thị trường Mỹ, nơi có quy mô lớn, sức mua khổng lồ và tăng trưởng bền vững,” Yang Joo-young, Giám đốc chính sách thương mại tại Viện Kinh tế Công nghiệp Hàn Quốc, nhận định.

Hiện tại, các tập đoàn Hàn Quốc đã độc lập công bố kế hoạch đầu tư thêm 150 tỷ USD vào Mỹ, bao gồm đơn hàng 103 máy bay Boeing trị giá 50 tỷ USD từ Korean Air. Tuy nhiên, những cam kết riêng lẻ này vẫn chưa đủ để xoa dịu áp lực tài chính khổng lồ mà chính phủ đang đối mặt.