Mất thị trường 19.000 tỷ USD, quốc gia chủ chốt của BRICS lập tức được một loạt 'khách sộp' mới mua hàng: Bị áp thuế gần 150% nhưng 'cỗ máy' thương mại vẫn hái ra tiền

Đứng trước áp lực lớn từ Mỹ, quốc gia BRICS này đã chuẩn bị từ nhiều năm trước, với việc mở rộng tầm ảnh hưởng sang các thị trường mới nổi trong khi Washington chỉ tập trung áp thuế.

Cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ trong năm 2025 đã khởi đầu đầy kịch tính với các vòng áp thuế tăng nhanh và lên mức chưa từng có. Dù cả 2 bên đều bày tỏ mong muốn giảm leo thang để duy trì dòng chảy thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, song tiến trình đàm phán thực chất vẫn giậm chân tại chỗ.

Sau vòng đàm phán thứ 4, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent xác nhận rằng hai nước sẽ tiếp tục trao đổi về thương mại trong khoảng 1 tháng tới. Nhưng thực tế cho thấy, sự bất đồng về chiến lược công nghệ, chuỗi cung ứng và lợi ích quốc gia khiến khoảng cách giữa hai phía ngày càng khó thu hẹp.

Xuất khẩu đến Mỹ lao dốc nhưng “cỗ máy” thương mại Trung Quốc không dừng lại

Theo số liệu mới nhất, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm khoảng 15% trong năm nay, chủ yếu do chính quyền Tổng thống Donald Trump áp thuế cao. Song, đòn giáng từ Mỹ chưa đủ mạnh để hạ gục “cỗ máy xuất khẩu” của Trung Quốc.

Thặng dư thương mại toàn cầu của nước này tiếp tục tăng mạnh, đạt 785,8 tỷ USD trong 8 tháng đầu năm, so với 612,6 tỷ USD cùng kỳ năm ngoái và đang trên đà cán mốc kỷ lục 1.000 tỷ USD.

Thay vì phụ thuộc vào thị trường Mỹ, Trung Quốc đẩy mạnh xuất khẩu sang Đông Nam Á, châu Phi, Mỹ Latin và châu Âu. Các hãng xe điện Trung Quốc đang tràn vào các thị trường mới, đặc biệt là châu Âu và Đông Nam Á. Đồng thời, tấm pin năng lượng mặt trời giá rẻ “made in China” đang bùng nổ tại châu Phi. Một phần hàng hoá này cuối cùng vẫn tìm đường sang thị trường Mỹ qua các nước trung gian, do đó chính quyền Trump đã tuyên bố sẽ tiếp tục siết chặt các lỗ hổng trong chuỗi cung ứng.

Dù tránh được mức thuế “kịch trần” từng được ông Trump đe doạ lên tới 145%, các sản phẩm Trung Quốc hiện vẫn chịu mức thuế tối thiểu 30% và nhiều khoản phụ phí khác, khiến giá thực tế cao hơn rất nhiều.

Để đối phó với áp lực từ Mỹ, Bắc Kinh đã chuẩn bị từ nhiều năm trước. Trung Quốc đầu tư hàng tỷ USD vào xây dựng hạ tầng tại các quốc gia đang phát triển thông qua sáng kiến Vành đai - Con đường. Nhờ đó, Bắc Kinh thiết lập được các mối quan hệ kinh tế và ảnh hưởng chính trị sâu rộng ở những khu vực nay đang trở thành thị trường thay thế quan trọng.

Chiến lược này không chỉ giúp duy trì tốc độ tăng trưởng xuất khẩu mà còn thúc đẩy đầu tư vào các nhà máy mới phục vụ sản xuất hàng hóa xuất khẩu, từ đó tạo thêm động lực tăng trưởng kinh tế trong nước.

Tuy nhiên, đằng sau lớp vỏ tăng trưởng ngoại thương ấn tượng, kinh tế nội địa Trung Quốc vẫn đang gặp nhiều khó khăn. Khủng hoảng bất động sản kéo dài đã tàn phá niềm tin người tiêu dùng. Tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên tăng cao, tiêu dùng cá nhân chững lại.

Các chính sách hạ lãi suất, nới lỏng điều kiện mua nhà và trợ giá tiêu dùng vẫn chưa phát huy hiệu quả rõ rệt. Ngoài ra, tình trạng giảm phát lan rộng do dư thừa công suất và chiến tranh giá trong nhiều ngành tiếp tục đè nặng lên nền kinh tế.

Bắc Kinh phản công: Từ đất hiếm đến đậu tương

Dù chịu tác động mạnh ở mặt trận xuất khẩu sang Mỹ, Trung Quốc vẫn cho thấy nước này vẫn sở hữu quyền lực không nhỏ trong các cuộc thương lượng. Ngay sau khi Mỹ áp thuế nặng, Bắc Kinh đã ngừng xuất khẩu đất hiếm và nam châm vĩnh cửu sang Mỹ - các vật liệu thiết yếu cho sản xuất ô tô, máy bay không người lái, robot công nghiệp và tên lửa. Trung Quốc hiện chiếm tới 80% sản lượng nam châm đất hiếm toàn cầu và tinh luyện gần như toàn bộ khoáng sản then chốt cần thiết.

Đến tháng 6, Trung Quốc đồng ý nối lại xuất khẩu đất hiếm như một phần trong vòng đàm phán thương mại, song nhiều doanh nghiệp Mỹ vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn cung. Châu Âu cũng bắt đầu cảm nhận áp lực, khi Trung Quốc dùng các biện pháp phi thuế quan để gây sức ép buộc EU xem xét lại thuế chống bán phá giá áp lên xe điện Trung Quốc.

Gần đây nhất, Bắc Kinh tung đòn giáng vào nông dân Mỹ bằng cách tạm dừng mua đậu tương từ nước này, mặt hàng mà Trung Quốc mua đến 60% sản lượng toàn cầu. Động thái này trực tiếp đánh vào các bang Trung Tây - vùng hậu thuẫn quan trọng của ông Trump, cho thấy Trung Quốc đang chủ động dùng các biện pháp kinh tế để định hình cục diện chính trị Mỹ.

Cả Bắc Kinh và Washington đều hiểu rằng họ đang ở vào một thế trận dài hơi, nơi sức chịu đựng và khả năng định hình liên minh toàn cầu sẽ là chìa khóa. Trong khi Mỹ nỗ lực tái định hình chuỗi cung ứng và thu hút đồng minh cùng “siết” Trung Quốc, thì Bắc Kinh chọn cách đa dạng hoá thị trường, mở rộng ảnh hưởng tại các nền kinh tế mới nổi.

Tham khảo NYT