Quản lý thuế ra sao với hộ kinh doanh thu dưới 1 tỷ đồng?

TPO - Đề xuất bỏ thuế khoán từ năm 2026 và áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế với hàng triệu hộ kinh doanh kéo theo yêu cầu về hệ thống sổ sách kế toán, đầu tư phần mềm đi kèm... Với nhóm doanh thu dưới 1 tỷ đồng, việc bắt buộc chuyển sang kê khai còn những băn khoăn.

Đơn giản hệ thống sổ sách kế toán

Tại dự án Luật Quản lý thuế (thay thế) đang lấy ý kiến, với việc xóa bỏ thuế khoán từ năm 2026, Bộ Tài chính đề xuất bổ sung quy định hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế theo phương pháp tính thuế trực tiếp (tỷ lệ phần trăm trên doanh thu).

Định hướng từ năm sau, ngành thuế sẽ phân loại cá nhân, hộ kinh doanh theo doanh thu để áp dụng phương pháp quản lý. Nhóm 1 dưới ngưỡng doanh thu chịu thuế (dưới 200 triệu đồng/năm). Nhóm 2 từ 200 triệu đồng/năm đến dưới 1 tỷ đồng/năm. Nhóm 3 từ 1 - 3 tỷ đồng/năm (với lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp, xây dựng) và 1 - 10 tỷ đồng/năm (với lĩnh vực thương mại, dịch vụ). Nhóm 4 trên 10 tỷ đồng/năm.

Sau khi xóa thuế khoán, hộ kinh doanh thuộc nhóm 1 và nhóm 2 được khuyến khích sử dụng hóa đơn điện tử. Lộ trình áp dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền cho hộ kinh doanh nhóm 2 từ 2027 - 2028.

Hộ kinh doanh nhóm 3 và nhóm 4 thuộc diện bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền khi bán lẻ.

Các hộ kinh doanh sẽ được phân loại theo doanh thu để áp dụng phương pháp quản lý.

Về sổ sách kế toán, nhóm 1 và nhóm 2 chỉ ghi chép thu chi đơn giản theo mẫu (phần mềm) của Bộ Tài chính. Nhóm 3 sẽ thực hiện chế độ kế toán đơn giản (sửa đổi Thông tư 88/2021/TT-BTC theo hướng tập trung vào việc sửa đổi các biểu mẫu kế toán, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giúp các hộ kinh doanh giảm chi phí, thời gian và công sức tuân thủ quy định). Nhóm 4 áp dụng chế độ kế toán theo Thông tư 88/2021/TT-BTC.

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Mai Sơn - Phó Cục trưởng Cục Thuế, Bộ Tài chính - cho biết, ngành thuế đã nghiên cứu rất kỹ và thấy rằng cần đơn giản hóa hệ thống sổ sách kế toán theo quy mô. “Thực tế có những hộ kinh doanh rất lớn, có nhu cầu quản trị rõ ràng, nhưng cũng có những hộ kinh doanh nhỏ, thậm chí siêu nhỏ thì yêu cầu kế toán phải linh hoạt, đơn giản hơn”, ông Sơn nói

Theo đó, quan điểm của cơ quan thuế là, việc hạch toán, kế toán không chỉ để đáp ứng yêu cầu quản lý thuế, mà còn mang lại lợi ích thiết thực cho chính hộ kinh doanh.

“Hộ kinh doanh qua đó sẽ quản trị tốt hơn hoạt động kinh doanh của chính mình, đồng thời giúp cơ quan thuế xác định được dòng tiền, có thể hỗ trợ người nộp thuế tốt hơn, nhất là trong công tác kê khai.

Chúng tôi đề xuất việc xây dựng, hoàn thiện chế độ kế toán cần bám sát thực tế, phân loại theo quy mô, lĩnh vực hoạt động, từ đó đơn giản hóa tối đa để vừa đảm bảo được yêu cầu quản lý nhà nước, vừa không gây gánh nặng cho người nộp thuế”, ông Sơn nhấn mạnh.

Không làm xáo trộn sinh kế

Việc triển khai hóa đơn điện tử và cải cách quản lý thuế đối với hộ kinh doanh đang được ngành thuế chuẩn bị kỹ lưỡng theo lộ trình, trên tinh thần đơn giản, dễ tiếp cận và phù hợp với thực tiễn.

Theo TS. Lê Duy Bình - Giám đốc Economica (một tổ chức tư vấn và nghiên cứu kinh tế), việc phát triển khu vực hộ kinh doanh cần được thực hiện một cách hợp lý, có lộ trình. Ông Bình nhấn mạnh: “trước khi thực hiện các giải pháp căn cơ, toàn diện thì không nên làm quá mạnh, xáo trộn ảnh hưởng tới sinh kế của hàng triệu hộ kinh doanh, hàng triệu người”.

“Các hộ kinh doanh rất khác nhau, không thể thiết kế một công cụ duy nhất cho tất cả”, ông Bình nói và dẫn chứng, với những hộ có doanh thu khoảng 1 tỷ đồng/năm, tính bình quân mỗi tháng là dưới 100 triệu đồng.

Sau khi trừ các chi phí đầu vào như nhập hàng, thuê mặt bằng, nhân công, điện nước, nhiều hộ chỉ còn giữ lại chưa tới 15 triệu đồng/tháng, tương đương 180 triệu đồng/năm. Khoản thu nhập này bao gồm cả tiền công cho chính chủ hộ và không phải mức cao.

Ông Bình cho rằng, cần chia đối tượng hộ kinh doanh thành các nhóm cụ thể, căn cứ vào quy mô, doanh thu, mức độ sẵn sàng, từ đó xây dựng lộ trình phù hợp.

Chuyên gia nhấn mạnh, các hộ kinh doanh rất khác nhau, không thể thiết kế một công cụ duy nhất cho tất cả.

“Đặc biệt, nhóm hộ kinh doanh nhỏ, thu nhập thấp cần có sự hỗ trợ, thời gian chuẩn bị và hướng dẫn đầy đủ. Chuyển đổi không thể thực hiện bằng mệnh lệnh hành chính mà cần bằng sự đồng hành, tạo thuận lợi và giảm chi phí tuân thủ.

Nếu chính sách được thiết kế quá mạnh, không phù hợp với năng lực thực tế của hộ kinh doanh, thì không chỉ gây khó khăn trong thực thi mà còn khiến người dân lo lắng, thậm chí sinh ra tâm lý tránh né, rút lui khỏi khu vực chính thức”, ông Bình cảnh báo.

Chuyên gia Đặng Thị Bình An (Công ty TNHH Tư vấn Thuế C&A) đề xuất phân loại hộ kinh doanh theo doanh thu để áp dụng mức thuế suất phù hợp, thay vì một cơ chế đồng loạt như hiện nay. Về vấn đề hàng tồn kho, theo bà An, cần có hướng dẫn phân loại hàng hóa để hộ kinh doanh biết cách xử lý, hàng nội địa rõ ràng nguồn gốc thì cho phép tiếp tục bán; hàng không rõ nguồn gốc cần có biện pháp xử lý cụ thể.

Tại phiên Quốc hội chất vấn và trả lời chất vấn về lĩnh vực tài chính ngày 19/6, Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã phát biểu giải trình một số nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm. Liên quan tới vấn đề thu thuế hộ kinh doanh mà hiện nay bỏ thuế khoán, Phó Thủ tướng nêu rõ, việc bỏ thuế khoán là hết sức đúng đắn và đã được thể hiện chung trong Nghị quyết số 68.

Tuy nhiên, theo Phó Thủ tướng, Bộ Tài chính cần nghiên cứu để tham mưu cho cấp có thẩm quyền quy định về thuế khoán theo mức doanh thu tính thuế, tạo thuận lợi cho những hộ nghèo, những hộ buôn bán nhỏ và đảm bảo vấn đề dân sinh.

Ví dụ, đối với những hộ kinh doanh buôn bán nhỏ mà doanh thu dưới 1 tỷ thì "nên khoán", vì nếu xuất hóa đơn, hộ kinh doanh sẽ rất thiệt thòi, bởi các hộ buôn bán nhỏ không có hóa đơn đầu vào. Không có hóa đơn đầu vào thì không được hoàn thuế. Điều này ảnh hưởng đến những người nghèo, những người yếu thế.